Gà Tè hay còn gọi là Gà lùn là một giống gà có nguồn gốc ở Việt Nam, chúng được coi là giống gà cổ xưa của người Việt, được chăn nuôi từ lâu. Đây là giống gà quý thuộc diện cần bảo tồn nguồn gen giống vật nuôi hiện nay.
Phân bố
Chúng có tên gọi là gà tè bởi theo tiếng dân tộc địa phương có nghĩa là thấp lè tè hay thấp tè, mô phỏng theo hình dáng của chúng, hay chỉ việc đẻ sai trứng đẻ tè tè tức đẻ nhiều. Trước đây, nông dân thường nuôi nhỏ lẻ cải thiện bữa ăn trong gia đình. Giống gà này phân bố rải rác tại nhiều các tỉnh miền núi phía Bắc: Phú Thọ, Hòa Bình, Thanh Hóa, Tuyên Quang, Yên Bái, Hà Tây cũ, Hà Nội. Trong thời gian qua, đã có các nhà khoa học đã toả đi tới nhiều địa phương có gà Tè như Thanh Hóa, Tuyên Quang, Yên Bái để thu thập gà Tè về nhằm bảo vệ khỏi sự lai tạp.
Đặc điểm
Ngoại hình đặc trưng nổi bật của giống gà này là chân thấp lè tè, dáng đi lạch bạch, quản chân (phần xương) rất ngắn chỉ khoảng từ 5 – 7 cm. Khối lượng gà mới nở nặng khoảng 25 gam/con. Gà tè thuộc dòng gà khai thác trung & dài ngày, khoảng 6 tháng tuổi con trống nặng 1.6 kg, con mái năng 1.3 kg. Đa số gà trống màu lông sặc sỡ, một số con đen tuyền có đốm trắng trên đầu, bụng. Màu lông của chúng là loại đa sắc như vàng rơm, vàng đất, hoa mơ, tía mận, nâu đậm, nâu nhạt ở các cá thể gà mái. Còn ở gà trống cũng là dạng đa sắc nhiều màu, đặc trưng có điểm xuyến ánh biếc ở đuôi, cánh, và phần vai cánh. Mào thuộc mào đơn (dạng mào cờ cổ) với đặc trưng rất riêng có 5 răng cưa màu đỏ tươi, dạng mào tích và mào nụ cũng có nhưng số lượng ít.
Gà Tè thuộc loại chân rất ngắn, xương nhỏ, thịt nhiều, thơm ngon. Thịt gà Tè thuộc loại gà xương nhỏ, thịt nhiều, thơm ngậy. Trọng lượng gà Tè to vừa phải rất phù hợp bữa ăn gia đình của người Việt. Đặc biệt, nếu gà tè nuôi thả tự nhiên sẽ ngon thêm, thịt gà tè được xếp hạng thuộc dòng đặc sản hiếm có khó tìm. Theo kinh nghiệm, nông dân thường chọn những con gà mái chân ngắn, dáng lùn, đít xệ, lưng nở để làm giống sinh sản bởi đẻ nhiều trứng hơn các cá thể khác, tỷ lệ ấp nở cao hơn, nuôi con khéo léo. Gà Tè bắt đầu đẻ từ lúc 120 - 150 ngày tuổi, nếu nuôi thả tự nhiên gà sẽ đẻ 3 - 4 lần/năm. Mỗi lần đẻ từ 15 - 18 quả. Thuộc loại gà mắn đẻ và tiêu tốn ít thức ăn. Khối lượng trứng 48 - 48 gam/quả. Lượng trứng cao, 80-120 quả/mái (nếu nuôi nhốt không cho ấp), nuôi con khéo, kiếm ăn giỏi nhưng giống gà này đang bị mai một.
Thực trạng
Hiện tại giống gà này rất quý không chỉ về giống, giá trị dinh dưỡng vốn có, gà tè còn mang cả yếu tố văn hóa người Việt cổ, giống gà này rất cần được bảo tồn và phát triển.
