✨USS Ranger (CV-61)
USS Ranger (CV/CVA-61) là chiếc thứ ba trong số bốn chiếc siêu hàng không mẫu hạm lớp Forrestal được Hải quân Hoa Kỳ chế tạo trong Thập niên 1950. Cho dù cả bốn chiếc trong lớp đều có một sàn đáp chéo góc khi hoàn tất, Ranger là chiếc tàu sân bay Hoa Kỳ đầu tiên được chế tạo từ đầu với một sàn đáp như vậy. Nó là chiếc tàu chiến thứ bảy của Hải quân Mỹ mang cái tên này.
Nhập biên chế năm 1957, nó đã phục vụ rộng rãi tại khu vực Thái Bình Dương, đặc biệt là trong cuộc Chiến tranh Việt Nam, nơi nó được tặng thưởng 13 Ngôi sao Chiến trận do thành tích phục vụ. Gần cuối quãng đời hoạt động, nó còn phục vụ tại Ấn Độ Dương và vùng vịnh Ba Tư. Trong văn hóa đại chúng, con tàu xuất hiện trong nhiều cảnh quay của những bộ phim nổi tiếng.
Ranger được cho xuất biên chế vào năm 1993, và neo đậu tại Bremerton, Washington cho đến tháng 3 năm 2015. Con tàu được kéo đến Brownsville, Texas để tháo dỡ, công việc này hoàn tất vào tháng 11 năm 2017.
Thiết kế và chế tạo
Ranger là chiếc tàu sân bay Hoa Kỳ đầu tiên được đặt lườn từ đầu với một sàn đáp chéo góc (các tàu chị em và trước nó được đặt lườn với một sàn đáp thẳng trục dọc, rồi được cải biến thành sàn đáp chéo góc đang khi chế tạo). Nó được đặt lườn vào ngày 2 tháng 8 năm 1954 tại xưởng tàu của hãng Newport News Shipbuilding and Drydock Co. ở Newport News, Virginia. Lườn tàu hoàn tất một phần được cho nổi bốn tháng sau đó để tiếp tục được hoàn tất. Ranger được hạ thủy vào ngày 29 tháng 9 năm 1956, được đỡ đầu bởi bà Arthur Radford, phu nhân Đô đốc Arthur W. Radford, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, và nhập biên chế tại Xưởng hải quân Norfolk vào ngày 10 tháng 8 năm 1957 dưới quyền chỉ huy của Hạm trưởng, Đại tá Hải quân Charles T. Booth II.
Lịch sử hoạt động
1957 - 1964
thumb|left|Ranger khởi hành để chạy thử máy ngoài biển, 1957 Ranger gia nhập Hạm đội Đại Tây Dương vào ngày 3 tháng 10, 1957. Ngay trước khi khởi hành vào ngày 4 tháng 10 cho chuyến đi chạy thử máy huấn luyện đến vịnh Guantánamo, Cuba, nó đón lên tàu nhân sự và máy bay thuộc Liên đội Cường kích 85. Chiếc tàu sân bay mới tiến hành các hoạt động không quân, thực hành và nghiệm thu lần sau cùng dọc theo vùng bờ Đông và tại vùng biển Caribe cho đến ngày 20 tháng 6, 1958. Họa sĩ Jack Coggins đã cộng tác cùng Viện Hải quân Hoa Kỳ để vẽ chiếc tàu sân bay mới; tác phẩm của ông xuất hiện trên trang bìa của tạp chí Proceedings số tháng 7, 1958. Sau đó nó khởi hành từ Norfolk, Virginia cùng với 200 học viên sĩ quan thuộc Hải quân Dự bị Hoa Kỳ trên tàu cho một chuyến đi thực tập kéo dài hai tháng, vốn đã đưa con tàu vòng qua mũi Horn. Nó đi đến cảng nhà mới, Căn cứ Không lực Hải quân Alameda, Alameda, California vào ngày 20 tháng 8, và gia nhập Hạm đội Thái Bình Dương. thumb|left|Ranger tại Trân Châu Cảng, 1959 Ranger trải qua thời gian còn lại của năm 1958 cho việc huấn luyện chuẩn nhận phi công tàu sân bay thuộc Không đoàn 14 và tập trận hạm đội dọc theo bờ biển California. Nó lên đường vào ngày 3 tháng 1, 1959 cho những hoạt động huấn luyện sau cùng tại vùng biển Trân Châu Cảng cho đến ngày 17 tháng 2, khi nó đảm nhiệm vai trò soái hạm cho Chuẩn đô đốc Henry H. Caldwell, Tư lệnh Đội tàu sân bay 2 và lên đường để gia nhập Đệ Thất hạm đội. Nó tiến hành những hoạt động thực hành không quân ngoài khơi Okinawa trước khi tham gia cuộc cơ động của hải quân các nước trong khối SEATO ngoài khơi vịnh Subic, Philippines, tiếp nối bởi một đợt thực tập và tuần tra dọc bờ biển phía Nam Nhật Bản. Con tàu đã tiến hành hơn 7.000 phi vụ bay cùng Đệ Thất hạm đội trước khi lên đường quay trở về vùng bờ Tây, về đến San Francisco vào ngày 27 tháng 7. Trong sáu tháng tiếp theo, chiếc tàu sân bay tiếp tục duy trì tình trạng sẵn sàng chiến đấu cao, khi tham gia các đợt huấn luyện và thực hành hạm đội dọc bờ Tây.
