nhỏ| [[Yerevan với Núi Ararat ở phía sau ]]
Lịch sử Armenia kéo dài vài thiên niên kỷ kể từ thời tiền sử. Sau khi định cư, người Armenia đã phát triển một nền văn minh ban đầu nằm ở ngã tư của các đế chế lớn - Ba Tư, Seleucid, Parthia, La Mã, Sassanid, Byzantine, Ả Rập, Thổ Nhĩ Kỳ Seljuk, Mông Cổ, Ottoman Thổ Nhĩ Kỳ, Safavid, Nga - những thế lực hùng mạnh tranh giành lãnh thổ này. Trước những cuộc xâm lăng, người Armenia luôn thể hiện trong lịch sử một khát vọng mãnh liệt để bảo tồn bản sắc dân tộc. Cùng với ngôn ngữ riêng, người Armenia tạo nên một quốc gia Cơ Đốc giáo vượt qua những thử thách tồi tệ nhất, đặc biệt là cuộc diệt chủng Armenia đầu thế kỷ 20. Văn hóa Armenia tồn tại lâu dài không những ở Cộng hòa Armenia mà còn trong những cộng đồng người Armenia trên khắp thế giới.
Armenia nằm ở vùng cao nguyên bao quanh dãy núi Núi Ararat được đề cập trong Kinh Thánh. Người Armenia đặt tên cho đất nước mình là Hayk theo chữ Hayastan () nghĩa là vùng đất của Haik, ghép tên vị thần Mesopotamia cổ đại Haya (ha-ià) và hậu tố tiếng Ba Tư '-stan' ("vùng đất"). Kẻ thù lịch sử của Hayk (vị vua Armenia huyền thoại) là Bel, hay nói cách khác là Baal (tương ứng với Bēlu trong tiếng Akkad).
Cái tên Armenia được các quốc gia xung quanh đặt cho đất nước, và nó có nguồn gốc từ Armenak hoặc Aram (cháu chắt của cháu ngoại của Haik, và một nhà lãnh đạo khác, theo truyền thống Armenia, tổ tiên của tất cả người Armenia). Trong thời đại đồ đồng, một số quốc gia phát triển mạnh ở khu vực Greater Armenia, bao gồm Đế chế Hittite (ở đỉnh cao quyền lực), Mitanni (Armenia lịch sử Tây Nam) và Hayasa-Azzi (1600-1200 TCN). Ngay sau Hayasa-Azzi là Nairi (1400-1000 TCN) và Vương quốc Urartu (1000-600 TCN), những người liên tiếp thiết lập chủ quyền của họ đối với Cao nguyên Armenia. Mỗi quốc gia và bộ lạc nói trên đã tham gia vào quá trình dân tộc hóa của người Armenia. Yerevan, thủ đô hiện đại của Armenia, có từ thế kỷ thứ 8 TCN, với việc vua Argishti Ithành lập pháo đài Erebuni vào năm 782 TCN ở cực tây của đồng bằng Ararat. Erebuni đã được mô tả là "được thiết kế như một trung tâm hành chính và tôn giáo lớn, một thủ đô hoàn toàn của hoàng gia".
Vương quốc Urartu thời kỳ đồ sắt (Assyrian cho MediaWiki) đã được thay thế bởi triều đại Orontid. Sau sự cai trị của Ba Tư và sau đó là người Macedonia, triều đại Artaxiad từ năm 190 TCN đã phát triển đến Vương quốc Armenia, nơi đã vươn lên đến đỉnh cao ảnh hưởng của nó dưới thời Tigranes II trước khi nằm dưới sự cai trị của La Mã.
Năm 301, Arsacid Armenia là quốc gia có chủ quyền đầu tiên chấp nhận Kitô giáo là quốc giáo. Người Armenia sau đó rơi vào tay Byzantine, Sassanid Ba Tư và bá quyền Hồi giáo, nhưng đã khôi phục nền độc lập của họ với vương quốc Bagratuni. Sau khi vương quốc sụp đổ năm 1045 và cuộc chinh phạt Seljuk tiếp theo của Armenia năm 1064, người Armenia đã thành lập một vương quốc ở Cilicia, nơi họ kéo dài chủ quyền đến năm 1375.
