✨Manila

Manila (phát âm tiếng Anh Philippines: ; , ) là thủ đô và là thành phố lớn thứ hai của Philippines. Đây là một trong 16 thành phố thuộc Vùng đô thị Manila với tổng dân số khoảng 12 triệu người. Diện tích của Manila là 38,55 km². và là thành phố có mật độ dân số cao nhất trên thế giới.

Manila cùng với Vùng đô thị Manila là trung tâm kinh tế và chính trị của Philippines, thương nghiệp phát triển và có một số cảnh quan có tầm quan trọng đáng kể về lịch sử và văn hóa tại Philippines. Manila là nơi đặt trụ sở của các nhánh hành pháp và tư pháp của chính phủ trung ương. Manila được xác định là một thành phố toàn cầu, có nhiều cơ cấu khoa học và giáo dục, cơ sở thể thao, và những địa điểm văn hóa lịch sử quan trọng khác.

Ghi chép sớm nhất về thành phố là trong thế kỷ 10. Sau đó, khu vực thành phố trở thành bộ phận của Đế quốc Majapahit, rồi bị Brunei xâm chiếm. Đến thế kỷ 15, khu vực bị Hồi giáo hóa trên danh nghĩa cho đến khi những nhà chinh phục người Tây Ban Nha đến. Manila cuối cùng trở thành trung tâm cho các hoạt động của Tây Ban Nha tại Viễn Đông, là một đầu của tuyến mậu dịch thuyền buồm Manila-Acapulco kết nôi châu Âu, Mỹ Latinh và châu Á. Sau đó, tại Manila xảy ra một số cuộc khởi nghĩa của người Hoa và của người bản địa, Anh Quốc chiếm đóng, và binh biến Sepoy. Cuối thế kỷ 19, người Mỹ thay thế người Tây Ban Nha cai trị Philippines, họ có những đóng góp về quy hoạch đô thị của thành phố song hầu hết các tiến bộ này biến mất do sự tàn phá trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Kể từ đó, thành phố được tái thiết và phát triển nhanh chóng.

Lịch sử

thumb|upright|Một trang trong [[Boxer Codex từ thế kỷ 16 mô tả một cặp đôi người Tagalog thuộc tầng lớp Maginoo.]]

Các bằng chứng sớm nhất về sinh hoạt của loài người trong và quanh khu vực Manila được phát hiện thông qua các tranh khắc đá Angono thuộc tỉnh Rizal lân cận, có niên đại từ khoảng năm 3000 TCN. Người Negrito là các cư dân nguyên thủy của Philippines. Họ hiện diện trên khắp Luzon trước khi những người Mã Lai-Đa Đảo nhập cư đến và đồng hóa họ.

Vương quốc Maynila trở nên hưng thịnh và hậu kỳ triều Minh nhờ các quan hệ mậu dịch trực tiếp với Trung Quốc. Tondo Cổ duy trì địa vị là kinh đô theo truyền thống của quốc gia, các quân chủ của nó là quốc vương và không chỉ là những tù trưởng, và được gọi với các tên khác nhau như panginuan trong tiếng Meranau hay panginoón trong tiếng Tagalog. Hoàng đế Trung Hoa nhìn nhận các quân chủ Manila cổ là "vương". Trong thế kỷ 13, thành phố gồm có một điểm định cư kiên cố và phố mậu dịch bên bờ sông Pasig. Đế quốc Ấn Độ hóa Majapahit trên đảo Java sau đó xâm chiếm Manila theo như ghi chép trong Nagarakretagama, theo đó người tiến hành chinh phạt là quân chủ Hayam Wuruk.

Trong thời gian trị vì của Quốc vương Bolkiah từ 1485 đến 1521, Vương quốc Brunei xâm chiếm khu vực với mục đích tận dụng quan hệ mậu dịch với Trung Quốc của Tondo, lập nên "Kota Saludong" (nay là Manila). Họ cai trị và gửi cống phẩm hàng năm cho Quốc vương Brunei với tình trạng là quốc gia vệ tinh. Họ lập nên một Triều đại mới dưới quyền thủ lĩnh địa phương, người này chấp nhận Hồi giáo và trở thành Rajah Salalila hay Tariq Sulayman I. Hồi giáo được củng cố hơn nữa khi có các thương nhân Hồi giáo đến từ khu vực Ả Rập-Ấn Độ và Đông Nam Á.

