✨Tô Giam

Tô Giam (chữ Hán: 蘇緘, ? – 1076), tên tự là Tuyên Phủ, là quan viên, tướng lãnh nhà Bắc Tống trong lịch sử Trung Quốc. Ông đã tử tiết ở thành Ung Châu trong chiến tranh Tống – Việt.

Thân thế

Nguyên âm chữ thì tên ông là Giam, nhưng nhiều tài liệu tiếng Việt phiên là Giám. Tịch quán của Giam theo chánh sử là huyện Tấn Giang, Tuyền Châu . Họ Tô vào đời Bắc Tống là danh gia đại tộc tại Tuyền Châu, sử cũ có truyện của Tô Thân, Tô Tụng và Tô Giam. Giam theo dã sử là em họ của Thân, Thân là cha của Tụng.

Thủy tổ của họ Tô ở Tuyền Châu theo dã sử là cha con Tô Ích, Tô Quang Hối, tịch quán tại huyện Đồng An. Vì thế dã sử cho rằng Giam là người Đồng An, định cư Tấn Giang.

Nhà nho không sợ chết

Giam đỗ Tiến sĩ, được điều làm Quảng Châu Nam Hải chủ bộ. Châu quản lý thuyền buôn từ nước ngoài trở về, mỗi khi thuyền buôn cập bến, thì châu chọn quan viên đến tra xét hàng hóa; chủ thuyền đều là hào gia đại tính, quen lấy tư cách chủ tiếp đãi khách. Giam được chọn đến tra xét, chủ thuyền vẫn nghiễm nhiên trải chiếu ngồi trên thềm, ông cật vấn mà phạt đòn hắn ta. Chủ thuyền tố cáo lên châu, Tri châu gọi về trách mắng, Giam nói: “Chủ bộ dù thấp, là quan coi ấp, chủ thuyền dù giàu, là dân dưới quyền, quan coi ấp phạt đòn dân dưới quyền, làm sao không được?” Tri châu không thể nói gì.

Giam bị điều làm Dương Vũ (huyện) úy, kịch đạo Lý lẩn trốn trong dân, quan Tặc tào không thể bắt. Giam dò ra chỗ ở của hắn, tập hợp lực lượng đánh tan bọn cướp, đốt lửa bên đường để dồn ép. Lý lao ra ngoài vòng vây, Giam giục ngựa đuổi theo, chém đầu hắn, gửi lên phủ. Phủ doãn Giả Xương Triều kinh hãi nói: “Anh nhà nho này xem thường tính mạng à!?” Dần được thăng đến Bí thư thừa, Tri Anh Châu. bắn quân Việt, giết được rất nhiều. Ban đầu Giam cầu cứu Lưu Di, Di sai Trương Thủ Tiết đi cứu, nhưng Thủ Tiết dừng lại không tiến. Giam lại gởi thư sáp cáo cấp với Đề điểm hình ngục Tống Cầu, Cầu nhận thư thì kinh sợ phát khóc, đốc thúc Thủ Tiết. Thủ Tiết sợ hãi, dời đồn sang Đại Giáp Lĩnh, về giữ Côn Lôn Quan, bất ngờ gặp quân của Đại Việt, không kịp bày trận, toàn quân bị diệt. Quân Đại Việt bắt được lính Bắc, dùng lợi ích dụ dỗ, sai làm Vân thê, lại đào hầm để vượt qua hào, lấy vải hoa che đậy, đều bị Giam đốt sạch. Quân Việt đánh đến hơn 40 ngày rồi lấy túi đất đắp vào chân thành, chẳng mấy chốc cao đến vài trượng, từ đó trèo vào. Thành bị hãm, Giam vẫn lãnh đạo binh sĩ bị thương, gắng sức chiến đấu, nhưng không địch nổi, bèn nói: “Ta có nghĩa không chết trong tay giặc.” Giam quay về trị sở, giết cả nhà 36 người, lấp kín trong huyệt, rồi tự thiêu. Trong số đó có, Tô Tử Minh (con thứ của Tô Giam), Tô Tử Chính (con út), Tô Quảng Uyên (con trưởng Tô Tử Nguyên, cháu nội Tô Giam), Tô Trực Ôn (con thứ Tô Tử Nguyên, cháu nội Tô Giam) trước đó đều đã cùng Tô Giam tử thủ thành Ung Châu. cứ 100 thây chất làm một đống, cả thảy 580 đống; kéo sụt thành 3 châu để lấp sông.

Hậu sự

Tống Thần Tông nghe tin Giam chết, thương tiếc, tặng Phụng Quốc quân tiết độ sứ, thụy là Trung Dũng, ban cho một tòa phủ đệ ở kinh đô, 10 khoảnh ruộng công ở quê nhà, cho phép gia đình tự chọn,

Vào lúc thành sắp bị hãm, Giam căm phẫn Thẩm Khởi, Lưu Di gây hấn với nhà Lý rồi không cứu giúp, muốn dâng sớ tranh luận, nhưng đường sá không thông, bèn kể tội hai người, yết bảng ở chợ để triều đình nghe biết.

Con trưởng là Tô Tử Nguyên được làm Tây đầu cung phụng quan, Các môn chi hậu. Đế triệu kiến Tử Nguyên, nói rằng: “Ung Châu nhỏ bé nhờ cha của khanh coi giữ, nếu cũng như Khâm, Liêm dễ dàng bị phá, thì giặc thừa thắng đột kích, Quế, Tượng khó mà bảo toàn. Xưa Trương Tuần, Hứa Viễn lấy Tuy Dương che chắn Giang, Hoài, so với cha của khanh, cũng không hơn được.” Tử Nguyên được đổi thụ Điện trung thừa, Thông phán Ung Châu. chia nhau đồn thú, sửa sang qua thuyền, ngăn cấm hỗ thị. Người Giao Chỉ nghi sợ, chia 3 đạo vào cướp; ngày Mậu dần, hãm Khâm Châu... Ngày Giáp thân, Giao Chỉ hãm Liêm Châu... Ngày Mậu thìn, Giao Chỉ vây Ung Châu... Tống sử, tlđd: Năm thứ 4, Giao Chỉ mưu vào cướp, lấy Giam làm Hoàng thành sứ, Tri Ung Châu. Giam dò được thực tình, gởi thư cho Tri Quế Châu Thẩm Khởi, Khởi không để tâm. Đến khi Lưu Di thay Khởi, Giam gởi thư cho Di, xin bãi những việc (Khởi đã làm). Di không nghe, ngược lại còn gởi văn thư trách Giam dị nghị, lệnh không được nói nữa. Năm thứ 8, Man bèn vào cướp, nhiều đến 8 vạn, hãm Khâm, Liêm, phá 4 trại của Ung. Đại Việt sử ký toàn thư, Bản kỷ, quyển 3: Vương An Thạch nhà Tống nắm quyền chánh, dâng lời rằng nước ta bị Chiêm Thành đánh phá, tàn quân không đầy vạn người, có thể tính kế lấy được. Tống mệnh Thẩm Khởi, Lưu Di làm Tri Quế Châu, ngầm dấy binh người Man động, sửa thuyền bè, tập thủy chiến, cấm châu huyện không được mậu dịch với nước ta. Đế biết được, sai Lý Thường Kiệt, Tông Đản đem hơn 10 vạn binh đi đánh. Thủy, bộ đều tiến. Thường Kiệt hãm các châu Khâm, Liêm, Đản vây Ung Châu...