✨HMS Monarch (1911)

HMS _Monarch_ là một thiết giáp hạm dreadnought lớp Orion được chế tạo cho Hải quân Hoàng gia Anh Quốc trước Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Nó đã phục vụ cùng Hải đội Chiến trận 2 thuộc Hạm đội Grand trong chiến tranh, và đã chiến đấu trong trận Jutland vào ngày 31 tháng 5-1 tháng 6 năm 1916 không bị hư hại. Sau chiến tranh, do những giới hạn của Hiệp ước Hải quân Washington, Monarch được cho ngừng hoạt động năm 1921 để sử dụng như một tàu thí nghiệm và mục tiêu. Nó bị chiếc thiết giáp hạm Revenge đánh chìm vào năm 1925.

Thiết kế và chế tạo

Bối cảnh

Monarch và những chiếc chị em được đặt lườn vào lúc chính phủ Đảng Dân chủ Tự do Anh buộc phải thực hiện cam kết lúc tuyển cử sẽ cắt giảm mức độ chi tiêu vũ trang. Những thông tin sai lệch được Tùy viên Hải quân tại Đức cung cấp cho thấy họ đang chế tạo dreadnought với một tốc độ, nếu như không đối đầu, cũng sẽ xấp xỉ ngang bằng với lực lượng Anh. Vào lúc đó đang tồn tại một chính sách có tên "Tiêu chuẩn hai thế lực", đòi hỏi hạm đội chiến trận Anh phải luôn luôn mạnh hơn 10% so với lực lượng của hai cường quốc hải quân tiếp theo cộng lại. Theo như được báo cáo lên chính phủ Anh, kế hoạch của Đức được xem như rõ ràng phá vỡ chính sách này. Vì vậy Reginald McKenna, Bộ trưởng Hải quân Anh, đã thúc đẩy trình kế hoạch chế tạo lớp Orion sang Quốc hội Anh với sự ủng hộ của Thủ tướng Anh H.H. Asquith nhưng dưới sự phản đối của David Lloyd-George và Winston Churchill.

Được đặt hàng theo Ngân sách Hải quân 1909, Monarch được chế tạo với chi phí 1.888.736 Bảng Anh bởi hãng Armstrong Whitworth tại xưởng tàu Walker của họ ở Newcastle on the Tyne. Nó được đặt lườn vào ngày 1 tháng 4 năm 1910, hạ thủy vào ngày 30 tháng 3 năm 1911 và đưa ra hoạt động vào tháng 2 năm 1912.

Đặc tính chung

Lớp Orion là những thiết giáp hạm dreadnought đầu tiên của Anh, và cũng là đầu tiên trên thế giới ngoại trừ South Carolina và Michigan của Hải quân Hoa Kỳ, trang bị toàn bộ dàn pháo chính trên trục giữa con tàu. Thiết kế này được đưa ra trước khi có quyết định sau cùng về cỡ pháo. Người ta biết phía Đức sản xuất một số lượng lớn nòng pháo cỡ và , trong khi kiểu pháo 12 inch/50 calibre đã đạt đến cuối chu kỳ phát triển, nên có nhu cầu phải tăng cỡ nòng pháo chính lên . Điều này đến lượt nó đưa đến sự gia tăng đáng kể kích thước con tàu so với những chiếc dreadnought trước đó, và trọng lượng choán nước tăng thêm khoảng .

Monarch có chiều dài chung ; nó có mạn thuyền rộng tối đa và mớn nước . Trong lượng choán nước của nó là ở tải trọng thông thường và lên đến khi đầy tải nặng. Cột ăn-ten trước được bố trí ngay phía sau ống khói trước, giống như trường hợp của HMS Dreadnought và Colossus (nhưng không như các lớp Bellerophon và St. Vincent). Việc này khiến bệ điều khiển hỏa lực bên trên cột hầu như không sống được bởi khói và hơi nóng khi đi vào hướng gió. Lý do duy nhất cho sự sắp xếp này là thuận tiện để bố trí móc treo các chiếc xuồng của con tàu. Tháp pháo "Q", được đặt giữa ống khói sau và cấu trúc thượng tầng phía sau và một sàn thấp hơn tháp pháo "A", có góc bắn 120° qua cả hai bên mạn nhưng không thể bắn trực tiếp ra phía trước hay phía sau. Tháp pháo "X" được đặt ngang mức tháp pháo "A" trên sàn sau và bắn thượng tầng bên trên tháp pháo "Y"; nó có góc bắn lý thuyết và giới hạn tương tự như trường hợp tháp pháo "B" do cùng một lý do. Tháp pháo "Y" được đặt trên sàn sau ngang với tháp pháo "Q" với góc bắn không giới hạn ra phía sau trên 300°. Lượng đạn dược mang theo tối đa của con tàu là 100 quả đạn pháo cho mỗi khẩu pháo.