Nhà chinh phục người Tây Ban Nha Miguel López de Legazpi đến từ Tân Tây Ban Nha (nay là Mexico), và sau đó cai trị thành phố Manila như một lãnh thổ của Tân Tây Ban Nha với việc thành lập một hội đồng thành phố tại nơi mà nay là quận Intramuros vào ngày 24 tháng 6 năm 1571. Người Tây Ban Nha lập Manila làm thủ đô của Đông Ấn thuộc Tây Ban Nha. Kế hoạch Tondo có sự tham gia của các thương gia Nhật Bản, các vương của Luzon và một số Datu và Rajah cùng với Vương quốc Brunei với mục đích tiêu diệt người Tây Ban Nha và các lính đánh thuê người da đỏ, nô lệ châu Phi và các đồng minh Visaya. Tuy nhiên, kế hoạch thất bại và López de Legazpi cho hành quyết quân chủ bản địa.

Manila trở nên nổi tiếng với tuyến mậu dịch thuyền buồm Manila-Acapulco kéo dài trong ba thế kỷ, đem hàng hóa từ châu Âu, châu Phi và Mỹ Latinh qua các đảo Thái Bình Dương đến Đông Nam Á, rồi từ đó có thể tiếp cận với Trung Quốc và Ấn Độ, cũng như theo hành trình ngược lại. Bạc khai thác tại Mexico và Peru được dùng để đổi lấy tơ lụa Trung Quốc, ngọc Ấn Độ, cùng các gia vị của Đông Nam Á, một số còn được đưa đến châu Âu. Tương tự, rượu vang và ôliu từ châu Âu và Bắc Phi cũng được đưa đến Manila thông qua Mexico.

Trong thời gian diễn ra Chiến tranh Bảy Năm, Anh Quốc chiếm đóng Manila từ năm 1762 đến 1764. Cuối cùng, người Anh triệt thoái theo các điều khoản của Hiệp định Paris (1763). Việc Mexico độc lập vào năm 1821 đòi hỏi người Tây Ban Nha phải trực tiếp cai trị Philippines. Dưới sự quản lý trực tiếp của Tây Ban Nha, ngân hàng, công nghiệp và giáo dục trở nên hưng thịnh hơn so với hai thế kỷ trước. Sự thịnh vượng và giáo dục ngày càng phát triển thu hút người nhập cư Ấn Độ, Trung Quốc, Latinh, châu Âu và từ các tỉnh khác của Philippines đến Manila, tất cả họ đều lựa chọn thuộc dân tộc Filipino mới hình thành.

Sau Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ năm 1898, Tây Ban Nha chính thức nhượng Philippines cho Hoa Kỳ. Đệ nhất Cộng hòa Philippines đặt nền tảng tại Bulacan gần đó chiến đấu chống lại người Mỹ nhằm kiểm soát thành phố Manila, song thất bại.

Dưới quyền cai quản của Hoa Kỳ, Chính phủ của Quần đảo Philippines mà đứng đầu là Toàn quyền William Howard Taft mời nhà quy hoạch đô thị Daniel Burnham giúp chuyển đổi Manila cổ thích nghi với thời đại. Kế hoạch Burnham Plan gồm có phát triển hệ thống đường bộ, sử dụng đường thủy để vận chuyển, và chỉnh trang Manila bằng việc cải thiện bờ sông, xây các công viên, đại lộ và các tòa nhà phục vụ các mục đích khác nhau. thumb|Cảnh hoang tàn của Manila sau [[trận Manila (1945).]] Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, thành phố bị quân đội Nhật Bản chiếm đóng vào ngày 2 tháng 1 năm 1942. Liên quân Hoa Kỳ và Philippines tái chiếm thành phố trong trận chiến đẫm máu nhất trên chiến trường Thái Bình Dương trong đại chiến, kéo dài từ 3 tháng 2 đến 3 tháng 3 năm 1945. Có khoảng 100.000 thường dân thiệt mạng tại Manila trong tháng 2 năm 1945. Kết thúc đại chiến, hầu như toàn bộ các công trình kiến trúc trong thành phố đều bị phá hủy do giao tranh, việc tái thiết được tiến hành.

