✨Marseille
Marseille là một thành phố cảng của nước Pháp. Marseille (phát âm tiếng Pháp , tiếng bản địa ; phương ngữ vùng Provençal Occitan: Marselha theo phát âm chuẩn cổ điển hoặc tiếng Marsiho ở Mistralian; phiên âm tiếng Việt: Mác-Xây) là thành phố lớn thứ hai của Pháp, sau Paris, và là vùng đô thị lớn thứ ba của Pháp với dân số 1.516.340 người theo số liệu thống kê năm 1999. Thành phố tọa lạc tại tỉnh Provence trước đây, nằm bên Địa Trung Hải, là thành phổ cảng lớn nhất nước Pháp. Thành phố được xem như thủ phủ của Provençale, một trong những thủ phủ Occitan của vùng Occitania nước Pháp.
Marseille là thủ phủ của vùng hành chính Provence-Alpes-Côte d'Azur cũng như là của tỉnh Bouches-du-Rhône. Đây cũng là thành phố cảng đầu tiên của Pháp trên biển Địa Trung Hải và là nơi có một trong những đội bóng lớn nhất của Pháp, Olympique de Marseille.
Vị trí địa lý
trái| Marseille nhìn từ vệ tinh SPOT
Là thành phố lớn thứ hai của Pháp nếu xét về mặt diện tích (bao gồm cả các vùng lân cận), Marseille cũng là một trong những thành phố cổ nhất ở Pháp và châu Âu. Thành phố cảng này tạo nên một đài vòng, bao bọc bởi biển Địa Trung Hải ở phía Tây, những ngọn núi (Calanques) ở phía Nam, những đường bờ biển xanh ở phía Bắc mà đã được họa sĩ Paul Cézanne, người con của mảnh đất này, đem vào trong những bức họa của mình.
Nếu tính về diện tích, Marseille rộng hơn 2.5 lần so với Paris, 5 lần so với Lyon. Cũng chính vì điều đó, cộng thêm diện tích chính của thành phố đa phần là đồi núi nên người ta đã gặp rất nhiều khó khăn để phát triển hệ thống giao thông công cộng.
Toàn cảnh thành phố Marseille từ nhà thờ [[Notre-Dame de la Garde]]
Nhân khẩu
Sau cuộc khủng hoảng nghiêm trọng những năm 70 - 80 của thế kỷ XX (xuất phát từ việc đóng cửa kênh đào Suez), dân số của Marseille đã giảm từ 900 000 người xuống còn 800 000 người. Chính quyền và các nhà chức trách đã khởi động công cuộc tái thiết nền kinh tế thành phố với chương trình Euroméditerranée, nhằm thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào đây, kéo theo đó là sự gia tăng dân số tại đô thị trung tâm. Theo cuộc điều tra dân số mới nhất, Marseille là thành phố có tỉ lệ tăng trưởng dân số cao, vượt mức trung bình cả nước Pháp..
Marseille hiện nay là vùng đô thị lớn thứ hai của Pháp (sau vùng đô thị Paris và đứng trên Vùng đô thị Lyon) với dân số 1 560 343 người (năm 2008). Ngoài khu vực trung tâm, vùng đô thị Marseille bao gồm xã Aix-en-Provence ở phía bắc, Istres, Martigues, Vitrolles ở phía tây, và Aubagne ở phía đông.
