Tirol hoặc Tyrol (; trong lịch sử là Tyrole;(tiếng Đức-Áo: Tirol ; ; ) là một vùng lịch sử trên dãy Anpơ - trong miền bắc nước Ý và miền tây nước Áo. Khu vực này về mặt lịch sử là lõi của Bá quốc Tirol, một phần của Đế chế La Mã Thần thánh, Đế chế Áo và Áo-Hung, từ khi hình thành vào thế kỷ 12 cho đến năm 1919. Năm 1919, sau Thế chiến I và sự tan rã của Áo-Hung, vùng này được chia thành hai bộ phận hành chính hiện đại thông qua Hiệp ước Saint-Germain-en-Laye::
- Bang Tirol: Được hình thành thông qua sự hợp nhất của Bắc và Đông Tirol, là một bang của Áo
- Vùng Trentino-Nam Tirol: Vào thời điểm đó vẫn cùng với Souramont (Cortina d'Ampezzo, Livinallongo del Col di Lana và Colle Santa Lucia) và các thị trấn tự trị Valvestino, Magasa, và Pedemonte, bị Vương quốc Ý chiếm giữ vào năm 1918, và do đó kể từ năm 1946 trở thành một phần của Cộng hòa Ý.
Với sự thành lập của vùng Châu Âu (Euroregion) Euroregion Tirol–Nam Tirol–Trentino, khu vực này có pháp nhân riêng từ năm 2011 theo quy chế Kết hợp Châu Âu về Hợp tác Lãnh thổ (European grouping of territorial cooperation (EGTC)).
Địa lý
Vị trí
Tirol có diện tích 26.673 km2. Khu vực này bao gồm Bang Tirol, Tỉnh Nam Tirol và Tỉnh Trento. Ngoài ra còn bao gồm các comune Cortina d'Ampezzo, Livinallongo del Col di Lana, Colle Santa Lucia và Pedemonte từ Vùng Veneto và Valvestino và Magasa từ Vùng Lombardia. Các thành phố lớn nhất ở Tirol là
- Innsbruck,
- Trento
- Bolzano.
Toàn bộ vùng Tirol nằm trên dãy An-pơ. Tirol có phía bắc giáp bang Bayern (Đức) và phía đông giáp các bang Kärnten và Salzburg (Áo). Phía tây Tirol là bang Vorarlberg (Áo) và bang Graubünden (Thụy Sĩ). Ở phía nam của Tirol, vùng đất này giáp với các vùng Veneto và Lombardia (Ý).
Các sông quan trọng ở Tirol là Adige và các sông Inn, Drau và Lech, 3 sông này đều đổ vào sông Danube. Sự phân chia vùng xảy ra gần như chính xác theo đường phân thủy.
Đặc điểm của vùng là nhiều thung lũng. Ngày nay, một số thung lũng vẫn còn khó tiếp cận. Các thung lũng quan trọng nhất là Thung lũng Inn và Thung lũng Adige. Một phần lớn dân cư sống ở hai thung lũng này và năm thành phố lớn nhất của Tirol (Innsbruck, Bolzano, Trento, Merano, và Rovereto) cũng nằm trong các thung lũng này. Trong nhiều thế kỷ, khu vực này đã được biết đến với thương mại quá cảnh. Tuyến đường thương mại quan trọng nhất qua dãy Anpơ, cụ thể là Tuyến đường qua đèo Brenner, đi qua toàn bộ Tirol và được coi là đường nối kết nối giữa các khu vực nói tiếng Ý và tiếng Đức.
