✨Tiếng Mono (California)

Tiếng Mono là một ngôn ngữ thuộc ngữ tộc Numi của hệ ngôn ngữ Ute-Aztec, là ngôn ngữ tổ tiên của người Mono. Tiếng Mono gồm hai phương ngữ, đông và tây. Cái tên "Monachi" thường dùng để chỉ phương ngữ tây và "Paiute thung lũng Owens" để chỉ phương ngữ đông. Nó hiện diện tại nam dãy núi Sierra Nevada, lưu vực Mono, và thung lũng Owens nằm trong California. Tiếng Mono có quan hệ gần với tiếng Bắc Paiute; cả hai được xem là những ngôn ngữ Numi.

Tây Mono

Số người bản ngữ năm 1994 là từ 37 tới 41. Đa số sống tại Northfork Rancheria và Auberry, California. Big Sandy Rancheria và Dunlap, California có từ 12 tới 14 người nói. Cuối thập niên 1950, nhà ngôn ngữ học Sydney Lamb đã hoàn thành một từ điển và ngữ pháp tiếng Mono Northfork. Phương ngữ Tây Mono có một số từ mượn tiếng Tây Ban Nha, được tiếp nhận từ thời las Californias còn là thuộc địa Tây Ban Nha, cũng như từ mượn tiếng Yokuts và tiếng Miwok

Âm vị

Bên dưới là hệ thống âm vị phương ngữ Tây Mono, theo Lamb (1958)

Nguyên âm

Phụ âm

Ngữ pháp

Tiếng Mono là một ngôn ngữ chắp dính, sử dụng nhiều hậu tố để thêm vào gốc từ với mục đính ngữ pháp.