✨Bão Thelma (1991)

Bão Thelma, được biết đến ở Philippines với tên gọi Bão Uring, là một trong những xoáy thuận nhiệt đới chết chóc nhất trong lịch sử Philippines, với con số ít nhất 5.081 người thiệt mạng tại quốc gia này. Thelma phát triển từ một vùng nhiễu động nhiệt đới vào ngày 1 tháng 11 tại địa điểm cách Palau vài trăm km về phía Bắc - Đông Bắc. Áp thấp nhiệt đới sau đó di chuyển chủ yếu về phía Tây, trước khi chuyển hướng Đông Nam bởi tác động từ một front lạnh. Vào ngày 4 tháng 11, áp thấp nhiệt đới mạnh lên thành bão nhiệt đới Thelma khi nó đang tiến gần đến Philippines. Vài tiếng trước khi đổ bộ lên Visayas, Thelma đạt đỉnh với sức gió duy trì 10 phút tối đa ước tính 75 km/giờ (45 dặm/giờ) cùng áp suất khí quyển tối thiểu 992 mbar (hPa; 29,29 inHg). Mặc dù di chuyển trên đất liền, Thelma suy yếu đi rất ít và tiến vào Biển Đông trong ngày mùng 6. Sau đó cơn bão đã không chống lại được độ đứt gió bất lợi và giảm cấp xuống áp thấp nhiệt đới. Vào ngày 8 tháng 11, áp thấp nhiệt đới đổ bộ lên miền Nam Việt Nam và tan vài giờ sau.

Trong khi di chuyển qua Philippines, sự tương tác của Thelma với địa hình cao của một vài hòn đảo đã dẫn đến mưa với lượng cực lớn. Hầu khắp Visayas đều có mưa với lượng ; đặc biệt tại đảo Leyte xuất hiện mưa lớn cục bộ với tổng lượng lên tới . Với lượng mưa quá lớn liên tục đổ xuống trong vòng ba tiếng, một trận lũ quét chưa từng có đã xảy ra trên hòn đảo. Bởi đa phần đất ở đây là kém canh tác hoặc đất rừng bị tàn phá, nước mưa không thể bị hấp thụ, hậu quả tạo ra một dòng nước lớn. Lượng nước nhanh chóng làm quá tải vùng lưu vực Anilao–Malbasag và đổ dồn về phía hạ lưu. Thành phố Ormoc với vị trí nằm tại địa điểm mà hai con sông Anilao và Malbasag hội tụ, trở thành trung tâm hứng chịu thảm họa. Chỉ trong vòng ba tiếng, thành phố này đã bị tàn phá với hàng ngàn ngôi nhà bị hư hại hoặc phá hủy cùng tổng cộng 4.922 người thiệt mạng, 2.300 người trong số đó là dọc theo vùng ven sông.

Ngoài thành phố Ormoc, có 159 người khác thiệt mạng tại Leyte và tỉnh Negros Occidental. Tính trên toàn Philippines, đã có ít nhất 5.081 người thiệt mạng và khoảng từ 1.941-3.084 người mất tích và được coi như đã chết, khiến Thelma trở thành xoáy thuận nhiệt đới chết chóc nhất trong lịch sử Philippines tại thời điểm đó, phá vỡ kỷ lục của một cơn bão năm 1867 với con số 1.800 người. Sau này, cơn bão Haiyan năm 2013 đã vượt qua Thelma khi khiến hơn 6.000 người ở quốc gia này thiệt mạng. Tổng cộng có 4.446 ngôi nhà bị phá hủy và 22.229 ngôi nhà khác bị hư hại, cùng tổn thất đạt 27,67 triệu USD. Ban đầu phải mất đến 24 giờ để tin tức về thảm họa đến được với các quan chức chính phủ, do mạng lưới thông tin liên lạc quanh thành phố Ormoc bị tê liệt. Trong vòng vài ngày, các trung tâm cứu trợ khẩn cấp được thiết lập và những sự viện trợ từ các cơ quan khác nhau trực thuộc Liên hiệp quốc cùng một vài quốc gia khác được chuyển tới quốc gia này. Tổng giá trị các khoản tiền viện trợ và các loại hàng hóa vật liệu đến từ cộng đồng quốc tế là 5,8 triệu USD.

Lịch sử khí tượng

Vào cuối tháng 10 năm 1991, một vùng nhiễu động nhiệt đới xuất hiện trên khu vực gần quần đảo Caroline. Di chuyển chủ yếu về phía Tây, vùng nhiễu động dần phát triển. Trong ngày 31 tháng 10, số lượng mây đối lưu liên kết với hệ thống tăng lên nhanh chóng, thúc đẩy Trung tâm Cảnh báo Bão Liên hợp (JTWC) ban hành một Cảnh báo về sự hình thành của xoáy thuận nhiệt đới. Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) đã phân loại hệ thống là một áp thấp nhiệt đới trong sáng sớm ngày 1 tháng 11, khi đó vị trí của nó cách Palau khoảng 415 km (260 dặm) về phía Bắc - Đông Bắc. Sau đó trong cùng ngày, với sức gió bề mặt ước tính 45 km/giờ (30 dặm/giờ) nguồn gốc dựa từ vệ tinh, JTWC nâng cấp vùng thấp lên thành áp thấp nhiệt đới. Ban đầu, các mô hình dự báo nhận định áp thấp nhiệt đới sẽ di chuyển theo quỹ đạo vòng cung hướng ra phía biển, tuy nhiên, nó đã chuyển hướng Tây trong ngày 2 tháng 11 và đe dọa đến Philippines. Vào cuối ngày 3 tháng 11, áp thấp nhiệt đới chuyển hướng Tây - Tây Nam hướng về Visayas bởi tác động từ một front lạnh đang tiến đến, một điều thường thấy đối với những cơn bão cuối mùa trên vùng Tây Bắc Thái Bình Dương. Sang ngày hôm sau, cả JMA lẫn JTWC đều nâng cấp áp thấp nhiệt đới lên thành bão nhiệt đới, và JMA đã chỉ định cho nó tên quốc tế là Thelma.

