Cả Mọc (khoảng 1870 - 1947), tên khai sinh là Hoàng Thị Uyên; là một danh nhân thành đạt, là nhà từ thiện, và là người thành lập nhà nuôi dưỡng trẻ miễn phí đầu tiên tại Hà Nội, Việt Nam trước năm 1945.
Cuộc đời
Hoàng Thị Uyên (tức Cả Mọc sau này) là người làng Kim Lũ, xã Đại Kim huyện Thanh Trì, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Kim Giang, quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội).
Bà là con gái ông cử Hoàng Đạo Thành, hiệu Cúc Lữ, từng làm Tri phủ, nhưng sau đó từ quan về quê, rồi tham gia phong trào Duy Tân. Để khơi dậy lòng yêu nước trong nhân dân, ông viết: Đại Nam hành nghĩa liệt nữ truyện, Việt sử tân ước toàn biên, Việt sử tứ sự.
Bà còn có người em ruột tên Hoàng Đạo Thúy. Ông này là một nhà giáo yêu nước, là một trong những người đầu tiên thành lập Phong trào Hướng đạo ở Việt Nam.
Về nhà chồng
Đến tuổi lấy chồng, bà Cả Mọc nhận lời làm vợ ông Nguyễn Huy Vị, hiệu Hoành Tô, là con trai một của ông tú Nguyễn Đôn, người làng Hạ Đình (nay là phường Hạ Đình, quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội). Chung sống được mấy năm thì chồng mất, khi hai người chưa có đứa con nào. Không lâu sau, cha chồng cũng qua đời, bà Cả Mọc vẫn ở vậy để phụng dưỡng bà Tú (mẹ chồng), dù lúc bấy giờ tuổi bà chỉ ở khoảng 20.
Quá thương nhớ chồng con, bà Tú đâm ra quẩn trí, thường hành hạ người con dâu trẻ đủ điều. Biết tình cảnh này, sư cụ chùa Quan Nhân liền đem bà Cả Mọc về giấu nuôi trong chùa. Thế nhưng, khi vắng con dâu, bà Tú càng phát cuồng hơn. Cuối cùng, nhà sư đành phải đưa bà Cả Mọc về nhà để chăm sóc cho bà. Sau, hiểu được bà Cả Mọc thực sự là người nết na, hiếu thảo, tâm trí bà Tú dần hồi phục và cũng không còn đay nghiến người con dâu nữa.
Ra thành thị kiếm sống
Vì nhà chồng không có ruộng để cấy cày nên hằng ngày, bà Cả Mọc phải thức dậy thật sớm, nấu cơm cho mẹ chồng xong, vội vàng quẩy gánh đi theo những người cùng làng ra thành thị kiếm sống. Tại phố Hàng Đào (Hà Nội), bà làm thuê cho các gia đình khá giả, để kiếm được tiền nuôi thân và nuôi mẹ chồng. Đến khi bà Tú quyết vào ở hẳn trong chùa, bà Cả Mọc mới đến trọ ở ngõ Miếu (Hàng Bạc), để khỏi phải đi về khuya sớm.
Nhờ chăm chỉ và tiện tặn, ít lâu sau bà dành dụm được một ít vốn. Vay mượn thêm của bạn bè, bà Cả Mọc mở một cửa hàng nhỏ bán tơ lụa ở phố Hàng Đào, đặt tên là Nghĩa Lợi. Và cũng nhờ mua bán thật thà, giữ được chữ tín, nên cửa hàng của bà ngày một đông khách.
Khắm khá, bà Cả Mọc cùng với người em gái lo việc phụng dưỡng cha (khi ông Thành bỏ quan về nhà ở ẩn), nuôi hai em và hai cháu mồ côi. Gặp một em bé bị bỏ bên đường, bà cũng bế về nuôi. Người con nuôi sau này lớn lên đi theo cách mạng, bị nhà cầm quyền Pháp bắt được; và họ đã cho lính đến nhà bà xét hỏi, gây khó dễ suốt mất tháng liền.
