✨Vụ đoàn đại biểu Việt Nam ăn uống tại nhà hàng Salt Bae

Vào ngày 3 tháng 11 năm 2021, một video trên tài khoản TikTok do đầu bếp người Thổ Nhĩ Kỳ Nusret Gökçe đăng tải đã gây xôn xao trên mạng xã hội khi ghi lại cảnh ông chế biến món bít tết "golden giant tomahawk" cho phái đoàn đại biểu Việt Nam tại nhà hàng Nusr–Et Steakhouse ở Luân Đôn. Đoạn video kéo dài 41 giây, cho thấy ông Gökçe đã thực hiện màn rắc muối đặc trưng và đút một miếng thịt vào miệng Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, người sau đó giơ ngón tay cái tán thưởng. Sau khi được đăng tải, video đã nhanh chóng bị gỡ bỏ sau 30 phút, nhưng các bản sao của video đã lan truyền mạnh mẽ, khiến dư luận bày tỏ sự phẫn nộ về việc cho rằng bữa ăn xa xỉ này được chi trả từ ngân sách nhà nước trong bối cảnh kinh tế khó khăn sau đại dịch COVID-19. Truyền thông Việt Nam vẫn luôn im lặng trong suốt vụ việc.

Một người chủ quán ăn ở Đà Nẵng cũng đã bị bắt giữ sau khi đăng tải video nhại động tác rắc muối của Salt Bae, tự xưng "thánh rắc hành", chỉ sau vài ngày đoạn video được chia sẻ. Anh đã bị bắt với cáo buộc "tuyên truyền thông tin chống Nhà nước" dựa trên 19 bài viết và 25 video từ 2020 đến 2022. Trong suốt 7 tháng bị giam giữ, anh không được tiếp xúc với luật sư, và khi phiên tòa diễn ra, vợ anh cũng bị bắt khi cố gắng tham dự. Cuối cùng, anh bị tuyên án 5 năm 6 tháng tù, được cho là một phần nỗ lực của chính quyền nhằm dập tắt tiếng nói chỉ trích Đảng Cộng sản Việt Nam.

Vụ việc

Vào ngày 3 tháng 11 năm 2021, một đoạn video trên tài khoản TikTok của đầu bếp Nusret Gökçe, với 11 triệu lượt theo dõi lúc bấy giờ, đã đăng tải một đoạn video anh đích thân chế biến các món bít tết trước mặt phái đoàn đại biểu Việt Nam tại nhà hàng Nusr–Et Steakhouse ở Luân Đôn. Đoạn video kéo dài khoảng 41 giây mô tả Salt Bae đang chế biến món bò dát vàng "golden giant tomahawk", xắt khúc và rắc muối lên các phần thịt bò được chế biến riêng cho phái đoàn Việt Nam. Sau khi chế biến xong, vị đầu bếp này đã đút một miếng thịt bò tươi vào miệng của Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm. Sau khi thưởng thức, ông Lâm đã giơ biểu tượng ngón tay cái lên. Chỉ trong vòng 30 phút sau khi bị phát hiện thì đoạn video đã bị gỡ bỏ, Vào năm 2022, khi Bùi Tuấn Lâm, một người bất đồng chính kiến bị bắt giữ sau đoạn video "thánh rắc hành" bị bắt giữ thì một tờ báo địa phương ở Việt Nam cho rằng việc bắt giữ này không liên quan đến "động tác đầu bếp có biệt danh Salt Bae phục vụ món bò dát vàng cho Bộ trưởng Công an Việt Nam Tô Lâm". Đồng thời, cáo buộc BBC News tiếng Việt và Đài Á Châu Tự Do tuyên truyền những "thuyết âm mưu hoang tưởng".

Trong nước

Truyền thông

Nhiều người dân trong nước đã bày tỏ sự tức giận thông qua các bài đăng khi đất nước đang phải đối mặt với hậu Đại dịch COVID-19, cướp đi việc làm của nhiều người lao động và làm sụt giảm GDP nhưng các quan chức lại "tận hưởng cuộc sống theo cách của những người nổi tiếng trên thế giới". Trên BBC News cũng đã có bài bình luận cho rằng đa số công chức, viên chức trong nước đều biết đến bữa ăn của Tô Lâm nhưng "không ai dám bàn luận, vì chẳng có lợi cho bản thân". Ngoài ra, bài báo cũng so sánh vụ việc với sự việc tương tự khi Tổng thống Venezuela ăn tối tại đây đã được truyền thông trong nước đưa tin "nhanh nhạy" nhưng đối sự việc này thì ngược lại.

Vào hai ngày cuối tuần trên mạng xã hội Việt Nam sau vụ việc, thì hàng chục bài viết liên quan đến vấn đề này đã được chia sẻ mạnh mẽ. Thậm chí chỉ cần gõ một số từ khóa thì đã nhận về "25.700.000 kết quả" trên Google. Mặc dù truyền thông Việt Nam không thông tin về vụ việc nhưng vào ngày 8 tháng 11, sau vụ phát tán video khoảng 2 ngày, tạp chí Zing đã cho đăng tải bài viết "Nhiều người tiêu dùng châu Á không mua nổi thịt bò" mà theo giáo sư, tiến sỹ Trần Đông A cho là "khá giật gân" trong thời điểm đó.

