Sông Ba (phần thượng lưu gọi là Ea Pa, Ia Pa hay Krông Pa, phần hạ lưu gọi là sông Đà Rằng) là con sông lớn nhất vùng ven biển miền Trung, chảy qua 3 tỉnh miền Trung Việt Nam là Kon Tum, Gia Lai và Phú Yên với diện tích lưu vực 13.900 km².
Khái quát
Sông dài 388 km, bắt nguồn từ dãy núi Ngọc Rô, tây bắc tỉnh Kon Tum, từ độ cao 1.549 mét, chảy theo hướng Bắc-Nam qua các huyện Kon Plông của tỉnh Kon Tum, Kbang, Đắk Pơ, An Khê, Kông Chro, Ia Pa, Ayun Pa của tỉnh Gia Lai, chuyển sang hướng Tây Bắc-Đông Nam qua huyện Krông Pa (Gia Lai) rồi đi vào địa phận Phú Yên theo hướng Tây-Đông làm thành ranh giới tự nhiên giữa Sơn Hòa và Sông Hinh, giữa Sơn Hòa và Tây Hòa, giữa Tây Hòa và Phú Hòa, giữa thị xã Đông Hòa và thành phố Tuy Hòa rồi đổ ra biển Đông ở cửa biển Đà Diễn, phía Nam thành phố Tuy Hòa.
Vùng hạ lưu của sông có tên Đà Rằng, từ này là từ đọc trại của Ea Drăng xuất phát từ tiếng Chăm cổ có nghĩa là "con sông lau sậy".
Lưu vực của hệ thống sông Ba rộng 13.900 km² bao gồm cả phần phía Đông Bắc của Đắk Lắk.
Sông Ba cung cấp nước quanh năm cho đồng bằng Tuy Hòa, với diện tích hơn 20.000 ha, vựa lúa lớn nhất Duyên hải Nam Trung Bộ.
Dọc theo sông Ba có nhiều danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử. Cầu Đà Rằng qua sông này tại Tuy Hòa dài 1.512 m là cầu dài nhất Phú Yên.
Phụ lưu
Các phụ lưu quan trọng nhất của sông Ba là sông Ayun (hợp lưu với Ba ở ranh giới giữa thị xã Ayun Pa và huyện Ia Pa), sông Krông Năng (hợp lưu với Ba ở ranh giới giữa Gia Lai và Phú Yên) và sông Hinh (hợp lưu huyện Sông Hinh):
- Sông Ayun: Bắt nguồn từ đỉnh núi Krong Hơ Dung ở độ cao 1.220m, chảy theo hướng Bắc Nam, sau chuyển hướng Tây Bắc - Đông Nam rồi nhập với dòng chính sông Ba tại vị trí cách thị trấn Cheo Reo khoảng 1 km về phía Bắc. Sông có diện tích lưu vực 2.950km2, độ dài sông 175 km.
- Sông Krông Năng: Bắt nguồn từ đỉnh núi Chư Tung ở độ cao 1.215m. Hướng dòng chảy chủ yếu là Bắc - Nam và Tây Bắc - Đông Nam rồi nhập với sông chính tại ranh giới Gia Lai và Phú Yên. Sông có diện tích lưu vực là 1.840km2, độ dài là 130 km.
- Sông Hinh: Bắt nguồn từ đỉnh núi Chư H'Mu ở độ cao 2.051m. Hướng dòng chính là Tây Bắc - Đông Nam đến vĩ độ 12o5' sông chảy theo hướng Bắc - Nam rồi nhập với dòng chính tại phía trên Sơn Hòa. Sông có diện tích lưu vực là 1.040km2, độ dài là 88 km.
Lịch sử
Vùng hạ lưu sông Ba từ nhiều nghìn năm trước đã có nhiều bộ tộc cư ngụ. Di tích của các nền văn minh đồ đá từng tồn tại nơi đây vẫn còn được lưu giữ, điển hình là chiếc đàn đá Tuy An.
