✨Sylvie Kinigi

Sylvie Kinigi ( Ntigashira; sinh ngày 24 tháng 11 năm 1953) là một chính trị gia và nhà kinh tế học người Burundi. Bà từng giữ chức Thủ tướng Burundi từ ngày 10 tháng 7 năm 1993 đến ngày 7 tháng 2 năm 1994, và quyền Tổng thống từ tháng 11 năm 1993 đến ngày 5 tháng 2 năm 1994, trở thành người phụ nữ châu Phi thứ hai từng đảm nhiệm cương vị nguyên thủ quốc gia.

Sinh ra trong một gia đình người Tutsi, bà tốt nghiệp chuyên ngành ngân hàng tại Đại học Burundi năm 1979 và sau đó nhận được bằng tốt nghiệp chuyên môn từ Trung tâm Đào tạo Nghề nghiệp Ngân hàng (Centre de Formation de la Profession Bancaire) tại Paris. Về mặt chính trị, Kinigi có liên hệ chặt chẽ với Liên minh vì Tiến bộ Quốc gia (UPRONA) – đảng chính trị hợp pháp duy nhất ở Burundi vào thời điểm đó. Bà cũng là một thành viên tích cực của Liên hiệp Phụ nữ Burundi (Union des Femmes Burundaises) – tổ chức trực thuộc UPRONA – và đến năm 1987 đã là thành viên ủy ban trung ương. Trong vai trò đó, bà đã vận động cho các cải cách luật pháp và chính sách của chính phủ nhằm mang lại lợi ích cho phụ nữ. Năm 1990, Kinigi được Ngân hàng Cộng hòa Burundi tuyển dụng để làm Giám đốc Ban Nghiên cứu và Thống kê, và năm sau bà được bổ nhiệm phụ trách chương trình cải tổ cơ cấu kinh tế của đất nước.

Mùa hè năm 1993, Burundi tổ chức bầu cử tự do, trong đó đảng đối lập của UPRONA là Mặt trận Dân chủ vì Burundi (FRODEBU) giành chiến thắng. Tân Tổng thống Melchior Ndadaye đã bổ nhiệm Kinigi làm Thủ tướng vào ngày 10 tháng 7. Bà Kinigi mong muốn thúc đẩy phát triển kinh tế trong nhiệm kỳ, nhưng nhận thấy rằng điều này không thể thực hiện được nếu chưa giải quyết mâu thuẫn sắc tộc giữa người Tutsi và người Hutu. Vì vậy, bà tuyên bố rằng hòa giải sắc tộc sẽ là ưu tiên hàng đầu. Vào ngày 21 tháng 10, Tổng thống Ndadaye và một số quan chức bị lính Tutsi sát hại trong một cuộc đảo chính. Điều này khiến Kinigi trở thành quan chức cao cấp nhất còn sống, đồng nghĩa là người đứng đầu nhà nước trên thực tế.

Bà cùng các bộ trưởng còn sống trú ẩn tại Đại sứ quán Pháp cho đến khi có thể trở về nhà dưới sự bảo vệ của binh sĩ Pháp, sau khi cuộc đảo chính thất bại. Mặc dù chính phủ của bà không thể kiểm soát được bạo lực sắc tộc bùng phát sau đó, Kinigi đóng vai trò then chốt trong việc môi giới một thỏa thuận chính trị, cho phép bầu ra Tổng thống Cyprien Ntaryamira kế nhiệm. Bà từ chức sau khi ông này nhậm chức năm 1994 và đảm nhận một vị trí điều hành tại Ngân hàng Thương mại Burundi (Banque Commerciale du Burundi). Sau đó, bà giữ nhiều vị trí quốc tế trước khi trở về Burundi năm 2008 và làm tư vấn kinh tế độc lập.

Thời niên thiếu và học vấn

Sylvie Ntigashira sinh ngày 24 tháng 11 năm 1953 tại Mugoyi, thuộc Ruanda-Urundi (nay là tỉnh Bujumbura Rural, Burundi). Bà là người Tutsi. Cha bà là một thương nhân, còn mẹ bà làm nông và chăm lo việc nhà. Là con thứ ba trong sáu người con, Ntigashira được đi học nhờ chị gái lớn phụ giúp mẹ. Bà được các nữ tu tại giáo xứ Ijenda giảng dạy trong thời tiểu học và trung học. Sau đó, bà theo học Đại học Burundi, khoa Kinh tế, và tốt nghiệp năm 1979 với bằng chuyên ngành ngân hàng và tín dụng. Năm 1990, bà nhận bằng Diplômes d'études supérieures từ Trung tâm Đào tạo Nghề nghiệp Ngân hàng tại Paris.