ImageSize = width:600 height:300 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:970000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:200000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:50000 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo
BarData= bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1926 text:1926 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1946 text:1946 bar:1954 text:1954 bar:1962 text:1962 bar:1968 text:1968 bar:1975 text:1975 bar:1982 text:1982 bar:1990 text:1990 bar:1999 text:1999 bar:2006 text:2006 bar:2009 text:2009
PlotData= color:barra width:30 align:left
bar:1901 from:0 till: 491161 bar:1911 from:0 till: 550619 bar:1921 from:0 till: 586341 bar:1926 from:0 till: 652196 bar:1931 from:0 till: 800881 bar:1936 from:0 till: 914232 bar:1946 from:0 till: 636264 bar:1954 from:0 till: 661407 bar:1962 from:0 till: 778071 bar:1968 from:0 till: 889029 bar:1975 from:0 till: 908600 bar:1982 from:0 till: 874436 bar:1990 from:0 till: 800550 bar:1999 from:0 till: 798430 bar:2006 from:0 till: 839043 bar:2009 from:0 till: 850602
PlotData=
bar:1901 at: 491161 fontsize:S text: 491.161 shift:(-8,5) bar:1911 at: 550619 fontsize:S text: 550.619 shift:(-10,5) bar:1921 at: 586341 fontsize:S text: 586.341 shift:(-10,5) bar:1926 at: 586341 fontsize:S text: 652.196 shift:(-10,5) bar:1931 at: 800881 fontsize:S text: 800.881 shift:(-10,5) bar:1936 at: 586341 fontsize:S text: 914.232 shift:(-10,5) bar:1946 at: 636264 fontsize:S text: 636.264 shift:(-10,5) bar:1954 at: 661407 fontsize:S text: 661.407 shift:(-10,5) bar:1962 at: 778071 fontsize:S text: 778.071 shift:(-10,5) bar:1968 at: 889029 fontsize:S text: 889.029 shift:(-10,5) bar:1975 at: 908600 fontsize:S text: 908.600 shift:(-10,5) bar:1982 at: 874436 fontsize:S text: 874.436 shift:(-10,5) bar:1990 at: 800550 fontsize:S text: 800.550 shift:(-10,5) bar:1999 at: 795518 fontsize:S text: 798.430 shift:(-10,5) bar:2006 at: 839043 fontsize:S text: 839.043 shift:(-10,5) bar:2009 at: 850602 fontsize:S text: 850.602 shift:(-10,5)
TextData= fontsize:S pos:(30,20) text:nguồn INSEE
Văn hóa - xã hội
Marseille được chọn là thủ đô Văn hóa châu Âu năm 2013
Di sản kiến trúc
phải|nhỏ| Nhà thờ Notre Dame de la Garde nhìn từ cảng cổ Marseille
- Quần thể kiến trúc Thiên chúa giáo ở Marseille là nét hấp dẫn của thành phố này. Trong số đó phải kể đến nhà thờ Notre-Dame de la Garde, xây dựng bởi kiến trúc sư người Nîmes tên là Jacques Henri Esperandieu từ 1855 đến 1870. Trên đỉnh chuông nhà thờ có bức tượng Bonne mère bằng mạ đồng dát vàng cao 5,3m. Ngoài ra, Marseille còn nổi tiếng với các nhà thờ khác mang tên Sacré-Cœur de Marseille, Notre-Dame du Mont, Saint-Marie-Madeleine. Tu viện Saint-Victor là nơi chiêm bái của nhiều con chiên từ thế kỉ V, và là một trong những tu viện cổ nhất ở châu Âu.
- Cảng cổ Marseille (phương ngữ vùng Provence gọi là lo Pòrt Vielh1) là một di tích lịch sử và trung tâm văn hóa của toàn thành phố kể từ thời cổ đại. Nơi đây từng là trung tâm kinh tế chính của Marseille tới giữa thế kỷ XIX, là nơi kết nối thương mại giữa vùng Địa Trung Hải, sau đó là các thuộc địa của Pháp. Sau đó, hoạt động giao thương đường biển được rời lên các cảng mới ở phía Bắc thành phố. Cảng cổ Marseille hiện nay trở thành nơi thăm thú, điểm tập trung người dân và là địa điểm du lịch nổi tiếng của thành phố này.
giữa
Ẩm thực
- «Pasti» là loại đồ uống phổ biến của người dân Marseille. Đây là loại đồ uống có cồn, với nguyên liệu chính là hồi và các loại gia vị.
- «Aïoli» là một loại nước xốt gần giống như mayonnaise, nhũ tương, gồm thành phần chính như tỏi, dầu ô-liu và trứng được trộn với rau quả, là món ăn nổi tếng của Marseille nói riêng và vùng Provence nói chung. phải|nhỏ|Súp hải hản Bouillabaisse
- «Bouillabaisse» là món súp hải sản nổi tiếng của vùng biển Marseille. Món ăn có nguồn gốc từ những người làm nghề chài lưới, sau chuyến đi biển thường góp các loại hải sản để nấu thành một bữa súp.
- Bánh bích quy «Navette de Marseille» có hình dáng giống một con thuyền là loại bánh nổi tiếng của Marseille.
Thể thao
*Olympique de Marseille, là một trong những câu lạc bộ bóng đá giàu thành tích nhất trong lịch sử bóng đá Pháp. Đại bản doanh của Olympique de Marseille là sân vận động Sân vận động Vélodrome, với sức chứa 60 000 chỗ ngồi,xây dựng vào năm 1937 phục vụ Giải vô địch bóng đá thế giới 1938. Năm 1998, sân vận động này đăng cai 7 trận đấu của giải vô địch bóng đá thế giới 1998, trong đó có 4 trận vòng bảng, 1 trận vòng 1/16, 1 trận tứ kết và 1 trận bán kết.