Đến khi các em, các cháu đã tự lo được cho bản thân, bà mẹ chồng cũng đã được bà xây cho một ngôi chùa để nơi trì tụng, bà bắt đầu dành phần lớn tâm trí và tiền bạc vào việc làm từ thiện... Chuyện kể rằng vào năm 1923 và nhiều năm sau đó, Nam Định và Thái Bình cứ liên tiếp bị lụt lội, khiến dân tình hết sức đói khổ. Trước tình cảnh ấy, bà xuất ngay tiền nhà ủng hộ. Hết tiền, bà còn hăng hái đi đến các nơi quen biết để vận động, quyên góp thêm.
Làm việc nghĩa
Không chỉ có vậy, vào năm 1930, lúc này tuổi bà đã trên dưới 60, bà quyết định lập nhà nuôi dạy trẻ mồ côi, như bấy lâu nay bà đã thầm ước nguyện. Buổi đầu e ngại, bà Cả Mọc đến gặp ông Nguyễn Văn Vĩnh, chủ báo Trung Bắc Tân Văn, để mời ông đứng ra lập hội. Nghe xong, ông Vĩnh khuyên bà nên mạnh dạn đứng ra làm và ông hứa sẽ ủng hộ và cổ động cho nhiều người cùng tiếp tay.
Ít lâu sau, Hội Tế sinh ra đời, bà Cả Mọc được bầu làm Hội trưởng, bác sĩ Trần Văn Lai làm hội phó, nhà giáo Hoàng Đạo Thúy làm thư ký, còn vợ ông Phạm Quỳnh (chủ báo tạp chí Nam Phong) làm thủ qủy. Và ít lâu sau nữa, một khu đất rộng hơn ngàn mét vuông ở ngõ Hàng Đũa (nay là phố Ngô Sỹ Liên), gần Văn Miếu được bà Cả Mọc bỏ tiền túi ra mua, rồi cho xây dựng lên ở đó một khu nhà gồm nhiều căn nhỏ vây quanh bốn mặt, cổng đi vào có mái ba tầng cong như mái chùa, có đắp hàng chữ nổi "Ấu nhân chi ấu" (mang ý nghĩa: Yêu con mình, yêu cả con người), do kiến trúc sư Đào Huân vẽ kiểu.
Khi hiểu mục đích cao cả này, các thanh niên ở Hướng đạo sinh Hà Nội rủ nhau đến góp công (sau này họ còn lãnh trách nhiệm trông nom và dạy dỗ trẻ), ông Thanh (chủ thầu xây dựng) không nhận tiền công thợ; còn các ông Hoàng Đạo Thúy, Ngô Bích San, Phạm Lợi, Trịnh Hữu Ngọc (họa sĩ vẽ trang trí lớp)...thì tình nguyện tổ chức "Trại trẻ và Lớp mẫu giáo" đồng thời lo luôn việc làm đồ chơi, học cụ...Hoạt động thường xuyên của khu nhà là "sáng nhận trẻ đến, chiều trả trẻ về". Nếu cha mẹ trẻ nào bận phải đi xa nhiều ngày, cũng được nhận giữ. Ở đây, trẻ có người tắm rửa, cho trẻ ăn uống miễn phí. Nhưng ai có lòng hảo tâm tặng quà hay tiền thì Hội Tế Sinh thu nhận.
Tiếng lành đồn xa, khu nhà của Hội Tế Sinh ngày càng được nhiều chức sắc Việt và Pháp đến thăm viếng, và tỏ lời khen ngợi, trong số đó có phái viên của chính phủ Pháp là Justin Godard (năm 1937), vua Bảo Đại và Hoàng hậu Nam Phương...
Bên cạnh đó, bà Cả Mọc còn làm nhiều việc từ thiện khác, chẳng hạn như:
Năm 1940, bà hiến cho hội Phật giáo một ngôi chùa và một trang trại ở Kim Anh (Phúc Yên).
Năm 1941, bà lại hiến cho Hội Tế Sinh một khu đất ở Phù Ninh, rồi còn đứng ra vận động xây được một bệnh viện (có cả nhà dưỡng lão) ở nơi đó.