Từ thế kỷ 1, tại đây dần hình thành các quốc gia như Lâm Ấp, Chiêm Thành. Có bằng chứng khảo cổ học, đào được khi xây dựng công trình thủy nông Đồng Cam tại đây, cho thấy cửa biển Đà Diễn, thời kỳ từ thế kỷ 7 đến thế kỷ 15, đã từng là trung tâm thương mại quốc tế sầm uất. Các hiện vật đào được gồm nhiều loại tiền cổ, khối lượng đến một tấn, gồm tiền Đại Việt thời Hồng Đức, tiền "Khai nguyên thông bảo" nhà Đường, tiền Triều Tiên,... Thời Chăm có thành Hồ (ở Hòa Định ngày nay), một kinh thành, quân thành lớn. Cảng giao thương cũ ở xã Hòa An
Đến năm 1471, vua Lê Thánh Tông đã hành quân vào đây trừng phạt vua Chiêm Thành vì tội quấy nhiễu vùng Hóa Châu, bắc đèo Hải Vân (Huế, và một phần Quảng Trị ngày nay). Lê Thánh Tông đã khắc lên một tảng đá lớn trên núi Thạch Bi (còn gọi là núi Đá Bia), thuộc hạ lưu sông Ba, làm mốc ranh giới Đại Việt. Đây cũng là một dấu mốc lịch sử trong quá trình Nam tiến của người Việt.
Tuy đã đánh mốc như vậy, phải hơn 100 năm sau, đến năm 1578, đô chỉ huy sứ Lương Văn Chánh, vâng mệnh chúa Nguyễn Hoàng, mới đem lưu dân từ Thanh Hóa, Nghệ An và Thuận Quảng vào khai khẩn, lập xóm làng tại vùng đồng bằng Tuy Hòa.
Các công trình thủy điện thủy lợi
Các công trình thủy điện thủy lợi trong lưu vực sông Ba:
Thủy điện An Khê & Kanak
Thủy điện An Khê & Kanak nằm tại Sông Ba, huyện Kbang và thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai; huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định, Việt Nam.
Đập Đồng Cam
Ở hạ lưu sông Ba có công trình thủy nông Đồng Cam, đảm bảo ổn định tưới tiêu cho toàn bộ đồng bằng Tuy Hòa (tưới 20.000ha). Công trình này được xây dựng bởi người Pháp từ thập niên 1920. Các kỹ sư tham gia xây dựng công trình gồm người Pháp, Việt và Lào; trong đó có Trần Đăng Khoa, bộ trưởng đầu tiên của Bộ Thủy lợi Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, và Hoàng thân Souphanouvong, cựu chủ tịch nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.
Thủy điện Sông Ba Hạ
Thủy điện Sông Ba Hạ được quy hoạch trên địa bàn 15 xã miền núi thuộc hai huyện Sông Hinh (tỉnh Phú Yên) và huyện Krông Pa (tỉnh Gia Lai). Nhà máy thủy điện sông Ba Hạ có hai tổ máy với công suất 220 MW, sản lượng điện trung bình 825 triệu Kwh/năm, khởi công tháng 4/2004 hoàn thành tháng 11/2009 .
Hồ Ayun
Hồ Ayun hạ bắt đầu khai thác từ năm 1995, dung tích hữu ích là 201 triệu m3, tưới cho khoảng 8.000 ha, năm 2001 bổ sung thêm công trình thủy điện với công suất lắp máy là 2,7 MW.
Hồ sông Hinh
Hồ sông Hinh với dung tích hữu ích là 323 triệu m3 nước phát điện năm 1999 khánh thành năm 2001 với công suất lắp máy 70 MW, tưới trực tiếp 4.500 ha, bổ sung nước cho đập Đồng Cam.
Môi trường
Ô nhiễm từ các nhà máy
Theo báo Tiền Phong, một đoạn sông Ba dài khoảng 500m chảy qua làng Tờ Mật (xã Đông, huyện Kbang, Gia Lai) đỏ lòm, đặc quánh bùn thiếc do nhà máy tuyển quặng Kbang của Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai xả ra.
