✨Trận Sokolovo
Trận Sokolovo là trận đánh đầu tiên của Tiểu đoàn độc lập Tiệp Khắc 1, tiền thân của Quân đội nhân dân nước Cộng hòa XHCN Tiệp Khắc sau này, diễn ra từ ngày 8 đến ngày 13 tháng 3 năm 1943 tại làng Sokolovo, phía Đông bắc Kharkov. Với sự giúp đỡ của Quân đội Liên Xô, Tiểu đoàn độc lập Tiệp Khắc 1 được thành lập ngày 30 tháng 1 năm 1943, tại làng Buzuluk, nơi có giống ngựa Cossak nổi tiếng. Tiểu đoàn gồm các thành viên là Đảng viên Đảng Cộng sản Tiệp Khắc và những người yêu nước Tiệp Khắc, Slovakya lưu vong tại Liên Xô sau khi Phát xít Đức chiếm đóng Tiệp Khắc (năm 1939) và Slovakya (năm 1940). Tiểu đoàn trưởng đầu tiên là Thiếu tá Ludvich Svoboda (người Slovakya) sau này là Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc.
Đầu tháng 3 năm 1943, tiểu đoàn được đưa đến khu vực Đông Bắc Kharkov và ngày 8 tháng 3, bước vào chiến đấu trong đội hình Sư đoàn bộ binh 25 (Liên Xô). Sau 6 ngày chiến đấu tại làng các Skolovo, Mirgorod và Artyukovka phía Đông thị trấn Zmyev, Tiểu đoàn độc lập Tiệp Khắc 1 đã chặn đứng mũi tiến công của Trung đoàn cơ giới 2 thuộc Sư đoàn cơ giới 6 và Tiểu đoàn xe tăng 3 thuộc Trung đoàn xe tăng 11 (Quân đoàn xe tăng 48-Đức). Tiểu đoàn chỉ rút lui về Skripan sau ngày 13 tháng 8 khi chủ lực Quân đoàn xe tăng 48 (Đức) tấn công vào Chuguyev, phía sau lưng vị trí phòng ngự của Tiểu đoàn.
Những sự kiện trong trận Sokolovo đã được dựng thành một bộ phim cùng tên vào năm 1974 do Otakar Vávra đạo diễn.
Tình huống mặt trận
Cuối tháng 2 năm 1943, cuộc tổng phản công mùa đông 1942-1943 của Quân đội Liên Xô yếu dần. Chiến dịch "Bước nhảy vọt" của tướng N. F. Vatutin ở phía Nam thất bại. Phương diện quân Voronezh chiếm được Kharkov một cách chật vật và đã tiêu hao vào các trận đánh những đơn vị dự bị cuối cùng. Cụm Tập đoàn quân Nam Đức sau khi được tăng cường các sư đoàn xe tăng, thiết giáp từ Tây Âu và nước Đức sang đã mở Chiến dịch Donets, phản công vào sau lưng các cánh quân xung kích của Quân đội Liên Xô đang nhằm hướng Poltava - Dniepropetrovsk - Zhporozh. Cả hai phương diện quân Voronezh và Tây Nam của Quân đội Liên Xô hoàn toàn bị bất ngờ trước cuộc phản công của Cụm Tập đoàn quân Nam (Đức) và phải vội vã rút lui.
Sau 1 tháng huấn luyện chiến đấu, ngày 1 tháng 3, Tiểu đoàn độc lập Tiệp khắc 1 và toàn sư đoàn bộ binh 25 tập trung ở nhà ga Buzuluk và được đưa lên đoàn tàu hỏa số No-22904, di chuyển 350 km và đổ quân tại ga Ternovoye rồi hành quân bộ đến mặt trận. Từ ngày 2 đến ngày 7 tháng 3, Trung đoàn bộ binh 78 và Trung đoàn bộ binh nhẹ 8 NKVD (Sư đoàn bộ binh 25) bắt đầu giao chiến với Trung đoàn cơ giới 6 (Đức) và đẩy lùi quân Đức về phía Tây sông Mzha. Hai trung đoàn bộ binh Liên Xô tiếp tục vượt sông Mzha công kích thị trấn Taranovka nhưng Sư đoàn xe tăng "Totenkopf" đã kịp điều Trung đoàn xe tăng 11 đến tăng viện. Các Trung đoàn bộ binh 78 và bộ binh nhẹ 8 NKVD của Sư đoàn bộ binh 25 bị thiệt hại nặng và phải rút về bờ Đông sông Mzha.