Bắt đầu từ đầu thế kỷ 16, Greater Armenia đến dưới sự cai trị của Ba Tư Safavid; tuy nhiên, qua nhiều thế kỷ Đông Armenia, vẫn nằm dưới sự cai trị của Ba Tư trong khi Tây Armenia nằm dưới sự thống trị của Ottoman. Đến thế kỷ 19, Đông Armenia bị Nga chinh phục và Greater Armenia bị chia cắt giữa Đế chế Ottoman và Nga.
Vào đầu thế kỷ 20, người Armenia phải chịu nạn diệt chủng do chính phủ Ottoman của Thổ Nhĩ Kỳ gây ra cho họ, trong đó 1,5 triệu người Armenia đã bị giết và nhiều người khác bị phân tán trên khắp thế giới qua Syria và Lebanon. Armenia, từ đó trở đi tương ứng với phần lớn Đông Armenia, giành lại độc lập vào năm 1918, với việc thành lập Cộng hòa Armenia đầu tiên, và vào năm 1991, thành lập Cộng hòa Armenia.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ| [[Yerevan với Núi Ararat ở phía sau ]] **Lịch sử Armenia** kéo dài vài thiên niên kỷ kể từ thời tiền sử. Sau khi định cư, người Armenia đã phát triển một nền văn
**Lịch sử của Azerbaijan** là lịch sử của người Azerbaijan và các khu vực liên quan đến lịch sử, dân tộc và địa lý của người Azerbaijan. Dưới sự cai trị của Media và Ba
**Quá trình sụp đổ của Liên Xô** thành các quốc gia độc lập bắt đầu ngay từ năm 1985. Sau nhiều năm xây dựng quân đội Liên Xô và các chi phí phát triển trong
Sự thay đổi về cương thổ của Cộng hòa La Mã, Đế quốc La Mã và Đế quốc Đông La Mã qua từng giai đoạn phát triển. Hình động, click vào để xem sự thay
Quốc gia Georgia (tiếng Gruzia: საქართველო sak'art'velo) lần đầu tiên được thống nhất như một vương quốc dưới triều đại Bagrationi trong thế kỷ 9 đến thế kỷ thứ 10, phát sinh từ các quốc
nhỏ|Một cậu bé phục vụ rượu vang tại một bữa tiệc rượu đêm Hy Lạp **Lịch sử rượu vang** kéo dài hàng nghìn năm và gắn bó chặt chẽ với lịch sử nông nghiệp, ẩm
phải|Biên lai bia Alulu – một biên lai chứng nhận việc mua bia "tốt nhất" vào năm 2050 TCN từ thành phố cổ [[Ur của người Sumer, Iraq cổ đại.]] **Bia** là một trong những
### Thời kì Nguyên thủ (27 TCN-235 CN) Giữa các triều đại của hoàng đế Augustus và Traianus, Đế quốc La Mã đã giành được những vùng lãnh thổ rộng lớn ở cả phía Đông
**Lịch sử của lịch** được xem xét từ những phương pháp có nguồn gốc cổ xưa, khi mà con người tạo ra và sử dụng các phương pháp khác nhau để theo dõi các ngày
**Lịch sử thế giới** (còn gọi là **lịch sử loài người** và **lịch sử nhân loại**) là ghi chép về hành trình phát triển của nhân loại từ thời tiền sử cho đến hiện tại.