*Khoảng năm 1943, bà mua một miếng đất ở Nội Bài (nay thuộc huyện Sóc Sơn, Hà Nội), để lập một dãy nhà dài 30 mét, dùng làm nơi nuôi dưỡng những ông bà lão không có nơi nương tựa. Trong mấy năm liền, bà lo ăn ở và khám chữa bệnh cho khoảng ba mươi người.
Vì những nghĩa cử vừa kể, năm 1946, bà Cả Mọc được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời đến Bắc Bộ Phủ (nay là Nhà khách chính phủ) dùng trà và nhận lời khen ngợi...
Mất
Năm 1947, khi cuộc kháng chiến chống Pháp bùng nổ, bà Cả Mọc đưa các cháu sơ tán lên Nội Bài và mất ngày 19 tháng 7 năm đó, ở ngay nơi mảnh đất có ngôi nhà dành để nuôi dưỡng những người già neo đơn
Thông tin thêm
Trong cuốn tiểu thuyết Trúng số độc đắc của Vũ Trọng Phụng (được xuất bản năm 1938), tác giả đã xúc động kể về nhà Tế Sinh vì ông thường xuyên đến thăm trại. Nhờ báo đưa tin, vua Bảo Đại mới biết ở nước Nam có một trại trẻ văn minh đến như vậy, và đã quyết định ra thăm. Hôm đó bà cử bác sĩ Lai tiếp khách, còn bà vẫn cứ buôn bán bình thường, đến lúc vua cho gọi thì bà mới đến.
Khi trở lại Huế, nhà vua có gửi ra ban tấm bảng vàng "Tiết nghĩa" cho bà Cả Mọc nhưng bà từ chối, vì cho rằng đó là việc làm bình thường. Thế nhưng mấy năm sau, phụ nữ Vinh tặng bà bức hoành "Gia đình theo Phật" thì bà vui vẻ nhận.
Hiện nay, cửa hàng tơ lụa xưa (nay là số 25 Hàng Đào) vẫn còn; và nơi có khu nhà Tế Sinh, giờ đây là Bệnh viện Đa Khoa Hồng Hà (số 16, phố Nguyễn Như Đổ, phường Văn Miếu, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội).
Nguồn tham khảo
Lê Minh Quốc, Các nữ doanh nhân Việt Nam. Nhà xuất bản Trẻ, 2009.
[http://www.anninhthudo.vn/TIANYON/Index.aspx?ArticleID=60137&ChannelID=8 Một người Hà Nội.]
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Mẫu vật cá mọc lông **Cá mọc lông** hay **cá hồi lông lá** (tiếng Anh: _furry trout_ hay _Fur-bearing trout_) là một sinh vật kỳ dị dạng cá nhưng có mọc lông được tìm thấy
**Cả Mọc** (khoảng 1870 - 1947), tên khai sinh là **Hoàng Thị Uyên**; là một danh nhân thành đạt, là nhà từ thiện, và là người thành lập nhà nuôi dưỡng trẻ miễn phí đầu
MẶT NẠ DIẾP CÁ Ả ĐÀOChiết xuất rau máChiết xuất hoa cúc, chiết xuất diếp cá* Công dụng: - Hỗ trợ làm giảm và ngăn ngừa mụn trứng cá, mụn ẩn, các vết mụn đỏ
MẶT NẠ DIẾP CÁ MỘC NHAN* Thành Phần:- Chiết xuất diếp cá- Chiết xuất rau má- Chiết xuất hoa cúc* Công dụng: - Hỗ trợ làm giảm và ngăn ngừa mụn trứng cá, mụnẩn, các
