✨Grand Theft Auto: San Andreas
Grand Theft Auto: San Andreas là một trò chơi hành động-phiêu lưu năm 2004 do Rockstar North phát triển và được phát hành bởi Rockstar Games. Trong dòng trò chơi Grand Theft Auto, đây là phần thứ ba có đồ họa 3D, phần thứ năm được phát hành đầu tiên trên các hệ máy cầm tay và phần thứ bảy trên tổng số. Được phát hành đầu tiên trên hệ máy PlayStation 2 vào tháng 10 năm 2004, Tương tự các phần trước trong dòng trò chơi, San Andreas được đánh giá là một trong những trò chơi điện tử hay nhất mọi thời đại, cũng như một cột mốc trong lịch sử trò chơi điện tử vì tầm ảnh hưởng sâu rộng của nó. Bên cạnh những đánh giá tích cực, trò chơi cũng đã gây nhiều lo ngại và tranh cãi vì tính bạo lực và nội dung tình dục. Cụ thể, một bản vá do người chơi tạo ra có tên là "bản mod Hot Coffee" đã mở khóa một trường đoạn tình dục trong trò chơi mà trước đó bị khóa. Năm 2015, một phiên bản remaster của San Andreas với độ phân giải cao được phát hành trên Xbox 360 và PlayStation 3. Tháng 6 năm 2018, trò chơi được bổ sung vào thư viện tương thích ngược của Xbox One. Trò chơi cũng đã được phát hành trên nhiều nền tảng và dịch vụ khác, bao gồm OS X, Xbox Live, PlayStation Network và các thiết bị di động (iOS, Android, Windows Phone và Fire OS). Phần tiếp theo của dòng trò chơi, Grand Theft Auto IV, được phát hành vào tháng 4 năm 2008.
Một phiên bản nâng cấp có tên là The Definitive Edition, bao gồm Grand Theft Auto: San Andreas, đã được phát hành trên Windows, Nintendo Switch, PlayStation 4, PlayStation 5, Xbox One và Xbox Series X/S vào ngày 11 tháng 11 năm 2021.
Lối chơi
nhỏ|trái|Người chơi đang lái xe về khu Ganton ở Los Santos lúc chập tối. San Andreas được cấu trúc tương tự như hai tựa game được phát hành trước đó là Grand Theft Auto III và Grand Theft Auto: Vice City. Lối chơi cốt lõi bao gồm các yếu tố của các trò chơi bắn súng góc nhìn thứ ba và đua xe, đồng thơi mang đến cho người chơi một môi trường thế giới mở rộng lớn để khám phá. Đây cũng là lần đầu tiên nhân vật có thể bơi lội và leo trèo. Người chơi có thể điều khiển nhiều phương tiện, bao gồm xe hơi, xe buýt, xe bán tải, xuồng máy, máy bay, trực thăng, tàu hỏa, xe tăng, xe gắn máy và xe đạp.
Môi trường mở phi tuyến tính cho phép người chơi khám phá và tự do chọn lựa cách chơi. Mặc dù các nhiệm vụ của cốt truyện cần phải được hoàn thành để câu chuyện phát triển cũng như mở khóa một số nội dung nhất định, nhưng điều đó là không bắt buộc và người chơi có thể thực hiện chúng lúc nào cũng được. Khi không thực hiện nhiệm vụ, người chơi có thể tự do đi lại và ngắm cảnh xung quanh thành phố hoặc gây hỗn loạn bằng cách tấn công, hoặc thâm chí là giết chết những công dân trong thành phố hoặc phá hoại xe cộ hoặc các tài sản khác, việc này có thể gây sự chú ý đến các lực lượng an ninh. Cảnh sát sẽ xử lý những vi phạm nhỏ, còn các đội đặc nhiệm, FBI và quân đội sẽ giải quyết những mức truy nã cao hơn.
Người chơi có thể nhận nhiều nhiệm vụ phụ để tăng các mức độ tội phạm (criminal rating) và kiếm thêm thu nhập cho nhân vật, bao gồm cả những nhiệm vụ phụ truyền thống có từ các tựa game trước như đưa đón khách đi taxi, dập các đám cháy, chở người bị thương đến bệnh viện và chiến đấu chống tội phạm. Một số nhiệm vụ mới bao gồm trộm cắp, môi giới gái mại dâm, giao hàng bằng xe tải hoặc tàu hỏa và học lái xe/máy bay/xuồng/xe máy.