**Xuyên tạc lịch sử** (_Historical negationism_) hay còn gọi là **bóp méo lịch sử** (_Historical denialism_) là hành vi nỗ lực làm thay đổi và tác động đến quá khứ qua đó nhằm thực hiện
Lịch sử văn minh của Bangladesh bắt đầu từ hơn bốn thiên niên kỷ, từ Thời đại đồ đồng đá. Lịch sử được ghi chép lại ban đầu của đất nước thể hiện sự kế
**Lịch sử Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết** phản ánh một giai đoạn thay đổi cho cả Nga và thế giới. Mặc dù các thuật ngữ "Nước Nga Xô viết" và
Lịch sử thành văn của Singapore có niên đại từ thế kỷ thứ ba. Sau đó, tầm quan trọng của Singapore tăng lên trong thế kỷ 14 dưới quyền cai trị của hoàng tử Srivijaya
**Lịch sử Hy Lạp** tập trung vào phần lịch sử trên lãnh thổ đất nước Hy Lạp hiện đại, cũng như phần lịch sử của người Hy Lạp và các vùng đất mà họ đã
thumb|Các khu định cư cổ đại tại Krym và khu vực xung quanh thumb|Đồng xu từ [[Chersonesus biểu thị Artemis, hươu, bò, dùi cui và bao đựng tên ()]] Lịch sử thành văn của bán
**Lịch sử Liên xô** có nguồn gốc từ cuộc Cách mạng Nga năm 1917. Những người Bolshevik, dưới sự lãnh đạo của Vladimir Lenin, đã xuất hiện trở thành lực lượng chính trị chủ chốt
**Đại Armenia** (tiếng Armenia: Մեծ Հայք _Mets Hayk_), cũng gọi là **Vương quốc Đại Armenia **, là một vương quốc độc lập từ năm 190 TCN tới năm 387, và là một quốc gia chư
**Phục bích** (), còn được phiên âm là **phục tích** hay **phục tịch**, nghĩa đen là "khôi phục ngôi vua" là trường hợp một quân chủ đã từ nhiệm hoặc đã bị phế truất hay
Quân Thổ Ottoman tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất ở ba mặt trận chính:Mặt trận Caucasus, mặt trận Trung Cận Đông (Lưỡng Hà và Palestine), và nổi tiếng nhất, tại bán đảo Gallipoli
## Thời kỳ đầu tiên nhỏ|trái|Lãnh thổ của người Hung Nô dưới thời vua Mặc Đốn Vùng đất Mông Cổ ngày nay từng là nơi sinh sống của rất nhiều tộc người từ thời tiền
**Armenia**, quốc hiệu là **Cộng hoà Armenia**, là một quốc gia nội lục ở phía nam Kavkaz thuộc khu vực Tây Nam Á, giáp Thổ Nhĩ Kỳ ở phía tây, Gruzia ở phía bắc, Azerbaijan
**Diệt chủng Armenia** () là những cuộc thảm sát và thanh lọc sắc tộc có hệ thống với người dân tộc Armenia ở Tiểu Á và các vùng lân cận, được thực hiện bởi Đế
**Các tu viện Armenia của Iran** nằm tại tỉnh Tây Azerbaijan và Đông Azarbaijan là tổ hợp 3 nhà thờ Armenia được xây dựng trong khoảng thời gian giữa thế kỷ thứ 7 và 14
Sự **trục xuất các trí thức Armenia**, đôi khi được gọi là Chủ Nhật Đỏ (tiếng Armenia Tây: _Garmir giragi_), là sự kiện lớn đầu tiên của vụ diệt chủng Armenia. Các nhà lãnh đạo
Quyền **đồng tính nữ, đồng tính nam, song tính và chuyển giới** (tiếng Armenia: _Լեսբուհի, Գեյ, Բիսեքսուալ և Տրանսգենդեր_) ở **Armenia** không được luật hóa trong cả lĩnh vực pháp lý và xã hội. Đồng
**Phố Cổ Lviv** (; ) là trung tâm lịch sử của thành phố Lviv thuộc tỉnh Lviv, Ukraina. Nó được công nhận là Di tích Lịch sử - Kiến trúc cấp Nhà nước từ năm
**Sự can thiệp quân sự của nước ngoài vào Nga** () bao gồm một loạt các cuộc viễn chinh quân sự đa quốc gia bắt đầu từ năm 1918. Động lực ban đầu đằng sau
**Lịch sử thế giới hiện đại** theo mốc từng năm, từ năm 1910 đến nay. ## Thập niên 1910 * 1910: Bắt đầu cuộc cách mạng México. George V trở thành vua của Vương quốc
**Đội tuyển Davis Cup Armenia** đại diện Armenia ở giải đấu quần vợt Davis Cup và được quản lý bởi Liên đoàn quần vợt Armenia. Armenia hiện tại thi đấu ở bảng 3 của khu
Trong lịch sử Nga, giai đoạn từ 1796 đến 1855 (bao gồm các triều đại của Pavel I, Aleksandr I và Nikolai) đã chứng kiến các cuộc chiến tranh của Napoléon, cải cách chính phủ,
