✨Hộc Tư Xuân

Hộc Tư Xuân (chữ Hán: 斛斯椿, 495 – 537), tự Pháp Thọ, người huyện Phú Xương, quận Quảng Mục, Sóc Châu, dân tộc Cao Xa, tướng lãnh cuối đời Bắc Ngụy thời Nam Bắc triều.

Phụng sự Nhĩ Chu Vinh

Ông nội là Duyên . Cha là Túc hay Đôn , thời Bắc Ngụy Hiếu Minh đế làm đến Tả mục lệnh .

Khi vùng Hà Tây nổ ra khởi nghĩa, các mục hộ hưởng ứng, Xuân bèn đưa gia đình đến nương nhờ Nhĩ Chu Vinh, được làm Đô đốc phủ Khải tào tham quân. Theo Vinh chinh phạt nghĩa quân có công, được Vinh dâng biểu xin cho thụ Lệ uy tướng quân.

Xuân theo bọn Nhĩ Chu Độ Luật, Nhĩ Chu Trọng Viễn bắc tiến chống lại Cao Hoan, đến Dương Bình. Gặp lúc Nhĩ Chu Triệu cùng bọn Độ Luật nghi ngờ lẫn nhau, bọn Độ Luật sai Xuân và Hạ Bạt Thắng giải thích với Triệu, nhưng Triệu lại bắt giữ hai người. Xuân và Thắng trần tình, Triệu mới thả hai người ra. Liên quân lại thất bại ở trận Hàn Lăng, Xuân nói với bọn đô đốc Giả Hiển Trí rằng: “Nếu không ra tay trước mà bắt họ Nhĩ Chu, bọn ta sẽ chết chẳng lành đấy!” Bèn cùng bọn Hiển Trí thề nguyền dưới cây dâu, đem ngày lên đường, tiến vào thành Bắc Trung, bắt giết tất cả bộ khúc họ Nhĩ Chu; lệnh cho bọn Trưởng Tôn Trĩ, Giả Hiển Trí soái vài trăm kỵ binh đi bắt anh em Nhĩ Chu Ngạn Bá, Thế Long, đem chém ở ngoài cửa Xương Hạp. Xuân vào Lạc Dương, treo đầu anh em Thế Long trên cái cây trước cửa nhà, Hộc Tư Đôn bước ra trông thấy, nói với Xuân rằng: “Mày với họ Nhĩ Chu thề nguyền làm anh em, nay sao lại nhẫn tâm treo đầu họ ở cửa nhà, không thẹn với trời đất ru!” Xuân bèn gởi đầu bọn Thế Long cùng xe tù của Độ Luật, Thiên Quang đến chỗ Cao Hoan. Cao Hoan lấy cớ Xuân làm loạn chính sự, dấy binh đòi trị tội.

Ngày Kỷ sửu tháng 7 ÂL (5/8 DL), Hiếu Vũ đế đồn trú Hà Kiều, mệnh cho Xuân làm tiền quân, bày trận ở phía bắc Mang Sơn. Xuân tâu xin soái 2000 kỵ binh, trong đêm vượt Hoàng Hà, tập kích kẻ địch mỏi mệt. Đế ban đầu đồng ý, Hoàng môn thị lang Dương Khoan thuyết phục đế rằng: “Cao Hoan là bề tôi chinh phạt nhà vua, thế nào chẳng đến? Nay giao quân đội cho người khác, sợ sanh ra biến cố khác. Nay Xuân vượt sông, vạn nhất có công, là diệt một Cao Hoan, lại sanh ra một Cao Hoan đấy!” Đế bèn sắc cho Xuân dừng lại. Xuân than rằng: “Gần đây Huỳnh Hoặc chen vào Nam Đẩu, nay hoàng thượng tin vào lời gièm của tả hữu, không dùng kế của ta, chẳng phải ý trời ru!” Vũ Văn Thái nghe tin, nói với tả hữu: “Cao Hoan mấy ngày đi tám, chín trăm dặm, là cấm kỵ của binh gia, nên thừa cơ mà đánh hắn. Nhưng chúa thượng lấy cớ tấm thân vạn thặng, không chịu vượt sông quyết chiến, trái lại ở ven bờ cố thủ. Vả sông dài ngàn dặm, khó lòng ngăn chặn, nếu một chỗ để giặc vượt qua, thì việc lớn hỏng rồi!”

Sau đó đế sai Xuân đi trấn thủ Hổ Lao. Em Xuân là Nguyên Thọ cùng Giả Hiển Trí giữ Hoạt Đài, bị tướng của Cao Hoan là Đậu Thái đánh phá. Ngày Bính ngọ (22/8 DL), Cao Hoan vượt Hoàng Hà, Hiếu Vũ đế còn đang tranh luận với quần thần theo 3 hướng: về nam dựa vào Hạ Bạt Thắng, sang tây nhờ cậy Vũ Văn Thái, tử thủ tại Lạc Khẩu; Dĩnh Xuyên vương Nguyên Bân ở Hổ Lao tranh quyền với Xuân không được, bỏ về nói với đế rằng: “Quân của Cao Hoan đã đến!” Ngày Đinh mùi (23/8 DL), đế sai sứ triệu Xuân, cùng nhau chạy sang Trường An ở phía tây.

Những năm cuối đời

Sau khi vào Quan Trung, Xuân được bái làm Thượng thư lệnh, Thị trung như cũ, phong Thường Sơn quận công.

Tháng giêng ÂL năm Đại Thống đầu tiên (535) thời Tây Ngụy Văn đế, Xuân được làm Thái bảo. Năm sau, được thăng làm Thái phó. Năm thứ 3 (537), mất, hưởng thọ 43 tuổi. Văn đế đích thân đến điếu, bá quan khóc viếng. Có chiếu ban Đông viên bí khí, sai Thượng thư, Lương quận vương Nguyên Cảnh Lược giám hộ tang sự. Được tặng Đại tướng quân, Lục thượng thư, 30 châu chư quân sự, Thị trung, Hằng Châu thứ sử, Thường Sơn quận vương, thụy là Văn Tuyên, cúng bằng cỗ thái lao. Lại có chiếu đổi Đại tướng quân làm Đại tư mã, cấp xe Ôn lương. Khi táng, xa giá đưa tiễn đến bờ nam sông Vị.

Tây Ngụy Văn đế từng cấp cho Xuân vài khu điếm, 30 con bò cày. Xuân cho rằng quốc nạn chưa bình, không thể cùng trăm họ tranh lợi, từ chối điếm, nhận bò, mỗi ngày mổ một con, cho quân sĩ hưởng dụng. Khi mất, của nhà không dư dả gì.

Hậu nhân

Xuân có bốn con trai: Duyệt, Khôi, Trưng, Diễn. Diễn bị Cao Hoan giết chết, 3 người còn lại vào Quan Trung.

Hộc Tư Trưng là người nổi tiếng nhất, quản lý lễ nhạc trải qua 3 triều đại Tây Ngụy, Bắc Chu, Tùy.

Con Khôi là Chánh hưởng ứng khởi nghĩa Dương Huyền Cảm, bị Tùy Dượng đế xử cực hình.

Đánh giá

Ngụy thư kết luận: Xuân giảo hoạt đa sự, ham thích loạn lạc, gây sự mất nước, trong triều ngoài cõi chẳng ai không căm ghét.

Bắc sử đánh giá: Hộc Tư Xuân nhiều lần gặp nguy cơ, kết cục lại yên lành, chẳng phải mưu kế con người sắp đặt ư!