Ban đầu không phải tất cả các địa điểm đều có thể được tiếp cận. Một số địa điểm như ga ra sửa chữa xe, phòng tập thể hình và cửa hiệu chỉ được kích hoạt sau khi nhân vật đã hoàn thành những nhiệm vụ nhất định. Tương tự như vậy, trong phần đầu của trò chơi, người chơi chỉ có thể khám phá Los Santos và vùng ngoại ô của nó; các con đường vào các thành phố còn lại sẽ được mở khi một số nhiệm vụ phải được hoàn thành, tuy nhiên, người chơi vẫn có thể đến các thành phố đó bằng một số thủ thuật như bơi qua sông/biển, chạy xe trên thành cầu hoặc dùng các mã gian lận (cheat). Khi vào một thành phố chưa được mở, người chơi sẽ ngay lập tức bị truy nã 4 sao.
Khác với GTA III và Vice City, San Andreas không cần thời gian tải khi người chơi di chuyển giữa các quận trong một thành phố. Màn hình tải trong trò chơi chỉ xuất hiện ở các đoạn cắt cảnh (cutscene).
Nhiều yếu tố của trò chơi được làm lại để bao gồm những ý tưởng từ một tựa game khác của Rockstar, Manhunt, trong đó có nhiều yếu tố hành động lén lút, được cải tiến cũng như việc hiển thị lượng máu của mục tiêu (đổi màu từ màu xanh, đỏ đen đen tùy vào lượng máu). Trong phiên bản dành cho PC của trò chơi, người chơi phải bấm và giữ chuột phải để ngắm, rồi sau đó bấm hoặc giữ chuột trái để bắn.
nhỏ|Người chơi đấu súng với thành viên của băng đảng Ballas. Thêm vào đó, GTA San Andreas là phiên bản đầu tiên mà người chơi có thể bơi lội và trèo tường.
Phương tiện di chuyển
Tổng cộng có 211 phương tiện trong trò chơi so với 85 trong GTA III. Các phương tiện mới bao gồm nhiều loại xe đạp, một loại xe chở rác, một chiếc thủy phi cơ, các loại xe kéo,... San Andreas sử dụng các tính năng tương tự như loạt trò chơi đua xe Midnight Club, bao gồm khả năng điều khiển phương tiện trên không, nâng cấp động cơ nitơ cũng như các điều chỉnh về ngoại hình.
Có nhiều loại phương tiện khác nhau nhằm phục vụ những mục đích riêng biệt. Các loại xe địa hình hoạt động tốt hơn trong các môi trường gồ ghề, còn các loại xe đua thì phù hợp hơn với đường sá. Phi cơ có tốc độ rất nhanh nhưng thường phải có đường băng để hạ cánh, còn trực thăng thì có thể hạ cánh gần như ở bất cứ đâu và dễ điều khiển nhưng lại có tốc độ chậm hơn. Trong khi các tựa game Grand Theft Auto tiền nhiệm chỉ có một số ít kiểu máy bay và rất khó để sử dụng thì San Andreas có tới 11 chiếc máy bay và 9 chiếc trực thăng đồng thời chúng đóng vai trò lớn hơn trong các nhiệm vụ. Người chơi còn có khả năng nhảy dù khỏi máy bay. Một số loại xuồng máy được thêm vào còn các loại cũ thì được sửa đổi.
Bổ sung và thay đổi khác
- Chiến tranh băng đảng (Gang war): Những trận chiến giữa các băng nhóm được bắt đầu bất cứ khi nào người chơi bước vào lãnh địa trên bộ (không ngồi trên motor hay xe hơi) và giết ít nhất 3 thành viên của địch. Nếu người chơi sống sót sau 3 đợt kẻ địch tấn công, khu vực đó sẽ thuộc về băng đảng của người chơi. Người chơi chiếm được càng nhiều lãnh địa thì sẽ kiếm được càng nhiều tiền. Đôi khi, lãnh địa của người chơi bị các băng đảng khác tấn công và muốn giữ được lãnh địa thì phải chiến đấu để giữ lãnh địa. Băng đảng nào bị mất tất cả các lãnh địa thì sẽ không còn khả năng tấn công, và tất nhiên là không còn vùng kiểm soát trên bản đồ nữa. Và nếu người chơi chiếm được tất cả mọi lãnh địa thì sẽ không còn bị tấn công nữa. Trong phiên bản chính thức, chỉ có chiến tranh băng đảng với 2 băng đảng chính ở Los Santos là Ballas và Vagos, người chơi không thể có chiến tranh băng đảng với các băng đảng ở 2 thành phố còn lại.