Ban đầu thiếu tá Ludvich Svoboda và đại tá I. A. Shafarenko, cố vấn quân sự đến từ Sư đoàn bộ binh 25 định dùng sông Mzha là chướng ngại thiên nhiên để chặn xe tăng Đức nhưng ngay lập tức, họ phải từ bỏ ý định đó vì mùa xuân chưa đến, băng trên sông vẫn chưa tan. Để tăng cường hỏa lực, Sư đoàn 25 điều động cho tiểu đoàn 2 khẩu pháo chống tăng ZIS-3 cỡ nòng 76 mm. Hỏa lực chống tăng còn lại trông chờ vào 16 khẩu súng chống tăng PTRD-Degtyarev, lựu đạn, thủ pháo và các chai cháy. Ngày 7 tháng 3, các đơn vị xe tăng cơ giới Đức xuất hiện trước làng Sokolovo và triển khai binh lực.
Diễn biến trận đánh
Diễn biến trận Sokolovo của Tiểu đoàn bộ binh độc lập Tiệp Khắc 1 từ ngày 8 đến ngày 13-3-1943 Thiếu tá Ludvich Svoboda và các đồng đội của ông chờ đợi suốt ngày 7 và cả buổi sáng ngày 8 tháng 3 nhưng quân Đức không vội tấn công. Chỉ huy Sư đoàn xe tăng 3 SS "Totenkorf", tướng Herman Priess muốn hợp vây toàn bộ các sư đoàn bộ binh 62 và 25 (Liên Xô) bằng hai đòn tấn công. Mũi chủ yếu tấn công vào sau lưng cánh quân Nam Kharkov của quân đội Liên Xô. Mũi thứ yếu tấn công thẳng vào chính diện phòng tuyến sông Mzha. Sau khi các trận đánh chiếm thị trấn Lyubotin, Tây Nam Kharkov phát triển thuận lợi, Sư đoàn xe tăng 3 SS bắt đầu tiển khai các mũi tấn công.
Ngày 11 tháng 3, chủ lực của Sư đoàn xe tăng 3 SS đã vượt qua Lyubotin và tấn công trực diện vào Kharkov. Trung đoàn xe tăng 8 (Đức) tiến dọc con đường sắt Lyubotin - Chuguyevsk vào hậu cứ của các sư đoàn bộ binh 25 và 62 (Liên Xô). Biết không thể giữ được thế trận, tướng K. S. Moskalenko hạ lệnh rút lui. Lyudvich Svoboda đổi hậu quân thành tiền quân, lệnh cho Đại đội 2 và Đại đội hỏa lực rút khỏi Konstantinovka, vượt sông Udy ở Lizogurovka, bắt kịp chủ lực Sư đoàn 25 và tiến nhanh đến đầu mối đường sắt Ternovoye. Tiểu đoàn trưởng Ludvich Svoboda sẽ rút lui phía sau cùng hai đại đội còn lại, tấn công vào sau lưng đoàn xe tăng Đức đang tiến lên phía Bắc. Tuy nhiên, quân Đức đã đi trước họ.. Thiếu tá Ludvich Svoboda cũng được tặng Huân chương Cờ Đỏ, được phong cấp hàm đại tá và được đích thân I. V. Stalin giao vạch kế hoạch nâng cấp Tiểu đoàn độc lập Tiệp Khắc 1 thành Lữ đoàn độc lập Tiệp Khắc 1. Được sự giúp đỡ của những người yêu nước Tiệp Khắc và Slovakya tại Liên Xô, chỉ sau 3 tháng quân số của Tiểu đoàn đã lên đến trên 1.000 người, đủ điều kiện lập một lữ đoàn với vũ khí các phương tiện chiến tranh hạng nặng, trong đó có một tiểu đoàn xe tăng vào tháng 6 năm 1943 trong thành phần Phương diện quân Voronezh.
Thành công của Tiểu đoàn độc lập Tiệp Khắc 1 cũng là một nhân tố thúc đẩy chính phủ Tiệp Khắc lưu vong ở London do Edvard Beneš đứng đầu ký Hiệp ước tương trợ, hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau với Chính phủ Liên Xô vào tháng 12 năm 1943 tại Moskva. Theo Hiệp định này, Liên Xô sẽ giúp đỡ Tiệp Khắc xây dựng một quân đoàn chủ lực đặt dưới sự chỉ huy của Quân đội Liên Xô để đảm nhận sứ mệnh giải phóng Tiệp Khắc khỏi sự chiếm đóng của Phát xít Đức. Chính phủ Edvard Beneš cũng sẽ xây dựng các đội quân du kích trong lãnh thổ Tiệp Khắc để phối hợp hoạt động và cử đại tá Heliodor Píka, một sĩ quan yêu nước Tiệp Khắc chống phát xít đứng đầu phái đoàn quân sự Tiệp Khắc tại Moskva.