Với hình ảnh bắt mắt cùng một kho kiến thức lí thú, bộ sách Em muốn biết vì sao đã hấp dẫn hàng ngàn độc giả nhí trên toàn thế giới. Cuốn sách Em muốn
**Diếp cá** hay **giấp cá**, **dấp cá**, **lá giấp**, **rau giấp**, **rau vẹn**, **ngư tinh thảo**, **tập thái** (danh pháp khoa học: **_Houttuynia cordata_**) là một loài thực vật thuộc họ Saururaceae. ## Phân bố
Mặt Nạ Rau Diếp Cá Ả Đào Dưỡng Da Giảm Mụn/ Mặt Nạ Diếp Cá Handmade Mộc Nhan Thải Độc, Giảm Sưng Đỏ Nhanh Chóng➤ 1. Thông Tin Chi Tiết Sản Phẩm☞ Tên sản phẩm:
chăm sóc sức khỏe & làm đẹp xìn giới thiệu đến quý khách hàng một sản phẩm mới của mộc nhan-Tiemxuongrong Mặt Nạ Diếp Cá Mộc Nhan Natural ngăn ngừa mụn mờ nám tàn nhang,
Mặt Nạ Diếp Cá Thảo Dược Ả Đào Hũ 50g Ngăn Ngừa Mụn Mờ Nám Tàn NhangChiết xuất rau máChiết xuất hoa cúc, chiết xuất diếp cá* Công dụng: - Hỗ trợ làm giảm và
THÀNH PHẦN: 100% Bột Diếp cá mọc tự nhiên ở sâu trong các khu rừng nguyên sinh ở Quản Bạ, Hà Giang.CÔNG DỤNG:Kháng khuẩn, ngừa mụn, thải độc cho da.Làm lành những vùng da mụn
**Cà đắng** là một loài cây lâu năm thuộc họ Cà mọc hoang dại nhưng được trồng lấy quả sử dụng làm rau ăn quả rất rộng rãi ở các vùng đồng bào dân tộc
Nước dưỡng da Diếp cá là sản phẩm được chưng cất khép kín theo phương pháp lôi cuốn hơi nước từ 100% nguyên liệu Diếp cá mọc tự nhiên ở sâu trong các khu rừng
Nước dưỡng da Diếp cá là sản phẩm được chưng cất khép kín theo phương pháp lôi cuốn hơi nước từ 100% nguyên liệu Diếp cá mọc tự nhiên ở sâu trong các khu rừng
Nước dưỡng da Diếp cá là sản phẩm được chưng cất khép kín theo phương pháp lôi cuốn hơi nước từ 100% nguyên liệu Diếp cá mọc tự nhiên ở sâu trong các khu rừng
nhỏ|Tranh vẽ sinh vật nửa người nửa cá. nhỏ|Người cá, tranh của Arthur Rackham.**Người cá** (tiếng Anh: Mermen) hay **Bán ngư nhân** là những sinh vật huyền thoại có hình dạng con người từ phần
nhỏ|300x300px|Những đám mây xoáy vòng đầy màu sắc của Sao Mộc. Một ảnh chụp [[Vết Đỏ Lớn, dùng màu giả, từ Voyager 1. Cơn bão hình bầu dục màu trắng phía dưới Vết Đỏ Lớn
**Mộc Châu** là một thị xã thuộc tỉnh Sơn La, Việt Nam. ## Địa lý Thị xã Mộc Châu nằm ở phía đông nam tỉnh Sơn La, có vị trí địa lý: *Phía đông giáp
** Đoan Mộc Tứ ** (; 520–459 TCN),, người Hoa Hạ, họ Đoan Mộc, sống vào thời kỳ cuối Xuân Thu , người nước Vệ (huyện Tuấn, Hạc Bích, tỉnh Hà Nam), tự ** Tử
nhỏ| Nhiều loại thảo mộc có mặt trong [[Vườn|khu vườn này, gồm cả bạc hà.]] **Thảo mộc** là một nhóm thực vật được phân bố rộng rãi và đại trà, ngoại trừ rau và các