Xuống dưới một đoạn là huyện Đak Pơ, thị xã An Khê, huyện Kông Chro, dòng sông bốc mùi hôi thối nồng nặc do các nhà máy mía đường, gỗ… xả nước, dòng sông lúc này như con lạch nhỏ màu nước gạo chở theo đầy rác.
Mất nước vì nhà máy thủy điện
Khi Thủy điện An Khê - Kanak bắt đầu tích nước, nhiều đoạn của sông Ba kiệt nước, chỉ còn trơ lại đá, cá chết nổi trắng sông. Khoảng 30 km cuối dòng chảy qua thị xã Ayun Pa, huyện Ia Pa, huyện Krông Pa (Gia Lai), nơi đâu cũng bắt gặp những đàn bò đang gặm cỏ trên cánh đồng mọc giữa dòng.
Hạn hán 2016
Theo báo cáo về tình hình nắng hạn mới nhất của UBND tỉnh Gia Lai, toàn tỉnh đã có hàng chục ngàn hécta cây trồng bị thiếu nước tưới, ước thiệt hại hàng trăm tỷ đồng. Các địa phương phụ thuộc nguồn nước sông Ba là Kbang, Đak Pơ, An Khê, Kông Chro, Ia Pa, Ayun Pa, Krông Pa có khoảng 5.000 hộ dân thiếu nước sinh hoạt, hàng chục ngàn người thiếu đói.
Ảnh hưởng về đời sống, văn hóa
Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Gia Lai, nhiều năm nghiên cứu về văn hóa Tây nguyên, cho ý kiến: "Đời sống người dân Tây Nguyên nói chung và tỉnh Gia Lai nói riêng gắn liền với nguồn nước. Khi nguồn nước bị ô nhiễm và cạn kiệt, người dân buộc phải tìm cách thích nghi mới. Muốn hay không, nhiều tập quán đẹp trong truyền thống văn hóa của họ sẽ dần biến mất. Cứu sông chính là cứu những truyền thống văn hóa, những làng nghề đánh cá và cuộc sống của hàng triệu cư dân địa phương".
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Sông Ba** (phần thượng lưu gọi là **Ea Pa**, **Ia Pa** hay **Krông Pa**, phần hạ lưu gọi là **sông Đà Rằng**) là con sông lớn nhất vùng ven biển miền Trung, chảy qua 3
**Cầu Sông Ba** là một cây cầu bắc qua sông Ba trên Quốc lộ 19 tại thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai, Việt Nam. Cầu có lý trình tại Km 80+316 Quốc lộ 19,
**Sông Ba Lai** là một con sông lớn tại tỉnh Bến Tre, là ranh giới tự nhiên giữa cù lao An Hóa và cù lao Bảo. ## Địa lý Sông Ba Lai chảy trọn trong
**Sông Ba Chẽ** là một trong những con sông lớn tại tỉnh Quảng Ninh Sông được bắt nguồn từ thành phố Hạ Long, chảy quanh co theo hướng đông bắc sang huyện Ba Chẽ và
**Sông Bá Kết** hay **sông Pạc Chí Hồ** là một sông trong lưu vực Nậm Thi thuộc Hệ thống sông Hồng, chảy ở huyện Mường Khương tỉnh Lào Cai, Việt Nam . Sông Bá Kết
**Sông Ba Ran** (tên khác: Khe Đá Mài) là một con sông đổ ra Sông Hương. Sông có chiều dài 31 km và diện tích lưu vực là 238 km². Sông Ba Ran chảy qua thành phố
**Sông Ba Voi** là một con sông đổ ra Sông Cái Lớn. Sông có chiều dài 17 km và diện tích lưu vực là km². Sông Ba Voi chảy qua các tỉnh Hậu Giang, Kiên Giang.