Gà Tè, hay có tên gọi khác là Gà Lùn là giống gà quý, gà cổ xưa của người Việt cổ. Vì công tác tổ chức bảo tồn giống chưa được quan tâm, việc lai tạo giống hiện nay trong dân tự phát và theo kinh nghiệm là chủ yếu do đó giống gà tè thuần chủng trước kia theo thời gian bị lai tạp với nhiều giống gà khác nhau, số gà tè thuần chủng còn rất ít. Với số giống còn lại, gà Tè cũng đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng nếu không có biện pháp bảo tồn bởi giống gà này hiện đã bị lai tạp với nhiều dòng gà công nghiệp khác.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Gà Tè** hay còn gọi là **Gà lùn** là một giống gà có nguồn gốc ở Việt Nam, chúng được coi là giống gà cổ xưa của người Việt, được chăn nuôi từ lâu. Đây
**Gà cúng** hay còn gọi là _gà hiến tế_, _gà hiến sinh_, gà tế là các con gà, thường là gà trống dùng để hiến tế (cúng) cho ơn trên, thượng đế, các vị thánh,
nhỏ|phải|Gà Busteni **Gà nhà** là giống gia cầm rất phổ biến, hầu như tất cả các quốc gia đều có từ một hay nhiều giống gà, thậm chí nhiều địa phương cũng có một giống
**Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất** (tên giao dịch chính thức: **Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất**; IATA: **SGN**; ICAO: **VVTS**) là sân bay quốc tế lớn nhất Việt Nam hiện tại.
**Sân bay quốc tế Dubai** (tiếng Ả Rập: **مطار دبي الدولي**) là sân bay quốc tế phục vụ Dubai, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất, là sân bay chính của Dubai và là
**Sân bay quốc tế Cam Ranh** là sân bay dân sự chính phục vụ cho tỉnh Khánh Hòa và các tỉnh Cực Nam Trung Bộ. Đến thời điểm năm 2012, sân bay này đã đạt
**Ga Nhà ga 1 sân bay Quốc tế Incheon** (Tiếng Hàn: 인천공항1터미널역, Tiếng Anh: Incheon International Airport Terminal 1 station, Hanja: 仁川空港1터미널驛) là ga tàu điện ngầm và ga trung chuyển cho Đường sắt sân
**Sân bay Quốc tế Nội Bài** (), tên giao dịch chính thức: **Cảng hàng không Quốc tế Nội Bài**, là cảng hàng không Quốc tế lớn nhất của miền Bắc Việt Nam, phục vụ chính
Nhà ga sân bay quốc tế Đà Nẵng **Sân bay Quốc tế Đà Nẵng** là cảng hàng không lớn nhất khu vực miền Trung - Tây Nguyên và lớn thứ ba của Việt Nam, nằm
**Ga sân bay Quốc tế Gimpo** (Tiếng Hàn: 김포공항역, Tiếng Anh: Gimpo International Airport station, Hanja: 金浦空港驛) là ga trung chuyển cho Tàu điện ngầm vùng thủ đô Seoul tuyến 5, Tàu điện ngầm Seoul
**Sân bay quốc tế Long Thành** (tên chính thức: **Cảng hàng không quốc tế Long Thành**), là một sân bay quốc tế đang trong quá trình xây dựng tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai,
**Ga Seoul** (Tiếng Hàn: 서울역, Tiếng Anh: Seoul station, Hanja: 서울驛) là ga đường sắt nằm ở Yongsan-gu và Jung-gu, Seoul. Đây là điểm bắt đầu của Tuyến Gyeongbu và Tuyến Gyeongui, đồng thời đóng
nhỏ|phải|[[Dê nhà là động vật hiến tế phổ biến, chúng được biết đến với tên gọi "_con dê tế thần_"]] **Động vật hiến tế** hay **hiến tế động vật** là việc giết chết theo những
**Cảng hàng không quốc tế Vinh** là sân bay quốc tế của Việt Nam ở xã Nghi Liên, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, có tọa độ 18°44'44' ' vĩ Bắc, 105°39'50' ' kinh Đông.