**Chi Ngoại mộc** (danh pháp khoa học: **_Allophylus_**) hay **chi Mắc cá**, **chi Chạc ba**, là một chi thực vật có hoa trong Họ Bồ hòn (Sapindaceae), được Carl Linnaeus mô tả khoa học đầu
frame|alt=Time-lapse photography sequence of a [[peach becoming progressively discolored and disfigured|Mốc mọc trên quả đào. Mỗi hình được chụp định kỳ 12 tiếng trong 6 ngày]] thumb|Mốc phát triển trên một quả cam thumb|Mốc Spinellus
nhỏ|phải|Câu cá vược sọc **Câu cá vược sọc** là việc thực hành câu các loại cá vược sọc như là một hình thức câu cá thể thao. Câu cá vược sọc không được xếp vào
**Từ quyển của Sao Mộc** là khoang rỗng trong luồng gió mặt trời sinh ra bởi từ trường của hành tinh này. Mở rộng đến bảy triệu km theo hướng về phía Mặt Trời và
**_Hoa Mộc Lan_** (tựa tiếng Anh: **_Mulan_**) là bộ phim hoạt hình thứ 36 của hãng hoạt hình Walt Disney, công chiếu vào ngày 19 tháng 6 năm 1998. Bộ phim nằm trong thời "Phục
phải|Sao Mộc và bốn vệ tinh lớn nhất của nó Đến tháng 2 năm 2023 đã có 95 vệ tinh của Sao Mộc được khám phá và được chia ra làm 7 nhóm (dù quỹ
**Câu cá sông** hay **câu cá bờ sông** là hoạt động câu cá diễn ra trên vùng sông nước, thông thường là người câu đứng trên bờ sông và quăng câu, xả mồi. Câu cá
nhỏ|240x240px| Máy khoan lấy mẫu vòng gỗ hàng năm và đếm vòng tăng trưởng nhỏ|240x240px|Vòng sinh trưởng của một cây ở Thảo cầm viên Bristol, [[Anh. Mỗi vòng gỗ tượng trưng cho một năm; các
**Họ Cá đầu móc** hay **họ Cá ươm trứng** (danh pháp khoa học: **_Kurtidae_**) là một họ cá vây tia. Họ này theo truyền thống xếp trong bộ Perciformes, tuy nhiên gần đây người ta
nhỏ|Một bóng quá cảnh đôi trên Sao Mộc. Hai vệ tinh có thể nhìn thấy, Io và Europa, ngay bên phải hành tinh trong bóng tối. (Hình ảnh được tạo bởi máy tính.) nhỏ|Một cái
**Mốc tọa độ quốc gia GPS 0001** Việt Nam. ## Vị trí nhỏ|Mốc tọa độ khang trang ngày nay Mốc tọa độ trước đây Tâm mốc tọa độ quốc gia GPS 0001 Mốc tọa độ
**Mộc Hóa** là một huyện thuộc tỉnh Long An, Việt Nam. Mộc Hóa từng là tỉnh lỵ của tỉnh Kiến Tường cũ trong giai đoạn 1956 - 1975 dưới thời Việt Nam Cộng hòa (tỉnh
liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Bonsack_machine.png|thế=Bonsack's machine|phải|nhỏ|267x267px|Máy cuốn thuốc lá của James Albert Bonsack, được phát minh năm 1880 và được cấp bằng sáng chế năm 1881 liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Honda_RA168E_engine_rear_Honda_Collection_Hall.jpg|phải|Một động cơ xe đua [[Honda trong giải Formula One|Honda F1.]]
