✨Thành phố thuộc tỉnh (Việt Nam)

Thành phố thuộc tỉnh là một loại hình đơn vị hành chính cấp hai từng tồn tại tại Việt Nam, tương đương với quận, huyện, thị xã và thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là cấp huyện). Cấp hành chính này đã bị bãi bỏ vào ngày 1 tháng 7 năm 2025.

Thành phố thuộc tỉnh là một đô thị lớn về kinh tế, văn hóa và kết nối giao thông của một tỉnh; nó còn là trung tâm hành chính, nơi đặt trụ sở các cơ quan nhà nước của tỉnh đó nếu nó là tỉnh lị. Một số thành phố thuộc tỉnh còn được chỉ định làm trung tâm kinh tế và văn hóa của cả một vùng (liên tỉnh).

phải|nhỏ|Thành phố [[Hạ Long thuộc tỉnh Quảng Ninh]] Một thành phố thuộc tỉnh được chia thành nhiều phường (phần nội thành) và xã (phần ngoại thành). Do đó, về loại hình, thành phố thuộc tỉnh là một đô thị và dân cư tại đó được xếp là dân thành thị, nhưng vẫn có thể còn một phần dân sống bằng nông nghiệp ở các xã ngoại thành.

Quy định trong luật pháp

Cấp hành chính

• Trong Hiến pháp 2013, Chương IX: Chính quyền địa phương, Khoản 1 Điều 110 có viết:

  _1. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau:_

Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;

Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;

Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường.

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.

* Trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 (sửa đổi, bổ sung 2019), quy định tại Điều 2: Đơn vị hành chính, Chương I: Những quy định chung:

_Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có:_

1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);

2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện);

3. Xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã);

4. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Như vậy, thành phố thuộc tỉnh nằm ở cấp hành chính thứ hai trong 3 cấp hành chính (cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã) của Việt Nam.

Tuy nhiên, so với các quận, huyện, thị xã, thì thành phố thuộc tỉnh thường lớn hơn và có vị thế quan trọng hơn. Vai trò này được ghi rõ trong Nghị định số 15/2007/NĐ-CP của Chính phủ: "Thành phố thuộc tỉnh có vị trí là trung tâm chính trị, kinh tế - xã hội hoặc là trung tâm kinh tế, văn hoá, xã hội, khoa học kỹ thuật, du lịch, dịch vụ, đầu mối giao thông của tỉnh và giao lưu trong nước, quốc tế; có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội liên huyện, liên tỉnh và vùng lãnh thổ" (Điều 5). Cũng theo nghị định này thì thành phố thuộc tỉnh là đơn vị hành chính cấp huyện loại I trong tổng số các loại.

Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính

Theo Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành năm 2016, tại Điều 5, Mục 2: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị, Chương I: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính thì một thành phố thuộc tỉnh cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn như sau:

_Điều 5. Tiêu chuẩn của **thành phố thuộc tỉnh**, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương_

1. Quy mô dân số từ 150.000 người trở lên.

2. Diện tích tự nhiên từ 150 km² trở lên.

3. Đơn vị hành chính trực thuộc:

a) Số đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc có từ 10 đơn vị trở lên;

b) Tỷ lệ số phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã từ 65% trở lên.

4. Đã được công nhận là đô thị loại I hoặc loại II hoặc loại III; hoặc khu vực dự kiến thành lập thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương đã được phân loại đạt tiêu chí của đô thị loại I hoặc loại II hoặc loại III.

5. Cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội đạt quy định tại Phụ lục 1 ban hành kèm theo Nghị quyết này.

Danh sách thành phố thuộc tỉnh trước khi giải thể

Thống kê

Đến ngày 1 tháng 3 năm 2025, Việt Nam có 85 thành phố thuộc tỉnh. Trong đó: 57 thành phố là tỉnh lỵ 28 thành phố không phải là tỉnh lỵ 2 tỉnh có 5 thành phố trực thuộc: Bình Dương: Thủ Dầu Một, Dĩ An, Thuận An, Tân Uyên, Bến Cát (từ năm 2024) Quảng Ninh: Hạ Long, Móng Cái, Uông Bí, Cẩm Phả, Đông Triều (từ năm 2024) 4 tỉnh có 3 thành phố trực thuộc: Đồng Tháp: Cao Lãnh, Sa Đéc, Hồng Ngự (từ năm 2020) Kiên Giang: Rạch Giá, Hà Tiên, Phú Quốc (từ năm 2020) Thái Nguyên: Thái Nguyên, Sông Công, Phổ Yên (từ năm 2022) Bà Rịa – Vũng Tàu: Bà Rịa, Vũng Tàu, Phú Mỹ (từ năm 2025) 12 tỉnh có 2 thành phố trực thuộc: Quảng Nam: Tam Kỳ, Hội An (từ năm 2008) Khánh Hòa: Nha Trang, Cam Ranh (từ năm 2010) Lâm Đồng: Đà Lạt, Bảo Lộc (từ năm 2010) An Giang: Long Xuyên, Châu Đốc (từ năm 2013) Ninh Bình: Hoa Lư, Tam Điệp (từ năm 2015) Thanh Hóa: Thanh Hóa, Sầm Sơn (từ năm 2017) Vĩnh Phúc: Vĩnh Yên, Phúc Yên (từ năm 2018) Hải Dương: Hải Dương, Chí Linh (từ năm 2019) Đồng Nai: Biên Hòa, Long Khánh (từ năm 2019) Hậu Giang: Vị Thanh, Ngã Bảy (từ năm 2020) Bắc Ninh: Bắc Ninh, Từ Sơn (từ năm 2021) Tiền Giang: Mỹ Tho, Gò Công (từ năm 2024) 39 tỉnh còn lại có 1 thành phố trực thuộc.

• Thành phố có diện tích lớn nhất là Hạ Long (Quảng Ninh) với 1.119,36 km².
• Thành phố có diện tích nhỏ nhất là Sầm Sơn (Thanh Hóa) với 44,94 km².
• Thành phố có nhiều đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc nhất là Thanh Hóa (Thanh Hóa) với 47 đơn vị hành chính cấp xã (33 phường và 14 xã).
• Thành phố có ít đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc nhất là Ngã Bảy (Hậu Giang) với 6 đơn vị hành chính cấp xã (4 phường và 2 xã).
• Thành phố có nhiều xã nhất là Hà Tĩnh (Hà Tĩnh) với 15 xã.
• Có 7 thành phố chỉ có phường, không có xã trực thuộc là: Bắc Ninh (Bắc Ninh), Dĩ An (Bình Dương), Đông Hà (Quảng Trị), Sóc Trăng (Sóc Trăng), Thủ Dầu Một (Bình Dương), Từ Sơn (Bắc Ninh) và Vĩnh Long (Vĩnh Long).
• Thành phố có nhiều phường nhất là Thanh Hóa (Thanh Hóa) với 33 phường.
• Thành phố có ít phường nhất là Phú Quốc (Kiên Giang) với 2 phường và cũng là thành phố đảo duy nhất ở Việt Nam.

Danh sách thành phố không còn tồn tại trước ngày 1 tháng 7 năm 2025