Chiến tranh Việt Nam
thumb|Ranger ngoài khơi Hawaii, tháng 11, 1967, trên đường đi cho đợt bố trí sang Tây Thái Bình Dương 1967-1968. Ranger lại lên đường vào ngày 6 tháng 8, 1964 để đi sang Viễn Đông, đây là một phần của hoạt động leo thang trong cuộc Chiến tranh Việt Nam, sau khi xảy ra sự kiện vịnh Bắc Bộ vào ngày 4 tháng 8. Nó chỉ ghé qua Trân Châu Cảng trong tám giờ vào ngày 10 tháng 8 trước khi vội vã tiếp tục hành trình hướng sang vịnh Subic, Philippines, rồi đi đến Yokosuka, Nhật Bản. Vào ngày 17 tháng 10, con tàu được đặt làm soái hạm của Chuẩn đô đốc George H. Miller, Tư lệnh Lực lượng Đặc nhiệm 77, và trong những tháng tiếp theo, nó hoạt động tuần tra trong vịnh Bắc Bộ, thực hiện các phi vụ can thiệp và ngăn chặn việc vận chuyển vũ khí. thumb|Ranger trong ụ tàu tại San Francisco, năm 1971 Ranger khởi hành từ Alameda cho một lượt hoạt động khác tại khu vực Tây Thái Bình Dương vào tháng 10, 1969; nó đảm nhiệm vai trò soái hạm cho Chuẩn đô đốc J. C. Donaldson, Tư lệnh Đội tàu sân bay 3, và tiếp tục vai trò này cho đến ngày 18 tháng 5, 1970. Trong giai đoạn này, nó đã ít nhất hai lần được phái sang hoạt động tại Trạm Yankee, lượt lâu nhất kéo dài đến 45 ngày do những trục trặc cơ khí của con tàu được điều động đến thay phiên. Dù sao thủy thủ đoàn cũng được một chút nghỉ ngơi giải trí khi lại đón đoàn lưu diễn của nghệ sĩ Bob Hope lên tàu vào ngày 24 tháng 12, 1969. Đang khi quay trở về Sasebo sau một lượt hoạt động tại Trạm Yankee, con tàu được lệnh chuyển hướng đến vùng biển Triều Tiên, và hoạt động trong ba ngày tại khu vực này sau khi xảy ra sự kiện một máy bay Lockheed C-130 Hercules bị lực lượng Bắc Triều Tiên chiếm giữ. Con tàu dự kiến sẽ rời khỏi Trạm Yankee để nghỉ ngơi và chất dỡ đạn dược trong một tuần tại vịnh Subic trước khi quay trở về Hoa Kỳ ngang qua Nhật Bản và Australia; tuy nhiên một ngày trước khi lên đường, nó được lệnh ở lại vùng chiến sự và thực hiện phi vụ không kích đầu tiên xuống lãnh thổ Campuchia. Cuối cùng cũng được rời vùng chiến sự, nó chỉ dừng lại tại vịnh Subic trong ba ngày và ghé qua Sasebo trong hai ngày trước khi về đến Alameda vào ngày 1 tháng 6. Sang tháng 4, ba tàu sân bay được phối thuộc cùng Lực lượng Đặc nhiệm 77, Ranger, Kitty Hawk và , đã duy trì được một trạng thái trực chiến liên tục ba tàu sân bay tại Trạm Yankee: một chiếc đảm trách tác chiến ban ngày trong khi một chiếc khác phụ trách từ giữa trưa cho đến nữa đêm, trong khi thời gian phục vụ của mỗi con tàu không thay đổi. Các phi vụ không kích được tập trung vào hành lang vận chuyển vũ khí và tiếp liệu của đối phương tại Lào để đến Nam Việt Nam. Con tàu quay trở về Alameda vào ngày 7 tháng 6, 1971, và ở lại cảng cho đến hết năm 1971 và năm tháng đầu năm 1972, nơi nó được