**Con gà**, đặc biệt là **gà trống** hiện diện nhiều trong nhiều nền văn hóa Phương Đông và Phương Tây. Là vật nuôi từ được thuần hóa từ lâu trong lịch sử, gà gắn bó
: nhỏ|phải|Gà mái nhỏ|Gà con nhỏ|Gà trống **Gà** (danh pháp hai phần: _Gallus domesticus_) là một phân loài chim đã được con người thuần hóa cách đây hàng nghìn năm. Một số ý kiến cho
**Sân bay quốc tế Phú Quốc** , tên chính thức: **Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc**, là một sân bay mới được xây dựng xong giai đoạn 1 vào cuối tháng 11 năm 2012
**Sân bay Quốc tế Hồng Kông** (tiếng Anh: **Hong Kong International Airport**; IATA: HKG, ICAO: VHHH; tiếng Hoa: 香港國際機場, pinyin: Xiānggǎng Guójì Jīchǎng), hay còn gọi là Sân bay Xích Liệp Giác là sân bay
là một sân bay quốc tế tọa lạc tại Narita, Chiba, Nhật Bản, phía Đông của Vùng Đại Tokyo. Narita phục vụ phần lớn các chuyến bay vận chuyển hành khách đến và đi Nhật
thumb thumb **Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ** hay **Sân bay quốc tế Cần Thơ**, là một sân bay quốc tế tại Việt Nam, nằm tại phường Trà An và phường Thới An Đông,
**Sân bay quốc tế Kraków John Paul II** ( _Jana Pawła II_ kể từ ngày 4 tháng 9 năm 2007; trước đó tên trong _Jana Pawła II Kraków Balice_) là một sân bay quốc tế
**Ga thành phố Quốc tế Cheongna** () là ga tàu điện ngầm của Đường sắt sân bay Quốc tế Incheon ở Cheongna-dong, Seo-gu, Incheon, Hàn Quốc. ## Lịch sử * 21 tháng 6 năm 2014:
**Sân bay Quốc tế Incheon**, tên chính thức là **Cảng hàng không Quốc tế Incheon** (Hangul: 인천국제공항, Hanja: 仁川國際空港 (Nhân Xuyên quốc tế không cảng), Romaja: _Incheon Gukje Gonghang_, , IATA: **ICN**, ICAO: **RKSI**) hay
**Cảng hàng không Quốc tế Phú Bài** là sân bay phục vụ thành phố Huế, Việt Nam. Mã của sân bay Phú Bài trong hệ thống du lịch IATA là **HUI**. Năm 2011, sân bay
**Ga Gyeyang** (Tiếng Hàn: 계양역, Hanja: 桂陽驛) là ga tàu điện ngầm và ga trung chuyển cho Tàu điện ngầm Incheon tuyến 1 và Đường sắt sân bay Quốc tế Incheon ở Gyeyang-dong, Gyeyang-gu, Incheon,
**Ga Đại học Hongik** (Tiếng Hàn: 홍대입구역; Hanja: 弘大入口驛) là ga trung chuyển cho Tàu điện ngầm Seoul tuyến 2, Đường sắt sân bay Quốc tế Incheon và Tuyến Gyeongui–Jungang nằm ở Yanghwa-ro, Mapo-gu, Seoul.
**Ga Đồng Đăng** là một nhà ga xe lửa tại xã Đồng Đăng, tỉnh Lạng Sơn. Được kết nối với Trung Quốc tại khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây. Nhà ga là điểm
**Gà rán miền Nam Hoa Kỳ**, hay còn gọi là **gà rán**, là một món ăn xuất xứ từ miền Nam Hoa Kỳ; nguyên liệu chính là những miếng thịt gà đã được lăn bột
**Ga Gongdeok** (Tiếng Hàn: 공덕역, Hanja: 孔德驛) là ga tàu điện ngầm trung chuyển của Tàu điện ngầm vùng thủ đô Seoul tuyến 5, Tàu điện ngầm Seoul tuyến 6, Đường sắt sân bay Quốc
**Ga Magongnaru** (Tiếng Hàn: 마곡나루역, Hanja: 麻谷나루驛) là ga trung chuyển cho Tàu điện ngầm Seoul tuyến 9 và Đường sắt sân bay Quốc tế Incheon ở Magok-dong, Gangseo-gu, Seoul. ## Lịch sử * 18
nhỏ|Sân ga tại [[Ga Sài Gòn]] **Nhà ga** hay **nhà ga hành khách** (tiếng Pháp: _gare_) là một công trình xây dựng mà tại nơi đây, các phương tiện giao thông đậu để đón trả