Thelma đổ bộ Philippines với cấp độ bão nhiệt đới yếu, vận tốc gió giật tại Tacloban đạt 95 km/giờ (60 dặm/giờ); và thiệt hại do gió không được biết đến. Sự tàn phá chủ yếu đến từ lượng mưa khổng lồ mà cơn bão mang lại. Trên toàn Visayas đều có mưa với lượng hơn dẫn đến lũ trên diện rộng.

Khu vực chịu tổn thất nặng nề nhất là Leyte, với hơn 4.000 người thiệt mạng. Tổng cộng có 4.446 ngôi nhà bị phá hủy và 22.229 ngôi nhà khác bị hư hại. Tổn thất về nhân mạng và vật chất lớn nhất xảy ra tại Ormoc, nơi hứng chịu sự tàn phá của lũ quét. Ngoài thành phố này, có ít nhất 81 người thiệt mạng và 14 người khác mất tích; tại Burauen có 42 người chết.

Thảm kịch tại Ormoc

thumb|left|Vị trí của Ormoc trên đảo Leyte Thảm kịch tồi tệ nhất trong cơn bão diễn ra tại thành phố Ormoc sau khi mưa quá lớn làm quá tải vùng lưu vực Anilao–Malbasag dẫn đến nước lũ đổ xô xuống từ những bên sườn núi không có rừng che phủ do bị chặt phá. Lượng nước này chảy vào hai con sông Anilao và Malbasag nằm về phía Bắc Ormoc. Vùng lưu vực đầu nguồn bao phủ một diện tích 4.567 hecta, trong đó diện tích rừng chỉ chiếm 3,3%; phần còn lại được sử dụng cho mục đích nông nghiệp và tư nhân. Thêm vào đó, cấu trúc tự nhiên của những ngọn núi cũng góp phần làm gia tăng lũ lụt, với một vài khu vực sườn dốc đứng chiếm tới 60%. Khi mưa lớn xảy ra, đặc điểm này dẫn tới hơn hai phần ba dãy núi trở nên bất ổn, nguy cơ xảy ra lũ cao. Tại những địa điểm khác nhau dọc theo các con sông, xuất hiện những con đập tạm thời được tạo ra từ mảnh vụn, cụ thể là cây bị cuốn trôi, điều này cho phép nước tích tụ lại. Trong một số trường hợp độ sâu của nước đạt tới trước khi những con đập này sụp đổ. Trận lũ kéo dài khoảng ba tiếng, để lại lớp bùn dày . Rất nhiều hộ gia đình có thu nhập thấp sinh sống dọc theo hai bên bờ sông, dù đây là khu vực nguy cơ cao. Ngoài ra, những người định cư bất hợp pháp được cho phép sinh sống trong một khu vực dọc theo hai bên bờ sông Anilao được gọi là Isle Verde. Phần lớn số người mất tích này rất có thể đã bị lũ cuốn ra biển và được xem như đã chết. Bên cạnh đó còn có 3.020 người bị thương. Tại Ormoc, những nỗ lực cứu trợ đã bị cản trở bởi việc thiếu nhiên liệu và những tuyến đường thông suốt. Theo những báo cáo từ trạm radio không chuyên cho biết một chiếc AC-130 đã có thể tiếp đất tại một sân bay địa phương, nhưng những nguyên vật liệu sau đó phải được vận chuyển tiếp bằng trực thăng do các con đường bị phong tỏa. Khi các xác chết bước vào giai đoạn phân hủy, người dân đã than phiền rằng "mùi hôi thối là không thể chịu đựng nổi". Thậm chí vài tháng sau cơn bão, đôi khi vẫn còn thi thể được phát hiện, một số được tìm thấy trong những hệ thống thoát nước. Cuối cùng vào ngày 12, các tuyến đường xung quanh thành phố đã được khơi thông, dù vậy điện vẫn chưa được nối lại. Với sự triển khai của các đội ngũ y tế đến từ Nhật Bản, các bệnh viện trong vùng đã có thể quay trở về hoạt động với đầy đủ công suất. Cho đến ngày 22, điện và nước đã được phục hồi tương ứng lần lượt là 70 và 60%. Giai đoạn cứu trợ khẩn cấp kết thúc vào ngày 29 tháng 11 và công việc điều phối khắc phục thiên tai được giao lại cho Philippines. Tại thời điểm đó, giá trị các khoản viện trợ quốc gia cho Ormoc đã đạt 1,1 triệu USD, và hơn nửa trong số đó đến từ khoản trợ cấp của Tổng thống. Cải tạo dài hạn vùng lưu vực được xem là cần thiết để hỗ trợ cho công cuộc sửa chữa, tái thiết cơ sở hạ tầng tại Ormoc.