✨Vết sẹo và cái đầu hói

Vết sẹo và cái đầu hói là tiểu thuyết của nhà văn Võ Văn Trực, nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin phát hành năm 2006.

Nội dung

Cù Văn Hòn sinh ra tại Nghệ An, Quách Quyền Lực từ Hà Thành di cư vào Nghệ An cùng gia đình lúc 10 tuổi tại Dốc Cướp. Cù Văn Hòn học lên đại học, sau này công tác tại Viện Văn Hiến. Quách Quyền Lực học xong phổ thông, sau đó xung phong ra tiền tuyến. Sau này nhờ các mưu mô được cất nhắc lên chức Viện trưởng Viện Văn Hiến, nhưng Lực lại luôn ăn năn hối lỗi. Trong quá trình làm việc tại cơ quan, Quách rất biết nịnh cấp trên và tạo nhóm lợi ích tại Viện. Dù có chức vụ cao, Lực lại rất mê tín dị đoan và đa nghi cực đoan với tất cả mọi người, luôn đề cao lợi ích cá nhân.

Sáng tác

Nhà văn cho biết Vết sẹo và cái đầu hói dựa trên những nguyên mẫu đời thật và "những nguyên mẫu không chịu hướng thiện". Nhà văn bộc bạch "nếu ai đó tự vơ vào mình rồi phản ứng lại thì chỉ có dở; nên học cách im lặng như Nguyễn Đình Thi, Tô Hoài từng làm trước đây". Võ Văn Trực tiết lộ "những tình tiết liên quan đến cái "nguyên mẫu" đơn vị và cá nhân mạnh quá, mình sợ những gì mình tưởng tượng sẽ thấp hơn cuộc sống rất nhiều, nên đa phần mình giữ nguyên trong tiểu thuyết các chi tiết đời thực. Một số người mình quen có bóng dáng trong ấy cả đấy.[...] Có những việc ghi nhật ký cũng thấy "rợn" rồi, nói gì viết". Nhân vật Phan Chấn và Nguyễn Thị Đào bị hư cấu nhiều, nhân vật Việt Sồ được gộp từ ba người ngoài đời, các câu thoại trong tiểu thuyết đều được ghi chép lại từ lời những người ngoài đời.

Phát hành

Võ Văn Trực bắt đầu viết tiểu thuyết này vào năm 1998 và hoàn thành vào năm 1999, thời gian viết thường trong khoảng 17–19 giờ tại cơ quan. Bản thảo gốc năm 2004 bị lược bỏ hơn 100 trang sau khi đọc lại, tác giả giải thích vì "nhiều đoạn như ký sự, chất văn học ít". dịch giả Đoàn Tử Huyến thiết kế bìa và Nguyễn Trọng Tạo viết lời bình trên bìa số bốn của tiểu thuyết. Võ Văn Trực ban đầu dự đoán tiểu thuyết sẽ "gây một số dư luận trong giới văn chương" và trong giới trí thức, nhưng bất ngờ khi thu hút được sự quan tâm của công chúng. Thạc sĩ Mai Phương Huy liệt kê Vết sẹo và cái đầu hói của Võ Văn Trực là một trong những tiểu thuyết tiêu biểu theo khuynh hướng hiện thực – trào lộng của Việt Nam kể từ năm 1986. Nhà phê bình văn học Thụy Khuê phân tích "Chuyện làng ngày ấy viết về nguyên nhân Cách mạng tháng Tám, Vết sẹo và cái đầu hói viết về hậu quả của nền Cách mạng này_—tức là sự sản sinh ra những nhân vật như Quách Quyền Lực, những tay thủ trưởng cơ hội bất tài, lắm mưu nhiều mẹo leo lên thượng tầng trong mọi ngành—kể cả ngành văn hoá bằng tham ô và thủ đoạn; sự hình thành guồng máy hối lộ – tham nhũng và lãng phí tồn tại trong những cơ quan hành chính—_kể cả về khoa học nhân văn". Thụy Khuệ kết luận: "Một loại trí thức giả, xuất thân Dốc Cướp như Quách Quyền Lực, nắm quyền thủ trưởng một cơ quan văn hoá lớn. Và một loại trí thức thật, là những người như Cù Văn Hòn, có khả năng chuyên môn, có lòng nhưng nhu nhược, bị một cơ chế thối nát kiềm tỏa, không thể phát triển tài năng và học thuật của mình". Tiến sĩ Nguyễn Huy Cẩn và học giả Phạm Quỳnh An nhấn mạnh tiểu thuyết "sau khi ra mắt bạn đọc đã gây xôn xao dư luận vì liên quan đến tiếng đồn tác giả lấy nguyên mẫu có thực là một nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam hiện nay".

