✨Bầu cử tổng thống Iran 2024

Bầu cử tổng thống sớm ở Iran được tổ chức vào ngày 28 tháng 6 và ngày 5 tháng 7 năm 2024. Ứng cử viên phe cải cách Masoud Pezeshkian thắng cử ở vòng hai với 55% số phiếu bầu theo kết quả bầu cử chính thức.

Sau khi Tổng thống Ebrahim Raisi tử nạn trong vụ tai nạn trực thăng Varzaqan vào ngày 19 tháng 5, bầu cử tổng thống sớm được tuyên bố. Bốn ứng cử viên tranh cử vòng đầu tiên, trong đó Masoud Pezeshkian giành được 44%, Saeed Jalili giành được 40%, Mohammad Bagher Ghalibaf giành được 14% và Mostafa Pourmohammadi giành được ít hơn 1% số phiếu bầu. Pezeshkian là ứng cử viên duy nhất thuộc phe cải cách. Không có ứng cử viên nào giành được quá nửa số phiếu bầu trong vòng đầu tiên nên cuộc bỏ phiếu vòng hai được tổ chức vào ngày 5 tháng 7 giữa Jalili và Pezeshkian. Pezeshkian thắng cử với 53,7% số phiếu bầu. Ngày 6 tháng 7 năm 2024, Bộ Nội vụ tuyên bố Pezeshkian là người trúng cử tổng thống và Jalili thừa nhận thất cử ngay sau đó.

Với tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu là 39,93%, vòng bầu cử đầu tiên có tỷ lệ cử tri đi bầu cử tổng thống thấp nhất trong lịch sử Cộng hòa Hồi giáo Iran. Tỷ lệ cử tri đi bầu ở vòng thứ hai tăng lên 49,68%. Pezeshkian sẽ nhậm chức tổng thống sau khi quá trình kiểm phiếu hoàn tất. Lễ tuyên thệ nhậm chức của ông dự kiến sẽ diễn ra vào đầu tháng 8.

Bối cảnh

Ngày 19 tháng 5 năm 2024, sau khi khánh thành một công trình thủy điện tại Hồ chứa Giz Galasi gần biên giới Iran-Azerbaijan cùng với Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev, Tổng thống Iran Ebrahim Raisi rời khỏi địa điểm này trên một chiếc trực thăng cùng với bảy hành khách khác và phi hành đoàn. Khoảng 13:30 giờ Iran (UTC+03:30), chiếc trực thăng rơi gần làng Uzi ở quận Varzaqan, Đông Azerbaijan. Cuối ngày hôm đó, mảnh vỡ của chiếc trực thăng được tìm thấy. Tất cả mọi người trên chiếc trực thăng đều thiệt mạng. Phó Tổng thống thứ nhất Mohammad Mokhber giữ quyền tổng thống theo Điều 131 Hiến pháp Iran.

Hệ thống bầu cử

Tổng thống Iran do "nhân dân trực tiếp bầu ra" theo Điều 114 Hiến pháp Iran. Công dân Iran đủ 18 tuổi trở lên có quyền bầu cử.

Hiến pháp Iran quy định công dân Iran tin vào Hồi giáo Shia và trung thành với hiến pháp và hệ tư tưởng về Quyền giám hộ của Luật gia Hồi giáo và Cộng hòa Hồi giáo có quyền ứng cử tổng thống. Cơ quan Giám sát Bầu cử thuộc Hội đồng Giám hộ quản lý xem xét hồ sơ của các ứng cử viên đã đăng ký và chọn một số ít để tham gia cuộc bầu cử.

Hội đồng Giám hộ không công khai lý do bác đơn ứng cử mà thông báo riêng cho từng người. Phụ nữ có quyền ứng cử tổng thống theo hiến pháp nhưng tất cả những người phụ nữ đã đăng ký làm ứng cử viên đều bị Hội đồng Giám hộ loại. Hội đồng Giám hộ phủ nhận việc bác đơn ứng cử của phụ nữ vì giới tính.

Bầu cử tổng thống được tổ chức theo chế độ bầu cử hai vòng. Ứng cử viên nào nhận được quá nửa số phiếu bầu thì trúng cử tổng thống. Nếu không có ứng cử viên nào nhận đủ phiếu bầu thì vòng bỏ phiếu hai sẽ được tổ chức giữa hai ứng cử viên có nhiều phiếu bầu nhất vào thứ Sáu tuần sau. Công dân Iran đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử sẽ nhận được một con tem ghi rõ điều đó trên giấy khai sinh của họ.

Hiến pháp quy định Lãnh tụ Tối cao phê chuẩn kết quả bầu cử tổng thống. Tính đến năm 2024, Lãnh tụ Tối cao luôn phê chuẩn kết quả bầu cử tổng thống. Sau đó, tân tổng thống phải tuyên thệ nhậm chức và ký lời tuyên thệ trước Quốc hội Iran với sự chứng kiến của các thành viên Hội đồng Giám hộ và chủ tịch Tòa án tối cao.