St Peter in Lajen von der Katzenleiter.jpg|Thung lũng Val Gardena ở Laion, Nam Tirol, Ý
Dolomiti Alpe Siusi - panoramio.jpg|vùng Seiser Alm (tiếng Ý: Alpe di Siusi), vùng lãnh nguyên núi cao Dolomites, Nam Tirol
St. Quirin Sellrain, Blick ins Inntal - panoramio.jpg|Thung lũng Inn
Brennerpass_from_north.JPG|Đèo Brenner
Pendling.jpg|Lâu đài Kufstein và ngọn núi Pendling (1563 m) ở bang Tirol
Tirol_Schloss_01.jpg|Lâu đài Tirol ở Tirolo gần Merano, đây là nơi ở gốc của Bá tước Tirol và là cái nôi của Bá quốc Tirol và đã đặt tên cho cả vùng Tirol
Ortler Reschensee.JPG|Núi Königspitze và hồ Reschen
Jenbach.jpg|Thung lũng Inn
PenegalViewToBozen.jpg|Bolzano
Núi
Vùng Tirol nằm trên dãy Anpơ nên cảnh quan chịu ảnh hưởng nhiều từ các ngọn núi. Những ngọn núi cao nhất của Tirol là:
- Ortler (3905 m trên mực nước biển) thuộc rặng Ortles-Cevedale
Königspitze (3851 m trên mực nước biển)
Großglockner (3798 m trên mực nước biển)
*Monte Cevedale (3769 m trên mực nước biển)
- Wildspitze (3768 m trên mực nước biển)
Khu dân cư lớn nhất
thumb|[[Innsbruck với núi Nordkette]]
thumb|[[Trento]]
thumb|[[Bolzano]]
thumb|[[Lienz]]
Các thành phố, thị trấn của Tirol với hơn 10.000 dân:
Áo: 1 tháng 1 năm 2017
Ý: 31 tháng 12 năm 2016
Huy hiệu
Mặc dù các chi tiết về huy hiệu của Tirol đã thay đổi qua nhiều thế kỷ, nhưng một đặc điểm ít nhiều vẫn không thay đổi: Đại bàng Tirol màu đỏ. Từ năm 1983, Tỉnh Nam Tyrol có huy hiệu riêng. Nó rất giống với huy hiệu của Bang Tyrol. Tỉnh muốn nhấn mạnh sự giống nhau về lịch sử của các quốc gia. Tỉnh Trento nhận được quốc huy vào năm 1340
AUT Tirol COA.svg|Bang Tirol
Suedtirol CoA.svg|Nam Tirol
Trentino CoA.svg|Trentino
Coat of arms of Trentino-South Tyrol.svg|Trentino-Nam Tirol
Wappen Gefürstete Grafschaft Tirol.png|Bá quốc Tirol thời Đế quốc Áo-Hung
Tirol historical coat of arms.jpg|Huy hiệu của của Bá tước Tyrol
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Tirol** hoặc **Tyrol** (; trong lịch sử là **Tyrole**;(tiếng Đức-Áo: _Tirol_ ; ; ) là một vùng lịch sử trên dãy Anpơ - trong miền bắc nước Ý và miền tây nước Áo. Khu vực
**Tirol** là một bang hay _Bundesland_, nằm ở phía tây nước Áo. Bang này gồm vùng lịch sử Áo Tirol. Bang có hai phần Bắc Tirol và Đông Tirol – qua một dải đất rộng
**Nam Tirol** ( hoặc _Alto Adige_) là tỉnh nằm tận cùng phía Bắc của Ý. Trung tâm hành chính tỉnh là thành phố Bolzano. Tỉnh này có 116 đơn vị hành chính. Tỉnh lỵ là
**Trentino-Nam Tirol** (, ; ;; ; Austro-Bavarian: Trentino-Sidtiroul) là một khu vực tự trị ở miền bắc Ý. Nó gồm hai tỉnh: Trentino và Nam Tirol. Vùng này là một phần của Đế quốc Áo-Hung
**Bá quốc Tyrol** (tiếng Đức: _Grafschaft Tirol_) là một điền trang của Đế chế La Mã Thần thánh, được thành lập vào khoảng năm 1140. Kể từ sau năm 1253, nó được cai trị bởi
**Anna xứ Tirol** (tiếng Đức: _Anna von Tirol_; tiếng Anh: _Anna of Tyrol_; 4 tháng 10 năm 1585 – 14 tháng 12 năm 1618), là Đại vương công phu nhân Áo, và cũng là Hoàng
**WSG Tirol** là một câu lạc bộ bóng đá Áo có trụ sở ở Wattens, một thị trấn ở bang Tyrol ở phía tây đất nước. Đội bóng hiện thi đấu tại Giải vô địch
**Auer** tiếng Ý: _Ora sulla strada del vino_; tiếng Đức: _Auer an der Südtiroler Weinstrasse_; Archaic (1190AD): _Aura_) là một đô thị ở tỉnh Bolzano-Bozen trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách
**Gais** tiếng Ý: _Gais_; tiếng Đức: _Gais_) là một đô thị ở tỉnh Bolzano-Bozen trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 110 km về phía đông bắc của thành phố Trento và
**6439 Tirol** (1988 CV) là một tiểu hành tinh vành đai chính. Nó được phát hiện ngày 13 tháng 2 năm 1988 bởi F. Borngen ở Tautenburg.