- Độ xe: Hầu hết các loại xe hơi trong trò chơi đều có thể được thay đổi và nâng cấp, chủ yếu là về mặt ngoại hình. Các thay đổi bao gồm sơn xe, vành bánh xe, khung xe, thiết bị ngoại thất, bộ giảm xóc và dàn âm thanh.
- Trộm cắp: Nối tiếp truyền thống gây tranh cãi của loạt trò chơi, trộm cắp là một cách kiếm tiền trong San Andreas. CJ có thể đột nhập vào một ngôi nhà vào ban đêm và lấy đi những vật có giá trị.
- Các mini-game: Người chơi có thể chơi nhiều mini-game trong San Andreas như bóng rổ, bida. Bên cạnh đó còn có các trò chơi cờ bạc như cá cược đua ngựa, các trò chơi trên các máy chơi game. gần gấp bốn lần Vice City và gấp năm lần Liberty City. 3 thành phố được kết nối với nhau bằng nhiều đường cao tốc, hệ thống tàu hỏa và đường hàng không. San Andreas không chỉ có các khu vực đô thị mà còn bao gồm nhiều khu vực nông thôn.
Nhân vật
Các nhân vật xuất hiện trong San Andreas rất đa dạng và có liên hệ tới những thành phố và địa điểm mà họ sống, và cũng có liên quan đến các phần khác của loạt trò chơi Grand Theft Auto. Điều này khiến trò chơi có những cốt truyện và bối cảnh phong phú hơn nhiều so với Grand Theft Auto III và Grand Theft Auto: Vice City. Người chơi điều khiển Carl "CJ" Johnson (Young Maylay), một thành viên của băng đảng Grove Street Families, một băng đảng người Mỹ gốc Phi, đóng vai trò là nhân vật chính của trò chơi.
Các màn chơi tại Los Santos xoay quanh sự đối đầu giữa băng đảng Grove Street Families với băng Ballas và băng Vagos vì lãnh địa và sự kính trọng. Ở San Fierro có các băng đảng Đông Á, gồm Hội Tam Hoàng, một băng nhóm người Việt Nam (the Da Nang Boys) và một lực lượng những kẻ du côn người Tây Ban Nha làm việc cho "Loco Syndicate". Còn ở Las Venturas thì có ba tổ chức xã hội đen và các Hội Tam Hoàng.
Tương tự như hai tựa game GTA trước đó, các diễn viên lồng tiếng cho San Andreas bao gồm những người nổi tiếng như David Cross, Andy Dick, Ron Foster, Samuel L. Jackson, James Woods, Peter Fonda, Charlie Murphy, Frank Vincent, Chris Penn, Danny Dyer, Sara Tanaka, William Fichtner, Wil Wheaton, rappers Ice-T, Chuck D, Frost, MC Eiht và The Game cũng như một số nhạc sĩ như George Clinton, Axl Rose, Sly and Robbie, và Shaun Ryder. Young Maylay ra mắt lần đầu tiên trong vai nhân vật chính Carl.
Theo danh sách các kỷ lục Guinness thế giới của game thủ, trò chơi có dàn diễn viên lồng tiếng lớn nhất với 861 người.
Đón nhận
Ngay sau khi phát hành, Grand Theft Auto: San Andreas đã nhận được những phản hồi hết sức tích cực từ giới phê bình, được xem là một trong những trò chơi xuất sắc nhất trên hệ máy PlayStation 2. Theo Metacritic, trò chơi được đánh giá ở mức 95%, cao thứ 5 trong lịch sử PlayStation 2. IGN cho trò chơi 9.9/10 điểm (số điểm cao nhất đối với các trò chơi trên PlayStation 2). GameSpot cho trò chơi 9.6/10 điểm cùng với giải thưởng Editor's Choice. San Andreas cũng nhận được điểm A từ 1UP.com và 10/10 điểm từ Official U.S. PlayStation Magazine. Trò chơi được khen ngợi nhờ môi trường thế giới mở, quy mô rộng lớn của tiểu bang San Andreas, cốt truyện lôi cuốn cũng như phần lồng tiếng xuất sắc. Những lời phê bình chủ yếu là do các lỗi về mặt đồ họa, ngoại hình nhân vật xấu, hình ảnh kém rõ nét cũng như một số vấn đề về điều khiển như tự động ngắm bắn. Nhiều nhà phê bình cho rằng mặc dù có nhiều điểm mới trong San Andreas, chúng lại không được trau chuốt và hoàn thiện. Dù vậy, kể từ khi phát hành, San Andreas đã được đánh giá là một trong những trò chơi xuất sắc nhất mọi thời đại, lọt vào vị trí thứ 28 trong top 100 trò chơi hiện đại của tạp chí Edge.