Bỏ phiếu ở nước ngoài

344 địa điểm bỏ phiếu được tổ chức cho người Iran ở nước ngoài. Tại Úc, cuộc bỏ phiếu bị hủy ở Brisbane và Sydney do sự phản đối của cộng đồng người Iran hải ngoại. Thành phần đối lập chính phủ Iran chỉ trích chính quyền Biden vì cho phép lắp đặt các trạm bỏ phiếu ở Hoa Kỳ. Ả Rập Xê Út và Canada từ chối cấp phép cho Iran lắp đặt các thùng phiếu nhưng Ả Rập Xê Út sau đó đã cấp phép. Các trạm bỏ phiếu dành cho cử tri Iran tại Canada được đặt ở biên giới Canada-Hoa Kỳ.

Thời gian bầu cử

Chính quyền ấn định bầu cử tổng thống sẽ được tổ chức vào ngày 28 tháng 6. Thời hạn tranh cử bắt đầu vào ngày 12 tháng 6 và kết thúc vào ngày 27 tháng 6. Hầu hết các ứng cử viên đều được coi là thuộc phe bảo thủ. Danh sách ứng cử viên được Hội đồng Giám hộ công bố vào ngày 9 tháng 6. Điều 99 Hiến pháp Iran quy định những người bị Hội đồng Giám hộ bác đơn ứng cử không thể khiếu nại.

Bác bỏ

Tổng cộng có 74 người bị Hội đồng Giám hộ bác đơn ứng cử, Đơn đăng ký ứng cử của ít nhất 30 ứng cử viên bị bác bỏ vào ngày 30 tháng 5 do không đáp ứng được "các điều kiện cơ bản để đủ tiêu chuẩn". Nguyên Tổng thống Mahmud Ahmadinezhad cũng bị Hội đồng Giám hộ loại bỏ, ông từng bị loại trước đó vào năm 2021.

Cho phép

Sáu ứng cử viên được Hội đồng Giám hộ cho phép ứng cử tổng thống, là Mohammad Bagher Ghalibaf, Saeed Jalili, Masoud Pezeshkian, Mostafa Pourmohammadi, Amirhossein Ghazizadeh Hashemi và Alireza Zakani. Cả hai ứng cử viên và Ghalibaf sau đó đều ủng hộ Jalili ở vòng hai.

Thăm dò ý kiến

Cơ quan thăm dò ý kiến sinh viên Iran dự đoán tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu là 44,4%. Theo một cuộc thăm dò ý kiến do Trung tâm Nghiên cứu Majlis thực hiện từ ngày 26 đến ngày 29 tháng 5 năm 2024, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu được dự đoán là trên 53%. Ngược lại, cuộc thăm dò ý kiến do Bộ Văn hóa và Định hướng Hồi giáo thực hiện dự đoán chỉ có 30% cử tri đi bỏ phiếu ở Tehran. Bộ Tư lệnh Cảnh sát Iran cảnh báo việc chia sẻ các bài đăng có các cuộc thăm dò ý kiến giả mạo là phạm tội.

Ngày 25 tháng 6, Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei kêu gọi "sự tham gia đông đảo" của cử tri trong cuộc bầu cử, gọi đó là "niềm tự hào của nền Cộng hòa Hồi giáo". Ông cũng cảnh báo không nên ủng hộ những ứng cử viên tin rằng "mọi con đường để tiến bộ" đều đến từ Hoa Kỳ. Abbas Abdi, một trong những nhân vật thuộc phe cải cách có ảnh hưởng nhất ở Iran, dự đoán tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu tối đa là 60% và tối thiểu là 55%. Trong một cuộc thăm dò ý kiến của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran trên Telegram, Pezeshkian được dự đoán giành được 60% số phiếu bầu.

Ngày bầu cử

liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pezeshkian_election_5063848.jpg|nhỏ|Pezeshkian đi bỏ phiếu Việc bỏ phiếu được tổ chức tại gần 60.000 khu vực bỏ phiếu và 90.000 "điểm bỏ phiếu" trên cả nước, trong khi hơn 300 điểm bỏ phiếu được thành lập ở nước ngoài. Vòng bỏ phiếu đầu tiên dự kiến diễn ra từ 08:00 đến 18:00, nhưng vào phút cuối đã được Bộ Nội vụ kéo dài đến 20:00. Vòng bỏ hiếu thứ hai cũng được kéo dài đến nửa đêm.

Kết quả

Kết quả vòng bỏ phiếu đầu tiên cho thấy Pezeshkian và Jalili giành được nhiều số phiếu bầu nhất. Vòng bỏ phiếu thứ hai được tổ chức vào ngày 5 tháng 7 và Pezeshkian thắng cử tổng thống. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu trong vòng đầu tiên là 40%, mức thấp nhất đối với một cuộc bầu cử tổng thống Iran kể từ năm 1979. Có tổng cộng 1.056.159 phiếu bầu không hợp lệ. Đây cũng là lần đầu tiên Iran tổ chức vòng bỏ phiếu thứ hai trong một cuộc bầu cử tổng thống kể từ năm 2005.