- Thành phố có 172 sân tennis, 45 phòng tập thể dục, 22 bể bơi và 72 sân vận động và có sân trượt băng lớn nhất nước Pháp . Ngoài ra thành phố có hơn 30 câu lạc bộ tennis, 3 trường đua ngựa và hơn 50 địa điểm phục vụ cho môn lặn.
- Kể từ năm 1947, Marseille đã 12 lần đón tiếp các cua rơ của giải Tour de France. Giải đua thuyền buồn Tour de France à voile được tổ chức thường niên ở đây.
Giao thông
Hệ thống giao thông của Marseille rất phát triển, bao gồm cả đường hàng không, mạng lưới tàu điện ngầm, đường sắt cao tốc nối với các tỉnh khác và đặc biệt là giao thông đường biển rất thuận lợi với hệ thống cảng biển từ lâu đời.
Đường không
nhỏ|phải|Lối vào nhà ga 2 sân bay Marseille Provence
Sân bay quốc tế Marseille Provence (trước kia gọi là Sân bay Marseille-Marignante), cách trung tâm thành phố 25 km, thuộc xã Marignane, là sân bay lớn thứ tư của Pháp (sau Sân bay quốc tế Charles de Gaulle (Paris), Sân bay Lyon-Saint Exupéry (Lyon) và Sân bay Nice - Côte d'Azur (Nice) . Các điểm đến quan trọng của sân bay này là Paris, đảo Corse, và Bắc Phi, Bordeaux, Nantes và London
Hơn nữa, các chuyến xe buýt còn giúp nối liền sân bay Marseille Provence với nhà ga Saint-Charles . Nhà ga Vitrolle - Aéroport-Marseille-Provence được mở từ tháng 12 năn 2009, là một trong những trạm dưng chân của mạng lưới TER, cụ thể là tuyến đường sắt Marseille-Avignon.
Giao thông công cộng
Mạng lưới giao thông công cộng của Marseille được quản lý bởi Công ty quản lý giao thông Marseille (RTM), tương tự như RATP tại vùng đô thị Paris. nhỏ|trái|Mạng lưới tàu điện ngầm Marseille
-
Tàu điện ngầm Marseille (Métro de Marseille) gồm 2 tuyến chính là M1 (tuyến màu xanh) và M2 (tuyến màu đỏ), với độ dài 25 km. nhỏ|phải|Tàu điện Marseille
-
Mạng lưới tramway dài 12 km.
-
Mạng lưới xe buýt gồm 80 tuyến.
phải|nhỏ|Le Vélo
Ngoài ra, kể từ tháng 10 năm 2007, xe đạp công cộng (Le Vélo) được đưa vào sử dụng tại vùng trung tâm thành phố, với 130 trạm (8 - 30 xe đạp) được phát triển để hướng tới mục tiêu loại hình này đạt mức 1000 xe.
Giao thông đường biển
Cảng biến Marseille là một trong những cảng lớn nhất nước Pháp, kết nối với 220 điểm đến, với 400 cảng biển và 120 nước khác nhau , trong đó một nửa là vùng Địa Trung Hải, Châu Phi và Trung Đông.
Đường sắt cao tốc
Mạng lưới TGV - Méditerranée giúp rút ngắn thời gian từ Paris đến Marseille, với thời gian 3 giờ đồng hồ. Ga Saint-Charles là ga chính của Marseille, điểm kết thúc của trục TGV PLM (Paris-Lyon-Marseille).
Các thành phố kết nghĩa
- Abidjan, Ivory Coast.
- Antwerp, Bỉ.
- Copenhagen, Đan Mạch.
- Dakar, Senegal.
- Genoa, Ý.
- () Glasgow, Scotland, Vương quốc Anh
- Haifa, Israel.
- Hamburg, Đức.
- Kobe, Nhật Bản.
- Marrakech, Maroc.
- Odessa, Ukraina.
- Piraeus, Hy Lạp.
- Thượng Hải, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
- Agadir, Maroc.
- Alexandria, Ai Cập.
- Algiers, Algérie.
- Bamako, Mali.
- Barcelona, Tây Ban Nha.
- Beirut, Liban.
- Cape Town, Nam Phi.