phải|Mở rộng lãnh thổ nước Nga (1300–1945) **Những thay đổi về lãnh thổ Nga** đã xảy ra bằng các phương thức chinh phục quân sự và bởi các liên minh chính trị và tư tưởng
**Đế chế Parthia** hay còn được gọi là **Đế chế Arsaces** (247 TCN – 224 CN) (tiếng Việt trong một số tài liệu Phật giáo còn dịch Parthia là **An Tức**) là một quốc gia
**Nhà Sassan**, còn gọi là **Sassanian**, **Sasanid**, **Sassanid**, (tiếng Ba Tư: ساسانیان) hay **Tân Đế quốc Ba Tư**, là triều đại Hỏa giáo cuối cùng của Đế quốc Ba Tư trước sự nổi lên của
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia** ( _Haykakan Sovetakan Soc’ialistakan Hanrapetut’yun_; _Armjanskaja Sovetskaja Sotsialističeskaja Respublika_), cũng viết tắt là **CHXHCNXV Armenia** hay **Armenia Xô viết**, là một trong 15 nước cộng hòa
**Quốc kỳ Armenia** () gồm có ba dải nằm ngang với chiều rộng bằng nhau, dải màu đỏ ở trên cùng, dải màu lam ở giữa, và dải màu cam (hay màu mơ) ở dưới
nhỏ|phải|Armen Sarkissian và Sergey Lavrov năm 2020, hiện nay mối quan hệ đồng minh giữa hai nước đang trên đà tan rã và trở mặt Quan hệ song phương giữa Armenia thời hiện đại và
**Tiếng Armenia Tây** (cách viết trong tiếng Armenia cổ điển: , _arevmdahayerēn_) là một trong hai dạng tiêu chuẩn của tiếng Armenia hiện đại, cái còn lại là Armenia Đông. Nó chủ yếu dựa trên
**Đệ nhất Cộng hòa Armenia**, tên chính thức khi còn tồn tại là **Cộng hòa Armenia** (), là nhà nước Armenia đầu tiên kể từ khi Armenia mất đi sự độc lập vào thời Trung
**Mơ Armenia**, **mơ tây**, **mơ hạnh** hay **hạnh** (tên khoa học _Prunus armeniaca_ L., do được trồng phổ biến ở Armenia cổ đại) là một loài thực vật thuộc chi _Prunus_. Các nghiên cứu về
**Người Armenia** (, _hayer_ ) là sắc tộc bản địa tại Cao nguyên Armenia tại Tây Nam Á. Người Armenia chiếm phần lớn dân số của Cộng hòa Armenia. Bởi các sự xâm chiếm lâu
thumb|333x333px|Tạo hình cataphract thời kỳ [[Sassanid, hoàn toàn phủ giáp kín thân ngựa chiến và kị sĩ. Chú ý là kị sĩ mặc giáp lưới.|alt=]] **Cataphract** hay **thiết kỵ** là một loại kỵ binh nặng
**Đảng Cộng sản Armenia** (, ) là một đảng trực thuộc Đảng Cộng sản Liên Xô trong phạm vi nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia. Như vậy, đây là đảng cầm
**Ngày tưởng niệm diệt chủng người Armenia** ( _Mets Yegherrni zoheri hishataki or_) là một ngày lễ công cộng ở Armenia và Cộng hòa Artsakh và được quan sát bởi người Armenia ngày 24 tháng
**Vương quốc Commagene** (, ) là một vương quốc Armenia thời cổ đại trong thời kỳ Hy Lạp hóa. Vùng Commagene còn ít được biết đến trước khi bắt đầu thế kỷ 2 TCN. Tuy
**Quốc kỳ Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia** được chính phủ Armenia Xô viết thông qua vào ngày 17 tháng 12 năm 1952. Lá cờ này tương tự như quốc kỳ Liên
Hôn nhân cùng giới và kết hợp dân sự không hợp pháp ở Armenia, mặc dù năm 2017, Bộ Tư pháp phán quyết rằng nước này phải công nhận tất cả các cuộc hôn nhân
**Cộng hoà Miền núi Armenia** ( _Leřnahayastani Hanrapetutyun_), còn được gọi một cách đơn giản là **Armenia Miền núi** ( _Leřnahayastan_), là nước cộng hoà chống Bolshevik. Cộng hoà Miền núi Armenia gần tương ứng
**Air Armenia** (mã IATA = **QN**, mã ICAO = **ARR**) là hãng hàng không của Armenia, trụ sở ở Yerevan. Hãng có các chuyến bay thuê bao trong châu Âu và vài tuyến đường chở
**Viện hàn lâm Khoa học Armenia** () là cơ quan nghiên cứu và điều phối các hoạt động nghiên cứu trong các lãnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội ở Cộng