Kiểu pháo BL 13,5 inch Mark V dài trên , nòng pháo nặng hơn và có tuổi thọ hơn 450 lượt bắn. Chúng bắn ra đạn pháo xuyên thép (CAP) nặng với thuốc nổ hoặc đạn pháo nổ mạnh (HE) nặng với thuốc nổ. Sử dụng liều thuốc phóng cordite, chúng đạt tầm xa tối đa ở góc nâng 20°. Ở khoảng cách đạn pháo xuyên thép (CAP) có thể xuyên thủng vỏ giáp Krupp dày . Tháp pháo kiểu Mark V trang bị cho Monarch nặng khoảng .

Mười sáu khẩu pháo BL Mk VII nạp bằng khóa nòng được trang bị cho dàn pháo hạng hai. Chúng được bố trí đối xứng với tám khẩu trên cấu trúc thượng tầng phía trước có góc bắn ra phía trước và bên mạn, và tám khẩu trên cấu trúc thượng tầng phía sau bắn ra bên mạn và phía sau; chúng bắn ra đạn pháo nặng đến tầm xa tối đa và có tốc độ bắn từ 6 đến 8 phát mỗi phút. Số khẩu pháo được giảm còn 13 khẩu trong giai đoạn Chiến tranh Thế giới thứ nhất, và một khẩu 4 inch phòng không được trang bị trên sàn sau. Nó còn có bốn khẩu pháo chào 3-pounder gắn cao trên cấu trúc thượng tầng, cùng ba ống phóng ngư lôi ngầm gồm một ống mỗi bên mạn và một phía đuôi. Lớp Orion sử dụng kiểu ngư lôi Whitehead Mark II có tầm xa tối đa ở tốc độ hoặc ở tốc độ và đầu đạn chứa thuốc nổ TNT. Có tổng cộng 20 quả ngư lôi được mang theo. Vì thế Monarch và các tàu chị em được trang bị vỏ giáp mạnh và rộng rãi hơn so với những chiếc dreadnought Anh trước đó. Đai giáp ở mực nước dày , kéo dài từ ngang giữa bệ tháp pháo "A" đến bệ tháp pháo "Y"; mép dưới của đai giáp mở rộng bên dưới mực nước ở tải trọng thông thường. Một vách ngăn bọc thép dày bố trí ở phần cuối của đai giáp chung quanh bệ tháp pháo "Y", và thêm một vách ngăn khác ở giữa nó và đuôi tàu dày ; cả hai mở rộng từ sàn dưới đến sàn trên. Vách ngăn phía trước kéo dài từ mép trước của đai giáp cả hai bên mạn đến mặt bệ tháp pháo "A" dày giữa sàn trước và sàn chính, và giữa sàn chính và sàn dưới. Một vách ngăn khác dày được bố trí giữa nó và mũi tàu, khoảng một-phần-ba khoảng cách từ mũi đến bệ tháp pháo phía trước.

Có bốn lớp sàn tàu bọc thép. Sàn trên và sàn chính dày , sàn giữa dày trong khi sàn dưới dày vuốt mỏng còn 1 inch phía trước và vuốt mỏng còn phía sau. Chỗ dày nhất được bố trí bên trên hầm đạn và động cơ. Tháp chỉ huy được bảo vệ bởi vỏ giáp dày .

Lịch sử hoạt động

Khi được đưa ra hoạt động vào tháng 2 năm 1912, Monarch là chiếc thứ hai trong lớp Orion được hoàn tất, tiếp nối bởi Thunderer vào tháng 6 và Conqueror vào tháng 11 cùng năm đó; tất cả cùng với Orion hình thành nên Đội 2 của Hải đội Chiến trận 2. Hoạt động trước chiến tranh của chúng tiêu biểu cho mọi tàu chiến chủ lực của hạm đội Anh vào lúc đó, bao gồm các cuộc cơ động hạm đội và thực hành chiến trận.