**Ga Digital Media City (DMC)** (Tiếng Hàn: 디지털미디어시티역) là ga tàu điện ngầm trải dài qua Eunpyeong-gu (Tuyến 6 và Tuyến Gyeongui) và Mapo-gu (Đường sắt Sân bay) ở Seoul. Đây là ga trung chuyển
nhỏ|phải|Xì gà Cuba (dòng [[xì gà Cohiba)]] **Xì gà Cuba** (_Cuban cigars_) là các loại xì gà được sản xuất tại Cuba từ thuốc lá được trồng tại quốc đảo Cuba, đây là một sản
**Gà Đan Mạch** (tiếng Đan Mạch: _Dansk landhøne_) là một giống gà có nguồn gốc từ Đan Mạch. Đây là nơi duy nhất có nguồn gốc gà ở nội địa (giống nội) và có lẽ
**Ga Geomam** (Tiếng Hàn: 계양역, Hanja: 桂陽驛) là ga tàu điện ngầm và ga trung chuyển của Đường sắt sân bay Quốc tế Incheon và Tàu điện ngầm Incheon tuyến 2 ở Geomam-dong, Seo-gu, Incheon,
thumb|Gà cùng bánh bột nhân và rau củ **Gà cùng bánh bột nhân** (tiếng Anh: _chicken and dumpling_) là một món súp bao gồm một con gà được nấu trong nước, sau đó nước luộc
**Ga Yeongjong** (Tiếng Hàn: 영종역, Hanja: 永宗驛) là ga đường sắt của Đường sắt Sân bay Quốc tế Incheon nằm ở Yeongjong-dong, Jung-gu, Incheon. ## Lịch sử * 9 tháng 5 năm 2014: Thông báo
**Thịt gà** là thực phẩm gia cầm phổ biến nhất trên thế giới. Do có chi phí thấp và dễ chăn nuôi hơn so với các động vật khác như trâu bò hoặc lợn, nên
nhỏ|phải|Một con gà tây bảo tồn nhỏ|phải|Các giống gà tây đa dạng đang được bảo tồn **Gà tây bảo tồn** hay **Gà tây tiêu chuẩn** hay **Gà tây truyền thống** hay **Gà tây thuần chủng**,
nhỏ|phải|Một đàn gà thả vườn ở Israel **Gà Kabir** (phát âm tiếng Việt như là _gà Kabia_) là giống gà công nghiệp lấy thịt có nguồn gốc từ Israel được chăn nuôi theo hình thức
nhỏ|phải|Hai con gà Sasso tại vùng de la Drôme **Gà Sasso** (phát âm tiếng Việt như là: **gà Sac-sô**) còn gọi là **gà Label Sasso** là giống gà công nghiệp có xuất xứ từ Pháp,
**Ga Sinnonhyeon** (Tiếng Hàn: 신논현역, Hanja: 新論峴驛) là ga trung chuyển trên Tàu điện ngầm Seoul tuyến 9 và Tuyến Shinbundang nằm ở Yeoksam-dong và Nonhyeon-dong, Gangnam-gu và Banpo-dong và Seocho-dong, Seocho-gu, Seoul. Ga Gangnam
**Sân bay Quốc tế Gimpo** ( ; Hán tự Triều Tiên: 金浦國際空港; Hán-Việt: Kim Phố Quốc tế không cảng), hay thường gọi là Sân bay Gimpo (trước đây **Sân bay Quốc tế Kimpo**), nằm tại
**Họ Gà nước** (danh pháp hai phần: **_Rallidae_**) là một họ chim phân bố toàn cầu thuộc bộ Sếu. Họ Gà nước gồm có 39 chi còn sinh tồn với khoảng 150 loài đã biết.
nhỏ|phải|Một món cơm gà của Colombia. thumb|Cơm gà tại Tam Kỳ, Quảng Nam. thumb|_Khao mun kai_, cơm gà Thái Lan. thumb|[[Cơm gà Hải Nam, Trung Quốc tại Singapore.]] **Cơm gà** là món ăn được chế
nhỏ|phải|Một con gà Sumatra trống **Gà Sumatra** (tiếng Indonesia: _Ayam gallak_) là một giống gà có nguồn gốc từ đảo Sumatra của Indonesia, chúng xuất hiện vào năm 1847 và được du nhập sang châu
nhỏ|phải|Một con gà lông đen **Gà lông đen**, hay còn gọi là **gà đen**, **ô kê** hoặc **hắc kê**, là các cá thể gà có màu lông chủ yếu màu đen tuyền và hơi có
nhỏ|phải|Gà Vorwerk **Gà Vorwerk** là một giống gà có nguồn gốc từ nước Đức. Mặc dù nó không liên quan đến công ty sản xuất máy hút bụi Vorwerk của Đức nhưng nó là giống
**Ga Dongnae** () là ga trung chuyển cho Tàu điện ngầm Busan tuyến 1 và Tàu điện ngầm Busan tuyến 4 ở Oncheon-dong và Myeongnyun-dong, Dongnae-gu, Busan, Hàn Quốc. Tên của phụ trên Tuyến 1
**Gà cáy củm** hay còn gọi là **gà cúp** hay **gà không phao câu** là một giống gà bản địa có nguồn gốc ở miền Bắc Việt Nam. Chúng là giống gà đặc sản, được