Doanh số
Đến ngày 3 tháng 3 năm 2005, trò chơi đã bán được hơn 12 triệu bản chỉ riêng trên hệ máy PlayStation 2 và trở thành trò chơi trên PlayStation 2 bán chạy nhất mọi thời đại. Theo Take-Two Interactive, Grand Theft Auto: San Andreas đã vượt ngưỡng 20 triệu bản vào ngày 26 tháng 12 năm 2007 và đạt mức 21.5 triệu bản vào ngày 26 tháng 3 năm 2008. Danh sách kỷ lục thế giới Guinness của game thủ năm 2009 đã công nhận San Andreas là trò chơi dành cho hệ máy PlayStation 2 thành công nhất với 17.33 triệu bản được bán ra chỉ riêng trên hệ máy này, trên tổng số 21.5 triệu bản trên tất cả các hệ máy. Năm 2010, Grand Theft Auto: San Andreas trở thành trò chơi bán chạy thứ ba mọi thời đại. Năm 2011, Kotaku thông báo rằng theo Rockstar Games, Grand Theft Auto: San Andreas đã bán được 27.5 triệu bản trên toàn thế giới.
Tranh cãi
Bản mod Hot Coffee
nhỏ|trái|Một bức ảnh chụp màn hình của mini-game ẩn được bản mod Hot Coffee mở khóa Trung tuần tháng 6 năm 2005, một bản vá cho trò chơi tên là "Hot Coffee mod" đã được tung ra bởi Patrick Wildenborg (với bí danh "PatrickW"), một lập trình viên 38 tuổi người Hà Lan. Trong trò chơi gốc, người chơi đưa bạn gái về trước cửa nhà và được hỏi có muốn vào nhà để uống "một chút cà phê" không. Nếu người chơi đồng ý, máy quay sẽ ở ngoài ngồi nhà và đung đưa một chút trong khi tiếng rên rỉ phát ra.
Sau khi cài đặt bản vá, người chơi sẽ có khả năng vào nhà bạn gái nhân vật và tham gia vào một mini-game mô phỏng quan hệ tình dục. Sự tác động của cuộc tranh cãi đã dẫn đến việc nhiều chính trị gia cấp cao ở Mỹ và một số nơi khác phản ứng trước công chúng, khiến trò chơi bị thu hồi và tái phát hành.
Ngày 20 tháng 6 năm 2005, ESRB thay đổi xếp loại trò chơi từ Mature (M) thành Adults Only (AO), khiến San Andreas trở thành trò chơi dành cho hệ máy cầm tay được phát hành rộng rãi duy nhất ở xếp loại này tại Mỹ. Rockstar công bố rằng họ sẽ ngừng sản xuất phiên bản chứa nội dung gây tranh cãi của trò chơi đồng thời cho phép các nhà phân phối dán nhãn Adults Only của ESRB lên bìa đĩa, hoặc trả lại chúng để được đổi thành phiên bản không chứa nội dung đồi trụy. Nhiều nhà bán lẻ đã rút trò chơi khỏi kệ vì những quy định của họ về việc không bán các trò chơi xếp loại AO. Tại Úc, Cơ quan Phân loại Điện ảnh và Văn học đã thu hồi mức xếp loại MA15+, nghĩa là trò chơi sẽ không còn được phép bán ở đây nữa.
Tháng 8 năm 2005, Rockstar North phát hành bản vá chính thức "Cold Coffee" cho hệ máy PC và tái phát hành San Andreas sau khi đã loại bỏ các cảnh "Hot Coffee" (Grand Theft Auto: San Andreas Version 2.0), cho phép trò chơi trở lại xếp loại "M". Trên các hệ máy PlayStation 2 và Xbox, trò chơi cũng được phát hành lại sau khi đã loại bỏ các cảnh "Hot Coffee" dưới dạng các phiên bản Greatest Hits Edition, Platinum Edition và "GTA Trilogy Pack" cho cả hai hệ máy, cũng như phiên bản Special Edition chỉ dành cho PlayStation 2 (bao gồm bộ phim tài liệu Sunday Driver). Đĩa game sau khi được thay đổi có dòng chữ "SECOND EDITION" bên dưới logo xếp loại "M".