Năm 1948, Tổng thống Elpidio Quirino chuyển trụ sở chính phủ Philippines đến thành phố Quezon, nguyên là ngoại ô tại đông bắc Manila. Arsenio Lacson được bầu làm thị trưởng dân cử đầu tiên của thành phố vào năm 1952, Manila trải qua "thời kỳ hoàng kim" dưới nhiệm kỳ của ông, và được tái sinh. Các thị trưởng kế tiếp là Antonio Villegas và Ramon Bagatsing (một người Ấn Độ-Philippines). Các thị trưởng Lacson, Villegas, và Bagatsing thường được gọi chung là "tam đại nhân của Manila", họ quản lý thành phố trong giai đoạn 1952–1986, có đóng góp cho phát triển và tiến bộ của thành phố.

Dưới chế độ độc tài của Tổng thống Ferdinand Marcos, khu vực Đại Manila được thành lập vào ngày 1 tháng 11 năm 1975 với tình trạng là một đơn vị hợp nhất. Khu vực bao gồm các thành phố và thị trấn có chính quyền riêng biệt. Trong dịp kỷ niệm 405 ngày thành lập thành phố, vào 24 tháng 6 năm 1976, Ferdinand Marcos phục hồi tình trạng thủ đô của Manila do tầm quan trọng lịch sử. Sắc lệnh tổng thống số 940 ghi rằng Manila luôn là thành phố hàng đầu Philippines trong vai trò là trung tâm mậu dịch, thương nghiệp, giáo dục và văn hóa.

Năm 1992, Alfredo Lim trở thành thị trưởng gốc Hoa đầu tiên của Manila, ông nổi tiếng với các chiến dịch chống tham nhũng. Thị trưởng kế tiếp là Lito Atienza, người này nổi tiếng với chiến dịch "Buhayin ang Maynila" (Phục hưng Manila), trong đó thành lập một vài công viên và cải tạo các cơ sở hạ tầng xuống cấp trong thành phố. Alfredo Lim đắc cử thị trưởng năm 2007 khi đánh bại con trai của Lito Atienza là Ali Atienza, và ngay lập tức đảo ngược toàn bộ các dự án của Lito Atienza Trong cuộc tuyển cử địa phương năm 2010, Alfredo Lim lại giành chiến thắng trước Lito Atienza. Đến năm 2013, cựu Thổng thống Joseph Estrada đánh bại Alfredo Lim trong cuộc đua tranh chức thị trưởng.

Địa lý

thumb|upright|Ảnh vệ tinh Vùng đô thị Manila. (2006) Manila nằm ở bờ đông của vịnh Manila, thuộc ven bờ phía tây của đảo Luzon. Thành phố nằm cách đại lục châu Á . Sông Pasig chia đôi thành phố. Hầu hết thành phố nằm trên lớp đất phù sa được bồi đắp nhờ nước sông Pasig, và trên một số đất cải tạo từ vịnh Manila.

Đất liền của thành phố bị thay đổi về căn bản do sự can thiệp của con người, với hoạt động cải tạo đất quy mô đáng kể từ thời thuộc địa của Mỹ. Một số biến đổi tự nhiên về địa hình cũng xảy ra do đô thị hóa. Thành phố có diện tích .