Ngay đầu Chiến tranh Thế giới thứ nhất, Monarch bị tàu ngầm Đức tấn công bất thành vào ngày 8 tháng 8 năm 1914 ngoài khơi eo biển đảo Fair. Chiếc U15, một tàu ngầm chạy xăng đời đầu, tiến hành chuyến tuần tra đầu tiên cũng là cuối cùng của nó; sau đó U15 bị tàu tuần dương Birmingham phát hiện khi nó đang nổi trên mặt biển. Sau khi Birmingham nổ súng nó lặn xuống rồi bị chiếc tàu tuần dương húc chìm với tổn thất nhân mạng toàn bộ 25 thành viên thủy thủ đoàn. Vào ngày 27 tháng 12 năm 1914, Monarch gặp tai nạn húc phải tàu chị em Conqueror, làm hư hại đáng kể mũi tàu. Nó được sửa chữa tạm thời tại Scapa Flow trước khi được chuyển đến Devonport để sửa chữa đầy đủ. Nó gia nhập trở lại hải đội vào ngày 20 tháng 1 năm 1915. Conqueror cũng bị hư hại đáng kể trong tai nạn này.

Trong trận Jutland vào ngày 31 tháng 5 năm 1916, cả bốn chiếc trong lớp Orion đều hiện diện dưới sự chỉ huy của Chuẩn đô đốc Arthur Leveson, đặt cờ hiệu của mình trên chiếc Orion; chỉ huy của Monarch là Hạm trưởng Đại tá Hải quân G.H. Borret. Monarch tham chiến lúc 18 giờ 33 phút khi nó trông thấy năm thiết giáp hạm Đức gồm ba chiếc lớp König và hai chiếc lớp Kaiser. Nó khai hỏa vào chiếc lớp König dẫn đầu, nhưng chỉ bắn được hai loạt đạn pháo xuyên thép trước khi đối thủ lẫn khuất trong làn khói và sương mù; sau đó nó bắn thêm một loạt đạn pháo chiếc lớp Kaiser dẫn đầu. Mặc dù nó khai nhận chỉ bắn vây quanh chiếc lớp König dẫn đầu, thực ra một quả đạn pháo 13,5 inch của nó đã bắn trúng tháp pháo ụ 5,9 inch bên mạn trái của chiếc König. Đến 19 giờ 14 phút, Monarch nhìn thấy tàu chiến-tuần dương Lützow và đã bắn năm loạt đạn pháo xuyên thép ở khoảng cách trước khi mục tiêu lẫn khuất trong khói và sương mù. Lützow bị bắn trúng năm phát vào lúc này, và chỉ có thể từ Orion hoặc Monarch, nó lâm vào hoàn cảnh rất khó khăn và chỉ có thể tránh bị thiệt hại thêm nhờ ẩn náu sau làn khói do các tàu khu trục hộ tống thả và rút lui về phía Nam.

Trong suốt trận chiến Monarch đã bắn tổng cộng 53 quả đạn pháo xuyên thép 13,5 inch, và giống như các tàu chị em, nó không sử dụng đến dàn pháo hạng hai và cũng không bị thiệt hại gì. Sau trận này Hạm đội Biển khơi Đức rất ít khi xuất hiện tại Bắc Hải nên nó chỉ hoạt động thuần túy trong nhiệm vụ tuần tra và càn quét.

Sau chiến tranh, do những giới hạn của Hiệp ước Hải quân Washington, Monarch được cho ngừng hoạt động năm 1921 để sử dụng như một tàu thí nghiệm và mục tiêu. Vào ngày 14 tháng 6 năm 1924, nó được giao vai trò sau cùng khi được cho ngừng hoạt động và tháo dỡ mọi thứ có giá trị tại xưởng tàu Portsmouth. Sau đó nó được tàu kéo của xưởng tàu kéo ra biển khơi, và vào ngày 21 tháng 1 năm 1925 nó là mục tiêu của nhiều đợt không kích bởi máy bay ném bom và bị đánh trúng nhiều phát. Tiếp theo sau là các cuộc thực tập tác xạ pháo 6 inch của các tàu tuần dương hạng nhẹ lớp C: Carysfort, Caledon, Curacoa và Calliope cũng như pháo 4 inch của chiếc tàu khu trục lớp V và W Vectis. Sau cùng là đợt thực tập của các tàu chiến-tuần dương Hood và Repulse cùng năm thiết giáp hạm lớp Revenge: Revenge, Royal Oak, Royal Sovereign, Ramillies và Resolution với các khẩu pháo hạng nặng 15 inch của chúng. Không rõ số phát đạn bắn trúng, nhưng sau 9 giờ bị bắn phá, cuối cùng nó chìm lúc 22 giờ 00 sau cú bắn trúng sau cùng từ Revenge, ở vị trí khoảng phía Nam đảo Scilly.