- Casablanca, Maroc.
- Yerevan, Armenia.
- Gdansk, Ba Lan.
- Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ.
- Izmit, Thổ Nhĩ Kỳ.
- Jerusalem, Israel.
- Limassol, Cộng hòa Síp.
- Lome, Togo.
- Lyon, Pháp.
- Meknes, Maroc.
- Montevideo, Uruguay.
- N'Djamena, Tchad.
- Nice, Pháp.
- Nimes, Pháp.
- Rabat, Maroc.
- Sarajevo, Bosnia-Herzegovina.
- Sousse, Tunisia.
- Salonica, Hy Lạp.
- Tirana, Albania.
- Tripoli, Libya.
- Tunis, Tunisia.
Những người con của thành phố
- Antonin Artaud, 1896-1948, diễn viên, nhà soạn bi kịch, đạo diễn
- César Baldaccini, 1921-1998, nhà điêu khắc
- Elie Bayol, 1914-1995, vận động viên đua xe
- François Bazin, 1816-1878, nhà soạn nhạc
- Maurice Béjart, sinh 1927, biên đạo múa, giám đốc Béjart-Ballett
- Fernand Cabrol, 1855-1937, nhà thần học
- Lucius Caesar, 17 TCN - 2, cháu, con trai nuôi của hoàng đế Augustus
- Éric Cantona, sinh 1966, cầu thủ bóng đá, sau này là diễn viên
- Désirée Clary, 1777-1860, người hứa hôn với Napoléon Bonaparte
- Louise Colet, 1810-1876, nhà thơ nữ
- François Coli, 1881-1927, nhà tiên phong trong lĩnh vực hàng không
- Régine Crespin, sinh 1927, nữ ca sĩ opera
- Charles Crodel, 1894-1973, họa sĩ
- Honoré Daumier, 1808-1879, họa sĩ, nhà điêu khắc, họa sĩ biếm họa
- Edmond Demolins, 1852-1907
- Henri Fabre, 1882-1984, nhà tiên phong trong lĩnh vực hàng không
- Charles Fabry, 1867-1945, nhà vật lý học, người phát minh ra máy đo giao thoa Fabry-Pérot
- Fernandel, 1903-1971, diễn viên, ca sĩ
- Zino Francescatti, 1902-1991, nghệ sĩ violin
- Sébastien Grosjean, sinh 1978, vận động viên quần vợt
- Jean-Claude Izzo, 1945-2000, nhà văn
- Edmond Jaloux, 1878-1949, nhà văn, nhà phê bình văn học
- Louis Jourdan, sinh 1919, diễn viên
- Cyprien Katsaris, sinh 1951, nghệ sĩ dương cầm, nhà soạn nhạc
- Philippe Mabboux, sinh 1957, nhà soạn nhạc
- Pat Mallet, sinh 1941, tác giả truyện tranh
- Robert Manzon, sinh 1917, vận động viên đua xe Công thức 1
- Francis Miroglio, 1924-2005, nhà soạn nhạc
- France Nuyen, sinh 1939, nữ diễn viên
- Émile Ollivier, 1825-1913, chính khách
- Marcel Pagnol, 1895-1974, nhà văn
- Marius Petipa, 1819-1910, diễn viên múa ballett, biên đạo múa, được xem như là "cha đẻ của ballett cổ điển"
- Charles Plumier, 1646-1704, nhà thực vật học
- Joseph Pujol, 1857-1945, nghệ nhân
- Jean-Pierre Rampal, 1922-2000, nghệ sĩ chơi sáo
- Jean-Pierre Kardinal Ricard (sinh 1944), tổng giám mục của Bordeaux
- Jean-Baptiste Rossi, 1931-2003, nhà báo, viết kịch bản phim và là nhà văn
- Edmond Rostand, 1868-1918, nhà viết kịch
- Damien Saez, sinh 1977, nhà soạn nhạc
- Jean-Jacques Schuhl, sinh 1944, nhà văn
- Simone Simon, 1910-2005, nữ diễn viên
- Adolphe Thiers, 1797-1877, chính khách
- Henri Tomasi, 1901-1971, nhà soạn nhạc, nhạc trưởng dàn nhạc
- Honoré d'Urfé, 1568-1625, nhà văn
- Peter Wyngarde, sinh 1933, diễn viên
- Zinedine Zidane, sinh 1972, cầu thủ bóng đá
- Clara Morgane, sinh 1981, nữ diễn viên, người mẫu