thumb|right|Mặt cắt ngang rễ (30 μm) của _[[Penstemon venustus_. Tiêu bản mô được nhuộm màu đỏ bằng cách sử dụng Phloroglucinol/HCl. Điểm đánh dấu màu đen biểu thị đường viền vòng hàng năm. Cá thể
nhỏ|phải|Câu cá chép nhỏ|phải|Cá giếc **Câu cá chép** là việc thực hành câu các loại cá chép. Cá chép bắt nguồn từ các vùng Đông Âu và Đông Á, được người La Mã đưa vào
**Cá nóc nhím gai móc**, hay **cá nóc nhím gai dẹp**, tên khoa học là **_Lophodiodon calori_**, là loài cá biển duy nhất thuộc chi **_Lophodiodon_** trong họ Cá nóc nhím. Loài này được mô
Mùa đầu tiên của chương trình **_Ca sĩ mặt nạ_** được phát sóng trên kênh truyền hình HTV2 - Vie Channel, Vie Giải Trí và ứng dụng VieON từ ngày 16 tháng 7 năm 2022
**Họ Mộc lan** (danh pháp khoa học: **Magnoliaceae**) là một họ thực vật có hoa thuộc bộ Mộc lan (_Magnoliales_). Nó bao gồm 2 phân họ: ***Magnolioideae**, trong đó _Magnolia_ (mộc lan) là chi được
**Họ Mộc hương nam** (danh pháp khoa học: **Aristolochiaceae**), là một họ thực vật có hoa với 7-9 chi và khoảng 580-600 loài, theo các phân loại mới nhất thì thuộc về bộ Hồ tiêu
**Chi Mộc qua** (danh pháp khoa học: **_Chaenomeles_**) là một chi bao gồm 3 loài cây bụi có gai và lá sớm rụng, thông thường cao 1–3 m, trong họ Hoa hồng (_Rosaceae_). Chúng là
**Họ Lá móc kép** (danh pháp khoa học: **Dioncophyllaceae**) là một họ thực vật hạt kín bao gồm 3 loài dây leo bản địa của các rừng mưa nhiệt đới tại Tây Phi. Họ hàng
**Chi Cà rốt** (danh pháp khoa học: **_Daucus_**) là một chi chứa khoảng 20-25 loài cây thân thảo trong họ Hoa tán (_Apiaceae_), với loài được biết đến nhiều nhất là cà rốt đã thuần
**Hải Lai A Mộc** (; sinh ngày 4 tháng 4 năm 1993) là một ca sĩ người Trung Quốc, dân tộc Lô Lô. ## Tiểu sử Hải Lai A Mộc sinh ngày 4 tháng 4
**Cá ngừ vằn** (Danh pháp khoa học: **_Katsuwonus pelamis_**), là một loài cá ngừ trong Họ Cá thu ngừ (Scombridae). Cá ngừ vằn còn được gọi là **aku**, **cá ngừ Bắc Cực**, **cá ngừ đại
thumb|Đô đốc Hải quân Mỹ [[Dennis C. Blair giới thiệu huân chương và ruy băng của Huân chương Mặt trời mọc. (2002)]] thumb|Nam tước [[Édouard Descamps|Descamps đeo huân chương Đại Thập tự.]] là một huân
thumb|right|[[Núi lửa Redoubt được chỉ định là Điểm mốc Tự nhiên Quốc gia vào năm 1976, hình ảnh vụ phun trào vào năm 1990.|alt=A large ash cloud rising into the air from an erupting volcano]]
**Mũi Cà Mau** là mũi đất ở phía Nam tỉnh Cà Mau thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Mũi đất này còn có tên là **Mũi Bãi Bùng**. Đây là cực Nam trên đất
**Lê Lâm Quỳnh Như** (sinh ngày 9 tháng 9 năm 1970) thường được biết đến với nghệ danh **Như Quỳnh**, là một nữ ca sĩ người Mỹ gốc Việt thành công với dòng nhạc trữ
**Cá cam**, **cá cu**, **cá cam sọc** (Danh pháp khoa học: **_Seriola dumerili_**) là một loài cá biển trong họ Cá khế, phân bố ở các vùng biển Địa Trung Hải, Đại Tây Dương, Thái
nhỏ|phải|Một con cá cảnh bị bệnh đốm trắng nhỏ|phải|Một con cá vàng bị nhiễm bệnh **Bệnh tật ở cá cảnh** chỉ về các loại bệnh và ký sinh ở cá cảnh được nuôi trong bể
**Phạm Thị Ngà** (1931 – 2015) nổi tiếng với nghệ danh **Mộc Lan**, là một nữ ca sĩ nhạc tiền chiến người Việt Nam. Bà cùng với nhạc sĩ Châu Kỳ từng là đôi song