**Innsbruck** (, /ˈɪnʃprʊk/) là thủ phủ của bang Tirol miền tây nước Áo và là thành phố lớn thứ năm ở Áo. Thành phố này nằm ở vùng sông Inn giao với thung lũng Wipptal
**Tirolo** (tiếng Đức: _Tirol_, hay _Dorf Tirol_; tiếng Latin _Tyrolum_; nhiều phương ngữ ở đây viết là _Tirol_) là một đô thị ở tỉnh ] Bolzano-Bozen trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí
**Bezirk Kitzbühel** là một huyện hành chính (_Bezirk_) ở Tirol, Áo. Huyện này giáp Bayern (Đức) về phía bắc, các huyện Kufstein và Schwaz về phía tây, vùng Pinzgau (Salzburg) về phía đông và về
**Huyện Innsbruck Land** là một huyện hành chính (_Bezirk_) ở Tirol, Áo. Huyện này giáp Bayern (Đức) về phía bắc, huyện Schwaz về phía đông, Bolzano-Bozen (Italia) về phía nam, và huyện Imst về phía
**Moos in Passeier** tiếng Ý: _Moso in Passiria_) là một đô thị ở thung lũng Passeier, Nam Tirol thuộc vùn Trentino-Nam Tirol. Nó có vị trí cách khoảng 90 km về phía bắc của Trento và
**Sông Inn** (; ) là một sông bắt nguồn từ Thụy Sĩ, rồi chảy qua Áo và Đức. Nó là chi lưu phía hữu ngạn của sông Donau, có chiều dài . Sông bắt nguồn
** Sông Loisach** là một sông nhánh của sông Isar, dài 114 km, chạy qua Tirol, Áo và Bayern, Đức. ## Địa lý Nguồn của sông Loisach ở gần xã Biberwier, Tirol, Áo. Sông này khi
trái|Ritten **Renon** (tiếng Đức: _Ritten_) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị này có dân số 7.144 người
**Kuens** tiếng Ý: _Caines_; Latin: _Cainavum_) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 70 km về phía bắc của thành phố Trento và khoảng 25 km
**Welsberg-Taisten** () là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý ## Địa lý trái|Bản đồ của đô thị này trong tỉnh Bolzano-Bozen Đô thị này có vị trí cách 110 km
Street view in Neumarkt **_Egna** (tiếng Đức: _Neumarkt_, có nghĩa "chợ mới"; Latin: _Endidae'') là một đô thị ở Nam Tirol ở vùng Trentino-Nam Tirol, có vị trí cách khoảng 30 km về phía đông bắc
**Rasun-Anterselva** (tiếng Đức: _Rasen-Antholz_) là một comune ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, có vị trí cách khoảng 110 km về phía đông bắc của thành phố Trento và khoảng 60 km về phía
trái|nhỏ **Predoi** (tiếng Đức: _Prettau_) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, có vị trí cách khoảng 130 km về phía đông bắc của Trento và khoảng 80 km về phía
**Burgstall (Postal)** (tiếng Đức: _Burgstall_) là một đô thị ở tỉnh Nam Tirol, vùng Trentino-Nam Tirol. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị này có dân số 1.585 người và diện
**Innichen** tiếng Đức) hoặc **San Candido** tiếng Ý) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, có vị trí cách khoảng 120 km về phía đông bắc của Trento và khoảng
**San Genesio Atesino** (tiếng Đức: _Jenesien_) là một đô thị ở tỉnh Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, có vị trí cách khoảng 50 km về phía đông bắc của thành phố Trento và
**Selva** tiếng Ý: _Selva di Val Gardena_; tiếng Đức: _Wolkenstein in Gröden_; Ladin: _Sëlva_; tiếng Latin: _Silva_) là một đô thị ở Val Gardena của Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, có vị
**San Pancrazio** (tiếng Ý: _San Pancrazio_; tiếng Đức: _St. Pankraz_; Archaic (1098 AD): _San Pancracii_) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, có vị trí cách khoảng 60 km về
trái|nhỏ|Tu đạo viện Novacella ở Vahrn. **Varna** (tiếng Đức: _Vahrn_) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Nam Tirol của Ý, có vị trí cách khoảng 90 kilometres về phía đông bắc của thành
**Dürrensee** () là một hồ ở Dolomites (Nam Tirol). Nó nằm gần cuối phần phía trên của thung lũng Höhlensteintal, ở độ cao 1406
mét. Nó có thể tới từ phía