đại tu thường lệ. Chenoweth bị kết tội "phá hoại trong thời chiến" và đối diện án phạt tù đến 30 năm, nhưng sau cùng được tòa án quân sự tha bổng. thumb|left|Ranger vào năm 1974 Khi quá trình đàm phán cho thỏa thuận hòa bình đi vào thế bế tắc, Chiến dịch Linebacker II được khởi động vào ngày 18 tháng 12, 1972; các tàu sân bay Ranger, , , và đã tham gia chiến dịch ném bom cuối cùng này trong cuộc chiến tranh. Là một bản sao ác liệt hơn Chiến dịch Linebacker trước đây, việc ném bom các mục tiêu phía Bắc vĩ tuyến 20 và rải thủy lôi phong tỏa các cảng biển được tái tục, tập trung vào các vị trí tên lửa đối không và pháo phòng không, trại binh, kho nhiên liệu, cảng và xưởng tàu tại Hải Phòng cùng các đầu mối đường sắt và đường bộ. Máy bay chiến thuật của hải quân tập trung đánh phá khu vực ven biển Hà Nội và Hải Phòng, với khoảng 505 phi vụ hải quân nhắm vào khu vực này mỗi ngày. Các hoạt động này kết thúc vào ngày 29 tháng 12, khi các cuộc đàm phán hòa bình được tái tục; và đến ngày 27 tháng 1, 1973, khi hiệp định hòa bình được chính thức ký kết nhằm chấm dứt chiến tranh, các tàu sân bay Oriskany, America, Enterprise và Ranger tại Trạm Yankee cũng chấm dứt mọi phi vụ tác chiến. Chiếc tàu chở dầu bị hư hại nặng, trong khi Ranger bị một vết cắt lớn phía mũi tàu, khiến không thể sử dụng hai khoang chứa nhiên liệu. Nó phải quay trở lại vịnh Subic để sửa chữa tạm thời, rồi đi đến Yokosuka để sửa chữa toàn diện. Vụ va chạm đã làm tràn 10.000 tấn dầu ra biển Đông, trong tổng số 100.000 tấn dầu thô nhẹ mà MV Fortune có nhiệm vụ chuyên chở từ Kuwait đến Đài Loan.
1980 - 1989
thumb|Ranger di chuyển ngoài khơi bờ biển California, năm 1983 Tại biển Đông vào ngày 20 tháng 3, 1981, Ranger đã cứu vớt được 138 thuyền nhân người Việt Nam và chuyển giao họ cho Cao ủy Liên Hiệp quốc về Người tị nạn (UNHCR) tại Manila, Philippines.
Cũng trong năm 1981, Hạm trưởng, Đại tá Hải quân Dan A. Pedersen, đối mặt với một vụ kiện tụng sau cái chết của thủy thủ Paul Trerice vào ngày 14 tháng 4. Sự việc xảy ra khi Ranger vừa hoàn tất lượt hoạt động tại Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương và đang thả neo tại vịnh Subic; Trerice bị kỷ luật giam trong ba ngày trước khi chết do lỗi rời bỏ vị trí và rời tàu không xin phép hai lần tại Hong Kong. Gia đình nạn nhân cáo buộc Trerice chỉ được khẩu phần bánh mì và nước, và bị phạt lao động trong buồng giam; và báo Washington Post cho rằng “Trerice đã bị ngược đãi theo chế độ kỷ luật hà khắc và bị suy sụp tinh thần khi chết.” Bộ tư lệnh Không lực Hải quân Hạm đội Thái Bình Dương mở một cuộc điều tra sự vụ kéo dài trong ba tuần; và sau đó tòa án liên bang đã bác bỏ mọi cáo buộc của gia đình Trerice đối với Đại tá Pedersen và các sĩ quan khác của Ranger.