Bản đồ và biểu đồ

Vòng đầu

Vòng hai

Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu

Kết quả

Trong phát biểu đầu tiên sau chiến thắng, Pezeshkian nói rằng "con đường khó khăn phía trước sẽ không bằng phẳng" và cam kết phục vụ nhân dân Iran. Trong tuyên bố nhận thua của mình, Jalili kêu gọi Pezeshkian phải được tôn trọng. Pezeshkian dự kiến sẽ đảm nhận chức vụ tổng thống chậm nhất là 30 ngày sau cuộc bầu cử sau khi từ chức thành viên Quốc hội và nhận được sự phê chuẩn chính thức của Khamenei. Trong bài phát biểu tại Lăng Ruhollah Khomeini, Pezeshkian cảm ơn sự ủng hộ của Khamenei. Khamenei ca ngợi những cử tri đi bỏ phiếu bất chấp cái mà ông gọi là chiến dịch "của những kẻ thù của dân tộc Iran nhằm gây ra sự tuyệt vọng và vô vọng" và kêu gọi Pezeshkian "đặt tầm nhìn của mình lên những chân trời cao, tươi sáng."

Phản ứng

Trong nước

Khamenei nói rằng tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu thấp trong vòng đầu tiên không thể hiện sự phản đối đối với hệ thống chính trị nhưng ra lệnh điều tra nguyên nhân. Nguyên bộ trưởng Bộ Văn hóa Ata'ollah Mohajerani chỉ trích Tổng thống Mokhber vì đã vận động tranh cử cho Jalili trái với nhiệm vụ nhưng Mokhber phủ nhận điều này. Trong một bài xã luận, tờ báo Kayhan nói rằng chính phủ sẽ không nhượng bộ trước sự hăm dọa của những người tẩy chay bầu cử. Hai tờ báo theo phe cải cách Sazandegi và Hammihan đăng xã luận kêu gọi cử tri đi bỏ phiếu.

Quốc tế

• : Thủ tướng Nikol Pashinyan chúc mừng "Cộng hòa Hồi giáo Iran anh em" bầu tổng thống mới và bày tỏ hy vọng rằng Pezeshkian sẽ tiếp tục thi hành những thỏa thuận hiện có giữa Armenia và Iran.
• : Tổng thống Ilham Aliyev chúc mừng Pezeshkian trúng cử tổng thống và mời ông thăm Azerbaijan.
• : Tổng thống Alexander Lukashenko gọi chiến thắng của Pezeshkian "thắng lợi vô điều kiện của nhân dân Iran".
• : Tổng thống Miguel Díaz-Canel chúc mừng Pezeshkian.
• : Thủ tướng Irakli Kobakhidze chúc mừng Pezeshkian trúng cử tổng thống và bày tỏ hy vọng rằng nỗ lực của ông trên cương vị tổng thống sẽ "đảm bảo một tương lai tươi sáng, ổn định và an toàn" cho Iran.
• : Tổng Thư ký Hassan Nasrallah chúc mừng Pezeshkian trúng cử tổng thống, nói rằng tổ chức của ông sẽ tiếp tục "dựa vào Iran như một hậu thuẫn vững chắc".
• : Thủ tướng Narendra Modi chúc mừng Pezeshkian, nói rằng ông "mong muốn được hợp tác chặt chẽ" với ông để củng cố mối quan hệ giữa hai nước.
• : Tiểu vương Mishal Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah chúc mừng Pezeshkian và chúc "Iran thêm thịnh vượng và phát triển".
• : Thủ tướng Anwar Ibrahim chúc mừng Pezeshkian trên Facebook, nói rằng cuộc bầu cử "phản ánh tinh thần sôi động của nền dân chủ Iran và báo trước một tương lai đầy hứa hẹn cho Iran".
• : Tổng thống Mohamed Muizzu chúc mừng Pezeshkian thắng cử trên Twitter và nói rằng mong muốn được hợp tác với ông.
• : Thủ tướng Shehbaz Sharif bày tỏ ý định hợp tác với Pezeshkian để đảm bảo "một tương lai tươi sáng cho nhân dân hai nước thông qua hợp tác đôi bên cùng có lợi".
• : Vua Salman và Thái tử Mohammed bin Salman chúc mừng Pezeshkian, Vua Salman hy vọng rằng việc ông trúng cử sẽ làm cho mối quan hệ giữa hai nước "ngày càng sâu sắc".
• : Tổng thống Aleksandar Vučić chúc mừng Pezeshkian, nói rằng kết quả bầu cử phản ánh sự tin tưởng của nhân dân Iran vào "tầm nhìn tương lai" và "sự cống hiến cho hòa bình" của ông.
• : Bộ Ngoại giao chúc mừng Pezeshkian và mong muốn được "tăng cường mối quan hệ hữu nghị với Iran".
• : Tổng thống Bashar al-Assad nói rằng ông dự định hợp tác với chính quyền mới "để thúc đẩy mối quan hệ chiến lược Syria-Iran và mở ra những chân trời đầy hứa hẹn mới cho hợp tác song phương".
• : Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Yván Gil ca ngợi cử tri Iran vì đã "thể hiện cam kết với nền dân chủ", nói thêm rằng Pezeshkian sẽ nhận được "sự ủng hộ tuyệt đối" của Tổng thống Nicolas Maduro.