Tính đến năm 2013, Manila có tổng diện tích 42,88 km2. Manila được chia thành 897 barangay, đơn vị chính quyền địa phương nhỏ nhất tại Philippines. Mỗi barangay có chủ tịch và các tham tán riêng. Để thuận tiện cho hành chính, toàn bộ các barangay tại Manila được nhóm thành 100 khu. Manila gồm có 16 thị trấn và khu tự quản cũ, vốn bị thành phố bãi bỏ vào thế kỷ 19. Các khu định cư này hiện nay là các địa điểm trong thành phố.

Khí hậu

Theo hệ thống phân loại khí hậu Köppen, Manila có khí hậu nhiệt đới xa van. Cũng như phần còn lại của Philippines, Manila nằm hoàn toàn trong đới khí hậu nhiệt đới. Với vị trí gần xích đạo khiến Manila nóng quanh năm, hiếm khi nhiệt độ xuống dưới hay trên . Nhiệt độ cực hạn dao động từ 17,5 °C vào ngày 11 tháng 1 năm 1914 đến 39,6 °C vào ngày 7 tháng 5 năm 1915.

Độ ẩm thường rất cao suốt năm. Manila có một mùa khô riêng biệt từ cuối tháng 12 đến tháng 5, và một mùa mưa tương đối dài hơn trong giai đoạn còn lại với nhiệt độ mát mẻ hơn. Trong mùa mưa, hiếm khi có mưa cả ngày song rất lớn trong một thời gian ngắn. Bão có thể xuất hiện từ tháng 6 đến tháng 9 và có thể gây nhập nhiều nơi trong thành phố.

Ô nhiễm

thumb|Vịnh Manila bị ô nhiễm Do rác thải công nghiệp và phụ thuộc cao vào ô tô, Manila bị ô nhiễm không khí dưới dạng khói mù vốn ảnh hưởng đến 98% cư dân trong thành phố và khiến hơn 4.000 người tử vong mỗi năm. Một số sông tại Manila được xác định là chết về mặt sinh học. Sông Pasig mỗi ngày tiếp nhận 150 tấn rác thải sinh hoạt và 75 tấn rác thải công nghiệp theo một báo cáo vào năm 2003, nay là một trong những sông ô nhiễm nhất trên thế giới.

Nhân khẩu

Theo điều tra nhân khẩu năm 2010, dân số Manila là 1.652.171, là thành phố đông dân thứ nhì tại Philippines.

Ngôn ngữ địa phương là tiếng Philippines, dựa hầu hết vào tiếng Tagalog tại khu vực xung quanh, và hình thái ngôn ngữ Tagalog tại Manila trở thành ngôn ngữ chung của Philippines, được truyền bá ra khắp quần đảo thông qua truyền thông đại chúng và giải trí. Trong khi đó, tiếng Anh là ngôn ngữ được dùng rộng rãi nhất trong giáo dục, thương nghiệp, và được sử dụng nhiều trong sinh hoạt hàng ngày trên khắp vùng đô thị Manila và Philippines. Một số cư dân lớn tuổi vẫn có thể nói tiếng Tây Ban Nha cơ bản, đây từng là môn bắt buộc trong các đại học và học viên tại Philippines, và nhiều trẻ em gốc Nhật, gốc Ấn, và những người nhập cư khác có thể nói ngôn ngữ của cha mẹ tại nhà, cùng với tiếng Anh và/hoặc tiếng Philippines. Cộng đồng người gốc Hoa trong thành phố nói tiếng Mân Nam.

Các cư dân trong thành phố chủ yếu là tín đồ Cơ Đốc giáo. Công giáo La Mã là giáo phái chiếm ưu thế, gồm khoảng 93,5% dân số, tiếp đến Giáo hội Độc lập Philippines (2,4%), rồi Iglesia ni Cristo (1,9%), Tin Lành (1,8%) và Phật giáo (1,1%). Tín đồ các tôn giáo khác chiếm 1,4% tổng dân số của thành phố. Manila là nơi đặt trụ sở của Tổng Giáo phận Công giáo Manila, là tổng giáo phận lâu năm nhất toàn quốc. Tổng giám mục của Philippines có văn phòng tại Nhà thờ Lớn Manila.