Ranger được ghi vào lịch sử khi một đội bay toàn nữ đã hạ cánh một máy bay C-1A Trader thuộc Liên đội Hỗ trợ Hậu cần Hạm đội VRC-40 "Rawhides" trên chiếc tàu sân bay vào ngày 21 tháng 3, 1983. Chiếc máy bay dưới quyền chỉ huy của Đại úy Hải quân Elizabeth M. Toedt, và còn bao gồm các thành viên Trung úy Hải quân Cheryl A. Martin, các hạ sĩ quan Gina Greterman và Robin Banks. vốn đã làm ngừng một trong bốn động cơ chính của con tàu. Chiếc tàu sân bay quay trở về Philippines sau 121 ngày hoạt động liên tục trên biển. Một thủy thủ bị giam hai tháng trong án phạt ba tháng tù do đã xao lãng nhiệm vụ liên quan đến tai nạn; nhưng anh được ân xá trước thời hạn sau một cuộc điều tra vào năm 1984, và có bốn sĩ quan đã bị khiển trách. Tai nạn đã gây thiệt hại tổng cộng 1,7 triệu Đô-la Mỹ (). thumb|left|Máy bay ném bom [[Không quân Liên Xô Tu-16 Badger C đang bay bên trên Ranger trong chuyến đi sang Tây Thái Bình Dương năm 1989]] Vào ngày 14 tháng 7, 1987, Ranger lên đường cho một lượt phục vụ khác tại nước ngoài đúng vào dịp sinh nhật “ngọc trai” (30 năm). Nó thay phiên cho tàu sân bay Midway và đội đặc nhiệm tháp tùng tại Ấn Độ Dương; và trong giai đoạn này nó tham gia trong Chiến dịch Earnest Will, bảo vệ cho các tàu chở dầu Kuwait treo cờ Hoa Kỳ tại khu vực vịnh Ba Tư khỏi các cuộc tấn công của Iran. Liên đội Tác chiến Điện tử Chiến thuật VAQ-131 bắt đầu lượt bố trí hoạt động đầu tiên cùng Hạm đội Thái Bình Dương bên trên Ranger từ ngày 24 tháng 7. Đơn vị này bao gồm những máy bay EA-6B Prowler được trang bị tên lửa dò bức xạ AGM-88 HARM. thumb|left|Bốn tàu sân bay Hoa Kỳ hình thành nên "Lực lượng Tác chiến Zulu" sau cuộc Chiến tranh vùng vịnh 1991: Ranger (dưới trái) cùng với (trên trái), (trên phải) và (dưới phải) Vào ngày 26 tháng 1, một máy bay EA-6B Prowler của Ranger phát hiện hai tàu chở dầu lớn về phía Đông Bắc đảo Bubiyan. Một tốp hai chiếc A-6E của Ranger đã đánh trúng bằng tên lửa AGM-123 Skipper II vào mạn phải một trong hai chiếc tàu Iraq.
Vào tháng 9, 2010, USS Ranger Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận, đề xuất để được trao tặng Ranger nhằm sử dụng như một tàu bảo tàng và một cơ sở đa mục đích, sẽ được đặt trên sông Columbia, tại Chinook Landing Marine Park ở Fairview, Oregon. Tuy nhiên đến tháng 9, 2012, Hải quân bác bỏ đề nghị này và đưa con tàu vào danh sách sẽ tháo dỡ. Những chuẩn bị nhằm loại bỏ Ranger được hoàn tất vào ngày 29 tháng 5, 2014.
Đến tháng 8, 2014, có thêm một nỗ lực mới nhằm thuyết phục Hải quân không tháo dỡ con tàu. Một thỉnh nguyện trên trang mạng Change.org đã thu thập được trên 2.500 chữ ký, với hy vọng Ranger sẽ được đặt tại cảng Long Beach, California như một tàu bảo tàng. Tuy nhiên khi được báo Long Beach Press-Telegram chất vấn, Hải quân đã trả lời rằng chiếc tàu sân đã không sẵn có để trao tặng và sẽ được tháo dỡ vào năm 2015.
Vào ngày 22 tháng 12, 2014, Hải quân Hoa Kỳ thanh toán một xu cho hãng International Shipbreaking tại Brownsville, Texas để kéo và tháo dỡ Ranger. International Shipbreaking sẽ trả tiền để kéo con tàu vòng qua lục địa Nam Mỹ, ngang qua eo biển Magellan, vì chiếc tàu sân bay quá lớn để có thể băng qua kênh đào Panama. Chuyến đi bắt đầu vào ngày 5 tháng 3, 2015 từ cơ sở bảo trì tàu chiến ngừng hoạt động tại Bremerton, Washington để đi đến Brownsville. International Shipbreaking hy vọng có thể thu lợi nhuận từ sau khi thanh toán chi phí lai dắt và tháo dỡ con tàu. Trên đường đi, vào ngày 7 tháng 4, Ranger được nhìn thấy đang neo đậu cách khoảng 3 dặm ngoài khơi thành phố Panama, Panama, đưa đến nhiều lời đồn đại nhân dịp Tổng thống Obama sắp đến đây hai ngày sau đó để tham dự Hội nghị lần thứ 7 của Tổ chức các quốc gia châu Mỹ. Báo chí phản ảnh dư luận địa phương cho rằng sự có mặt của con tàu là nhằm bảo vệ an ninh cho Tổng thống Obama.
Cuối cùng Ranger đi đến Brownsville vào ngày 12 tháng 7, để được tháo dỡ. Công việc hoàn tất vào ngày 1 tháng 11, 2017. Hơn năm tấn linh kiện có ý nghĩa lịch sử được giữ lại để trưng bày tại Bảo tàng USS Lexington.
Phần thưởng
Ranger được tặng thưởng 13 Ngôi sao Chiến trận khi phục vụ trong cuộc Chiến tranh Việt Nam.