Năm 1973, Ntigashira kết hôn với Firmin Kinigi, một học giả người Burundi và là thầy cũ của bà. Họ có bốn hoặc năm người con. Chồng bà là người Hutu. chịu trách nhiệm thực thi chương trình điều chỉnh cơ cấu kinh tế của Burundi. Trong vai trò này, bà đã đàm phán với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (World Bank) và các nhà tài trợ nước ngoài. Ấn tượng với năng lực của bà, Tổng thống Buyoya tiếp tục bổ nhiệm bà làm Tổng Thư ký Thường trực tại Bộ Kế hoạch Kinh tế. Cuộc đảo chính thất bại vì vấp phải phản ứng dữ dội trong nước và quốc tế. Ngày 7 tháng 11, Kinigi rời đại sứ quán về nhà dưới sự bảo vệ của quân đội Pháp. Tuy nhiên, phe cực đoan người Tutsi tiếp tục đe dọa và khiến chính phủ của bà bị tê liệt trước làn sóng bạo lực lan rộng khắp đất nước.

Chính phủ của Kinigi — gồm 15 trong tổng số 22 bộ trưởng ban đầu — đã ổn định được tình hình ở thủ đô Bujumbura, nhưng không thể kiểm soát được làn sóng bạo lực sắc tộc lan rộng khắp cả nước sau đảo chính, khiến hàng nghìn người thiệt mạng. Phe cực đoan người Tutsi trong đảng UPRONA bắt đầu mất niềm tin vào bà, nhất là cách bà xử lý khủng hoảng. Về việc bà không tham dự lễ tưởng niệm cố lãnh đạo UPRONA là Louis Rwagasore vào ngày 13 tháng 10, báo Panafrika viết: "Một thủ tướng tự nhận là người của UPRONA mà lại vắng mặt trong buổi lễ này, thì đối với nhiều người đó là bằng chứng rằng Sylvie Kinigi không thuộc về UPRONA. Một số thậm chí nói rằng nếu không có cuộc đảo chính ngày 21 tháng 10, có lẽ giờ này bà đã đầu quân cho FRODEBU." Báo L’Observateur cũng mỉa mai: "Bà không được UPRONA bổ nhiệm chính thức, và thực tế là bà trở thành Thủ tướng nhờ ơn Chúa, ông Ndadaye và FRODEBU. Trong cuộc khủng hoảng tháng 10 năm 1993, bà hành xử như người ta dự đoán: hoàn toàn vắng bóng, và khi xuất hiện thì chỉ lặp lại luận điểm của FRODEBU." Ngày 15 tháng 11, Kinigi gửi thư lên Tổng Thư ký Tổ chức Thống nhất châu Phi (OAU), kêu gọi can thiệp quân sự để tái lập trật tự. Quân đội và phe đối lập lên án gay gắt và cho rằng đó là hành động "tái thực dân hóa Burundi". Đến tháng 12, chính phủ bà lập ủy ban điều tra do Viện trưởng Viện Kiểm sát tối cao đứng đầu nhằm xem xét các vi phạm nhân quyền sau đảo chính, nhưng hoạt động của ủy ban chưa bao giờ bắt đầu do sự phản đối từ Quốc hội đối lập.

Do gánh nặng trách nhiệm từ khoảng trống quyền lực, Kinigi tìm cách giúp đất nước sớm có tổng thống mới. Ngày 9 tháng 1 năm 1994, Bốn ngày sau, Cyprien Ntaryamira được bầu làm tổng thống với kết quả 78 phiếu thuận, 1 phiếu chống. Ban đầu lễ nhậm chức dự kiến diễn ra ngày 22 tháng 1, nhưng phe đối lập do UPRONA lãnh đạo kiện lên Tòa án Hiến pháp, cho rằng Điều 182 của Hiến pháp không cho phép sửa đổi trong thời kỳ khủng hoảng, nên việc sửa Điều 85 là vô hiệu. FRODEBU phản biện rằng điều chỉnh là cần thiết vì không thể tổ chức bầu cử quốc gia trong tình trạng bất ổn như hiện tại. và Tòa án Hiến pháp được khôi phục. Ntaryamira tuyên thệ nhậm chức ngày 5 tháng 2 năm 1994,