**Riffian** tiếng Đức) hoặc **Rifiano** tiếng Ý) là một đô thị ở tỉnh Bolzano-Bozen trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 70 km về phía bắc của Trento và khoảng 25 km về
**Mals** (tiếng Đức) hoặc **Malles Venosta** (tiếng Ý) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 80 km về phía tây bắc của Trento và khoảng
**Huyện Reutte** là một huyện hành chính (_Bezirk_) ở Tirol, Áo. Huyện này giáp Bavaria (Đức) về phía bắc, các huyện Imst và Landeck về phía nam, và Bregenz và Bludenz (cả hai thuộc Vorarlberg)
**Huyện Schwaz** là một huyện hành chính (_Bezirk_) ở Tirol, Áo. Huyện này giáp Bayern (Đức) về phía bắc, các huyện của Kufstein, Kitzbühel và Pinzgau (Salzburg) về phía đông, Bolzano-Bozen (Ý) về phía nam,
**Huyện Landeck** là một huyện hành chính (_Bezirk_) ở Tirol, Áo. Huyện này giáp huyện Reutte về phía bắc, huyện Imst về phía đông, Bolzano-Bozen (Ý) và Graubünden (Thụy Sĩ) về phía nam, giáp huyện
**Huyện Lienz** là một huyện hành chính (_Bezirk_) ở Tirol, Áo. Đây là huyện duy nhất ở Đông Tyrol. Huyện này giáp the Pinzgau (Salzburg) về phía bắc, các huyện Spittal an der Drau và
nhỏ|[[Lâu đài Kufstein với ngọn núi Pendling (1563 m)]] **Huyện Kufstein** là một huyện hành chính (bezirk) ở Tirol, Áo. Huyện này giáp Bayern (Đức) về phía bắc, Kitzbühel (huyện) về phía đông nam, và Schwaz
**Huyện Imst** là một huyện hành chính (_Bezirk_) ở Tirol, Áo. Huyện này giáp huyện Reutte về phía bắc, và cũng có một đường biên ngắn với Bavaria (Đức), huyện Innsbruck-Land về phía đông, Bolzano-Bozen
**Algund** tiếng Ý: _Lagundo_) là một đô thị ở tỉnh Bolzano-Bozen trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 70 km về phía bắc của Trento và khoảng 25 km về phía tây bắc
**Partschins (Parcines)** tiếng Ý: _Parcines_; tiếng Đức: _Partschins_; Archaic (1087AD): _Parzins, Parzinnes, Parcindes_) là một đô thị ở tỉnh Bolzano-Bozen trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 70 km về phía bắc
Schenna (Scena). **Schenna (Scena)** tiếng Ý: _Scena_; tiếng Đức: _Schenna_; Archaic (1116AD): _Schennano_) là một đô thị ở tỉnh Bolzano-Bozen trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 70 km về phía bắc
**Campo Tures** (tiếng Đức: _Sand in Taufers_) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, có vị trí cách khoảng 110 km về phía đông bắc của thành phố Trento và
**Toblach** (tiếng Ý: _Dobbiaco_; tiếng Latin: _Duplagum_) là một đô thị ở Nam Tirol trong vùng Trentino-Alto Adige/Südtirol của Ý, cách Val Pusteria khoảng 110 km về phía đông bắc của thành phố Trento và khoảng
**Bolzano** (, hay ; tiếng Đức: _Bozen_ (tên cũ _Botzen_), ; tiếng Ladin: _Balsan_ hay _Bulsan_; ) là tỉnh lỵ của tỉnh Nam Tyrol ở Bắc Ý. Với dân số 105.713 (2013), Bolzano là thành
**Sông Isar** dài 295 km, bắt nguồn từ dãy núi Karwendel trong bang Tirol (Áo) chảy từ Scharnitz sang Mittenwald bang Bayern (Đức). Rồi từ đó chảy qua các xã hoặc thành phố như Bad Tölz,
**Karl Zuegg** (28 tháng 2 năm 1914 – 26 tháng 12 năm 2005) là một doanh nhân người Ý đến từ Lana, Nam Tirol. Ông là giám đốc điều hành của công ty nước ép
**Brixen** (; ; Ladin: _Porsenù_ or _Persenon_) là một thị xã ở Nam Tirol ở Bắc Ý, cách Bolzano nằm ở phía nam . ## Địa lý Được đề cập tới lần đầu tiên vào
**Tiếng Bayern** còn được gọi là **tiếng Đức** **Bayern**, **tiếng Áo Bayern** hoặc **tiếng Áo-Bayern** ( ; ) là một ngôn ngữ Thượng Đức thuộc nhóm ngôn ngữ Tây German, được nói ở phía đông
**Lịch sử Bayern** với những dẫn chứng, đã có từ dòng họ gia tộc Agilolfing với trung tâm ở Freising vào năm 555. Sau đó nó là một phần của đế quốc La Mã Thần
**Nhà Wittelsbach** là một trong những hoàng tộc châu Âu lâu đời nhất và là một triều đại Đức ở Bayern. Xuất phát từ nhà này là các bá tước, công tước, tuyển hầu tước