Truyền thông

Sự kiện xuất bản Vết sẹo và cái đầu hói của Võ Văn Trực và Ba người khác của Tô Hoài được báo chí Việt Nam bầu chọn là một trong mười sự kiện văn hóa văn nghệ năm 2006 tại Việt Nam. Nguyễn Hằng trên báo Dân trí cho rằng tiểu thuyết "gây xôn xao trong đời sống văn học", đồng thời nhận xét "người khen thì cho rằng đó là 'thành công lớn' của nhà văn. Người chê thì cho rằng tác giả đã hạ thấp không chỉ cá nhân tác giả, mà còn hạ thấp cả giá trị đích thực của văn chương". P.X.N trên báo Tuổi Trẻ nhìn nhận "lối viết của Võ Văn Trực cứ như kể chuyện bình thường, kể một cách dân dã – thản nhiên, nhưng đọc xong người đọc thấy hiện ra chân dung một con người ghê gớm – khủng khiếp và phảng phất như gặp ở đâu đó". Vẫn trên báo Công an nhân dân, Bình Nguyên Trang gợi nhắc Vết sẹo và cái đầu hói của Võ Văn Trực và Tiểu Long nữ của Nguyễn Huy Thiệp cùng với Phá sản của Nguyễn Nhuận Hồng Phương; đồng thời nhận xét "hình như sự sinh động của chính hiện thực đời sống đã cung cấp cho các tác giả một cốt truyện, một vấn đề kinh tế – xã hội nổi bật, và những mẫu nhân vật mà người bình thường khó có thể tưởng tượng ra". Trần Nguyễn Anh trên báo Tiền Phong cho rằng nhà thơ "đã phơi bày nhiều sự thật không ai dám viết về đời sống văn chương Việt Nam một thuở". Vẫn trên báo Tiền Phong, Miu Miu bình luận "không phải Vết sẹo và cái đầu hói là tác phẩm đầu tiên xây dựng nhân vật trên nguyên mẫu của đời sống là những văn nghệ sĩ tên tuổi, ngay từ những năm đầu của thời kỳ Đổi Mới, kiểu sáng tác này đã xuất hiện". Thể thao & Văn hóa đưa ra lời bình "nhắc đến Võ Văn Trực, người ta nhớ nhiều đến một tiểu thuyết từng gây xôn xao dư luận của ông được xuất bản vào năm 2006 với tên gọi Vết sẹo và cái đầu hói, và nhớ đến một nhà thơ của quê hương xứ Nghệ với những câu thơ ngồn ngộn tình quê". Dương Trọng Dật trên Sài Gòn Giải Phóng nêu quan điểm "cái ngôi nhà tiểu thuyết Vết sẹo và cái đầu hói mà nhà văn dày công dựng lên đã đổ sụp vì vôi vữa thiếu chất keo dính và gạch nung quá sống sít. Bản ngã của tác giả đã không gánh nổi ý đồ quá to tát 'phác họa con đường đi của một trí thức ham quyền lực'; do vậy không đủ sức lý giải, mổ xẻ nó và đành đi vào lối đặt điều dung tục tầm thường của người ngồi lê đôi mách 'nói xấu và thóa mạ nhân vật'".

Văn đàn

Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo so sánh nhân vật chính trong AQ chính truyện của Lỗ Tấn với Quách Quyền Lực; khẳng định "Quách Quyền Lực cũng là một loại nhân vật điển hình trong xã hội ta hiện nay, và chính Quách Quyền Lực chứ không phải ai khác_—_sẽ làm vinh danh cho Võ Văn Trực, tác giả cuốn tiểu thuyết này". Nhà văn Y Ban không muốn đọc Vết sẹo và cái đầu hói vì "rất ghét văn chương ám chỉ" và muốn hướng đến văn chương đích thực. Nhà văn Hoàng Hữu Các khẳng định nhân vật có thể lấy từ một nguyên mẫu nào đó nhưng "phải giải toả mối lo ngại của cộng đồng, thế thái nhân tình chứ không phải để giải toả nỗi ấm ức của cá nhân tác giả".