Giới chỉ trích

Nhà hoạt động nhân quyền Hoàng Dũng được cho là một trong số những người đầu tiên chia sẻ hình ảnh về vấn đề trên trang Facebook cá nhân và tự đặt câu hỏi về việc tại sao đi công tác thì cán bộ Việt Nam lại phải đến một nhà hàng đắt tiền. Blogger Anh Ba Sàm cho rằng, việc chính quyền Việt Nam không lên tiếng bác bỏ hay đính chính cùng với sự đưa tin hàng loạt của báo chí quốc tế thì đây là một vụ việc "đã được kiểm chứng chắc chắn". Đồng thời, chính quyền càng im lặng sẽ càng tạo điều kiện cho nhiều suy đoán, thuyết âm mưu và gọi đây là "khủng hoảng quá đặc biệt". Trong khi đó, vụ việc vẫn có thể bị khuấy lại nếu cử tri đặt câu hỏi, đặc biệt là trong các chiến dịch phòng, chống tham nhũng từ Nguyễn Phú Trọng. Ông nhận định uy tín của ông Lâm đã bị ảnh hưởng và cách xử lý vấn đề này rất khó do vị trí quyền lực của ông. Tuy nhiên, nếu khôn ngoan, ông Lâm có thể chủ động giải quyết. Anh Ba Sàm cũng cho rằng sự việc phản ánh sự chủ quan của cấp dưới hơn là lỗi nghiệp vụ của ông Lâm.

Nhà quan sát chính trị, người bất đồng chính kiến Nguyễn Tiến Trung đã chỉ trích và cho rằng vụ việc có hai nguyên nhân chính khiến cho người dân phẫn nộ bao gồm thời điểm khi mọi người phải đối mặt với COVID-19 và vấn đề các quan chức thường xuyên tuyên truyền về đạo đức cách mạng với người dân. Anh cho rằng, "nhìn vào cái bữa ăn như vậy thì người ta thấy là họ có thực sự cần – kiệm – liêm – chính không". Trước việc một số trang Facebook ủng hộ chính phủ và cho rằng bữa ăn là do Bộ trưởng Bộ Nội vụ Pháp mời. Tuy nhiên, tờ The Evening Standard cho biết Salt Bae – đầu bếp phục vụ bữa ăn – đã ở Luân Đôn suốt 6 tuần qua, làm dấy lên thêm sự nghi ngờ về nguồn chi phí. Một số ý kiến cho rằng việc chống chế chỉ càng khẳng định bữa ăn này được chi trả từ ngân sách nhà nước, gây bức xúc trong bối cảnh kinh tế khó khăn sau đại dịch.

Quốc tế

Theo phân tích của BBC News, mặc dù giá của món ăn không được niêm yết trên trang web chính thức của nhà hàng nhưng theo đánh giá thì món ăn có thể dao động từ 850 đến 1.500 bảng Anh (1.140 đến 2.015 đô la Mỹ) và chưa bao gồm đồ ăn uống, các món ăn kèm hoặc phí dịch vụ 15%. Được biết, lương tháng của Bộ trưởng Việt Nam chỉ dao động từ 600 đến 800 đô la Mỹ một tháng. Bangkok Post,... Một số bài viết cũng đã trích dẫn một vụ việc tương tự khi Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro cũng đã dùng bữa tại một trong số các nhi chánh của chuỗi nhà hàng này ở Thổ Nhĩ Kỳ. Trước việc đàn áp người nhại lại vụ việc của Tô Lâm bị bắt giữ, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền nhận định rằng Tô Lâm đã "trả thù bằng cách bịt miệng người chỉ trích, nhưng điều đó sẽ không cứu vãn được danh tiếng của ông ấy".

Ảnh hưởng

Vào ngày 10 tháng 11 năm 2021, vài ngày sau khi đoạn video được phát tán, Bùi Tuấn Lâm, tiểu thương của một quán ăn tại Đà Nẵng đã thực hiện một đoạn video nhại lại động tác rắc muối của đầu bếp Salt Bae, người phục vụ món bò dát vàng cho Tô Lâm. Trong đoạn video, anh đã thực hiện động tác rắc hành lên tô bún bò và đồng thời tự nhận mình là "thánh rắc hành" so với biệt danh "thánh rắc muối" của Salt Bae. Sau 6 ngày kể từ khi đăng tải, anh đã bị cảnh sát Đà Nẵng đến nhà triệu tập với lý do được anh cho là "không rõ ràng". Ông Lâm sau đó đã từ chối nhưng lại bị yêu cầu áp giải. Trong thời gian này, anh đã bị cảnh sát quấy rối, đe dọa, kiểm soát, thường xuyên bị triệu tập, thẩm vấn và gây sức ép để anh phải đóng cửa quán ăn của mình. Với cáo buộc từ Viện Kiểm sát Nhân dân thành phố Đà Nẵng, Bùi Tuấn Lâm bị cho là đã đăng tải 19 bài viết và 25 video kéo dài từ ngày 17 tháng 4 năm 2020 đến ngày 26 tháng 7 năm 2022 với nội dung được cho là "xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân" và "bịa đặt, gây hoang mang trong nhân dân". Dẫn lời trên CNN, các nhóm nhân quyền cho rằng, bản án này đến từ chính quyền Việt Nam đang nỗ lực dập tắt tiếng nói chỉ trích Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong khi đó, truyền thông trong nước nhận định việc bắt giữ Tuấn Lâm là "kết cục tất yếu" và "cái giá phải trả cho hành vi coi thường pháp luật".