**Thủy điện Sông Ba Hạ** là thủy điện xây dựng trên dòng sông Ba tại vùng đất xã Đức Bình Tây huyện Sông Hinh và xã Suối Trai, huyện Sơn Hòa tỉnh Phú Yên, Việt
**Sông Ea Mláh**, còn viết là **sông Ea Mlách**, là phụ lưu bờ trái sông Ea Pa (sông Ba) trong hệ thống sông Ba. Sông Ba M'la chảy ở huyện Krông Pa tỉnh Gia Lai,
Sông (suối) **Ia Hiao**, còn gọi là suối **Ea Hiao**, là phụ lưu bên bờ phải của Sông Ba A Yun trong hệ thống sông Ba. Sông Ia Hiao chảy ở huyện Ea H'leo tỉnh
**Sông Krông Năng** hay **sông Krông H'Năng** là một phụ lưu của sông Ba chảy qua địa bàn ba tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai và Phú Yên tại miền Trung Việt Nam. Sông bắt nguồn
**Sông Ea Rbol** (tên khác: **Sông Ea Rơ Ban**, **Sông Ea R'Bol**) là một phụ lưu bờ phải của sông Ba. Sông Ea Rbol chảy qua các tỉnh Đắk Lắk và tỉnh Gia Lai, Việt
**Sông Ayun** là một phụ lưu của sông Ba, chảy hoàn toàn trên địa phận tỉnh Gia Lai, Việt Nam . Sông có chiều dài 192 km và diện tích lưu vực là 2.855 km² . ##
**Sông Đak Pơ Kơ** là phụ lưu bên bờ trái của Sông Ba. Đak Pơ Kơ chảy ở huyện Tây Sơn tỉnh Bình Định, huyện Đak Pơ và Kông Chro tỉnh Gia Lai, Việt Nam
**Sông Ea Rsai**, còn viết là **Ea R'Sai**, **Ea RSai** hay **Ia Rsai**, là phụ lưu bờ trái sông Ea Pa (sông Ba) trong hệ thống sông Ba. Sông Ea Rsai chảy ở huyện Krông
**Sông Ea Thul** hay **sông Ea Tul** là phụ lưu bên bờ trái của sông Ea Pa (sông Ba) trong hệ thống sông Ba. Sông Ea Thul chảy ở huyện Kbang và Ia Pa tỉnh
**Sông Ea Sol**, tên khác: **Suối Ea Y**, là một phụ lưu bờ phải sông Ba A Yun. Sông Ea Sol chảy ở huyện Ea H'leo tỉnh Đắk Lắk và huyện Phú Thiện tỉnh Gia
**Sông Hinh** là một phụ lưu cấp 1 phía hữu ngạn của sông Đà Rằng (sông Ba). Sông chảy qua huyện M'Drắk, tỉnh Đắk Lắk và huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên . Sông này
**Đăk Xa Wong** là phụ lưu bên bờ phải của Sông Ba. Đăk Xa Wong chảy ở huyện Đak Pơ tỉnh Gia Lai, Việt Nam . ## Dòng chảy Đăk Xa Wong khởi nguồn từ
__NOTOC__ Sông (suối) **Ia Pết**, còn viết là **sông Ia Pett**, là phụ lưu bờ phải _sông Ia Ayun_ trong hệ thống sông Ba. Sông Ia Pết chảy ở các huyện Đak Đoa, Chư Sê
**Sông Ea Kra** (tên khác: **Suối Ea Kner**) là một con sông đổ ra Sông Ea Puich trong hệ thống sông Ba. Sông Ea Kra chảy qua các tỉnh Đắk Lắk và tỉnh Gia Lai,
**Sông Cà Lúi** là một phụ lưu của sông Ba. Sông Cà Lúi chảy qua các tỉnh Gia Lai và Phú Yên, Việt Nam . Sông có chiều dài 56 km và diện tích lưu vực
**Sông Con** là một phụ lưu bên bờ trái của sông Đà Rằng trong hệ thống sông Ba. Sông Con chảy ở huyện Sơn Hòa tỉnh Phú Yên, Việt Nam . ## Dòng chảy Sông
**Sông Con** là một phụ lưu bên bờ phải của sông Đà Rằng trong hệ thống sông Ba. Sông Con là ranh giới giữa huyện Sông Hinh và huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên, Việt
Sông (suối) **Ia Khe**, còn viết là **Ia Khé**, là phụ lưu bờ phải _sông Ia Ayun_ trong hệ thống sông Ba. Sông Ia Khe chảy ở các huyện Chư Sê và Phú Thiện tỉnh