Cảnh quan thành phố

Kinh tế

thumb|Quang cảnh Đạilộ Roxas, nơi có các trung tâm thương nghiệp của Manila. thumb|left|[[Cảng Manila.|liên_kết=Special:FilePath/Pic_geophotos-_ph=mm=manila=tondo=north_harbor=international_containerterminal-_view_from_world_trade_exchange_towerbinondo-philippines--2015-0615--ls-.JPG]] thumb|left|Một góc quận Binondo, một trong những quận phát triển nhất thành phố. Kinh tế Manila đa dạng và đa phương diện. Manila được phân loại là một "thành phố thế giới Beta+" theo tổ chức GaWC. Do là thủ đô của Philippines, nhiều cư dân trong thành phố làm việc cho chính phủ quốc gia. Một số làm việc trong các thể chế giáo dọc theo theo Vành đai Đại học. Manila có bến cảng được che chắn, đóng vai trò là hải cảng chính của quốc gia.

Thành phố có sự đa dạng về các nhà máy, sản xuất các sản phẩm liên quan đến công nghiệp như hóa chất, dệt, trang phục, và hàng điện tử. Ngoài ra, còn có cơ sở sản xuất thực phẩm, đồ uống và thuốc lá. Các doanh nghiệp địa phương tiếp tục gia công các hàng hóa chính để phục vụ xuất khẩu, trong đó có dây thừng, gỗ dán, đường tinh luyện, cùi dừa, và dầu dừa. Công nghiệp chế biến thực phẩm là một trong các lĩnh vực sản xuất chính có tính ổn định cao nhất tại thành phố.

Hội đồng cạnh tranh quốc gia của Philippines xuất bản hàng năm những chỉ số cạnh tranh đô thị và đô thị (CMCI), xếp hạng các thành phố, đô thị và tỉnh của đất nước theo tính năng động, hiệu quả và cơ sở hạ tầng của chính phủ. Theo CMCI 2016, Manila là thành phố cạnh tranh thứ hai ở Philippines. Manila xếp hạng ba trong hạng mục Thành phố được đô thị hóa cao (HUC). Manila đã tổ chức thành phố cạnh tranh nhất của nước này vào năm 2015, và kể từ đó đã trở thành thành phố đứng đầu 3, đảm bảo rằng thành phố luôn là một trong những nơi tốt nhất để sinh sống và kinh doanh. Lars Wittig, người quản lý quốc gia của Regus Philippines, đã ca ngợi Manila là thành phố tốt thứ ba trong nước để khởi động một doanh nghiệp mới thành lập.

Cảng Manila là cảng biển lớn nhất ở Philippines, trở thành cửa ngõ vận chuyển quốc tế hàng đầu cho đất nước này. Cảng vụ Philippines là cơ quan chính phủ chịu trách nhiệm giám sát hoạt động và quản lý cảng. International Container Terminal Services Inc. được Ngân hàng Phát triển Châu Á trích dẫn là một trong năm nhà khai thác hàng hải lớn hàng đầu trên thế giới có trụ sở chính và các hoạt động chính trên các cảng Manila. Một nhà khai thác cảng khác, Asian Terminal Incorporated, có văn phòng công ty và các hoạt động chính tại cảng Nam Manila và khu lưu trữ container tại Santa Mesa.

Binondo, lâu đời nhất và là một trong những khu phố người Hoa lớn nhất thế giới, là trung tâm thương mại và hoạt động kinh doanh trong thành phố. Nhiều tòa nhà chọc trời dân cư và văn phòng được tìm thấy trong các đường phố thời trung cổ của nó. Kế hoạch để làm cho khu phố Tàu trở thành một trung tâm gia công quy trình kinh doanh (BPO) tiến triển và được chính quyền thành phố Manila theo đuổi tích cực. 30 tòa nhà đã được xác định là chuyển đổi thành văn phòng BPO. Những tòa nhà này chủ yếu nằm dọc theo đường Binondo Escolta, tất cả đều trống và có thể được chuyển thành văn phòng.

Divisoria ở Tondo được gọi là "thánh địa mua sắm của Philippines". Nhiều trung tâm mua sắm nằm ở nơi này, nơi bán sản phẩm và hàng hóa với giá hời. Các nhà cung cấp nhỏ chiếm một số con đường gây ra giao thông cho người đi bộ và xe cộ. Một địa danh nổi tiếng ở Divisoria là Trung tâm Tutuban, một trung tâm mua sắm lớn, là một phần của Ga Chính Quốc gia Phi-líp-pin. Nó thu hút 1 triệu người mỗi tháng, nhưng dự kiến ​​sẽ thêm 400.000 người khác khi LRT Line 2 West Extension được xây dựng, được thiết lập để biến nó trở thành trạm trung chuyển nhộn nhịp nhất của Manila.

Các nhà sản xuất đa dạng trong thành phố sản xuất các sản phẩm liên quan đến công nghiệp như hóa chất, dệt may, quần áo và hàng điện tử. Thực phẩm và đồ uống và sản phẩm thuốc lá cũng được sản xuất. Các doanh nghiệp địa phương tiếp tục xử lý các mặt hàng chủ yếu để xuất khẩu, bao gồm dây thừng, ván ép, đường tinh luyện, dầu dừa và dầu dừa. Ngành chế biến thực phẩm là một trong những ngành sản xuất chính ổn định nhất trong thành phố.

Kho chứa dầu Pandacan chứa các cơ sở lưu trữ và thiết bị đầu cuối phân phối của ba công ty lớn trong ngành công nghiệp dầu khí của đất nước, cụ thể là Caltex Philippines, Pilipinas Shell và Petron Corporation. Kho chứa dầu đã là một chủ đề của nhiều mối quan tâm, bao gồm cả tác động môi trường và sức khỏe của nó đến các cư dân của Manila. Tòa án tối cao đã ra lệnh cho kho dầu phải được di chuyển ra ngoài thành phố trước tháng 7 năm 2015, [125] [126] nhưng không thể đáp ứng thời hạn này. Hầu hết các kho chứa dầu bên trong khu phức hợp 33 ha đã bị phá hủy, và các kế hoạch được đưa vào vị trí để biến nó thành một trung tâm giao thông hoặc thậm chí là một công viên thực phẩm.

Manila là một trung tâm xuất bản lớn ở Philippines. Bản tin Manila, tờ báo lớn nhất của Philippines được lưu hành, có trụ sở tại Intramuros. Các công ty xuất bản lớn khác trong nước như The Manila Times, Philippine Star và Manila Standard Today có trụ sở tại Khu vực cảng. Tin tức thương mại Trung Quốc, tờ báo tiếng Trung hiện có lâu đời nhất của Philippines, và tờ báo hiện tại lâu đời thứ ba của đất nước có trụ sở tại Binondo.

Ngân hàng Trung ương Philippines chủ yếu đặt trụ sở tại Đại lộ Roxas Boulevard. Một số ngân hàng toàn năng, bảo hiểm tại Philippines đặt trụ sở trong thành phố. Thành phố Manila là trung tâm tài chính quan trọng thứ ba tại Philippines sau Downtown Makati và Ortigas Center.

Du lịch

thumb|left|Di tích [[Fort Santiago ở Intramuros.]] Manila thu hút trên 1 triệu du khách mỗi năm. Các điểm đến chính bao gồm Intramuros, các bảo tàng như Bảo tàng Quốc gia Philippines, hay Ermita, Malate, Santa Cruz, the phố Tàu. Công viên Rizal là một nơi thu hút du khách và là một trong các biểu tượng của Philippines. Ermita và Malate nổi tiếng với sinh hoạt buổi tối, là nơi mua sắm nổi tiếng của giới thượng lưu, còn Divisoria là nơi mua sắm lớn của cư dân địa phương.

Hành chính

nhỏ|Bản đồ đánh dấu các địa điểm tại Manila Manila được chia thành 16 quận hành chính được xác định chính thức, và được chia tiếp thành 897 barangay với tên là số thứ tự.