**Đắk Pờ Tó**, còn viết là **Đăk P'Tó**, là phụ lưu bờ phải _sông Ea Pa_ trong hệ thống sông Ba. Đăk Pờ Tó chảy ở các huyện Mang Yang và Ia Pa tỉnh Gia
Sông (suối) **Ea Puich** là phụ lưu bên bờ trái của Ea Krông H'Năng trong hệ thống sông Ba. Ea Puich chảy ở các huyện Krông Năng và Ea Kar tỉnh Đắk Lắk, Việt Nam
**Ea Krông Hding** hay **Ea Krông H'Ding**, còn gọi là **Ea Krông Jing**, là phụ lưu bên bờ phải của Ea Krông H'Năng trong hệ thống sông Ba. Ea Krông Hding chảy ở huyện M'Drắk
**Sông Cửu Long** là tên gọi chung cho các phân lưu của sông **Mê Kông** chảy trên lãnh thổ Việt Nam. ## Khái quát Bắt đầu từ Phnom Penh, sông Mê Kông chia thành hai
thumb|Đường sông Tiền phía trên cầu Mỹ Thuận. thumb|Đường sông Son tấp nập ở Quảng Bình. **Đường sông Việt Nam** hay **đường thủy nội địa Việt Nam** là hệ thống các tuyến giao thông trên
**Ba Bể** là một huyện cũ từng thuộc tỉnh Bắc Kạn, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Ba Bể nằm ở phía tây bắc tỉnh Bắc Kạn, có vị trí địa lý: *Phía đông giáp
**Sông Thạch Hãn** (hay còn gọi là **sông Ba Lòng**, **sông Quảng Trị**) là con sông lớn nhất tỉnh Quảng Trị . Đây là con sông gắn liền với lịch sử Quảng Trị. Tại vùng
**Sông Hinh** là một huyện thuộc tỉnh Phú Yên, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Sông Hinh nằm ở phía tây nam của tỉnh Phú Yên, ôm trọn hồ thủy điện Sông Hinh, nằm trên
**Sông Trường Giang** là con sông chạy dọc theo bờ biển thuộc tỉnh Quảng Nam, Việt Nam. Đầu sông phía nam đổ ra biển tại cửa Hòa An (hay An Hoà), huyện Núi Thành, đầu
Vùng sinh thái phù sa ven biển đặc trưng ở bãi ngang - [[cồn nổi (Kim Sơn, Ninh Bình)]] Vị trí 3 tiểu khu (màu đỏ) của khu dự trữ sinh quyển thế giới châu
Sông Willamette chảy qua phố chính [[Portland, Oregon|Portland, hình chụp năm 1988]] **Sông Willamette** là một sông nhánh của Sông Columbia, dài 187 dặm Anh (301 km), trong vùng tây bắc Oregon của Hoa Kỳ.
**Ba Tri** là một huyện ven biển cũ thuộc tỉnh Bến Tre cũ, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Ba Tri nằm ở phía cuối cù lao Bảo, có vị trí địa lý: *Phía đông
Đây là **danh sách các con sông ở Việt Nam**: ## Tây Bắc thế=|nhỏ|137x137px|Tây Bắc Việt Nam * Sông Đà * Sông Hồng * Sông Nậm Thi * Sông Bôi ## Đông Bắc thế=|nhỏ|117x117px|Đông Bắc
thumb| Đập [[Ubol Ratana Dam ở Thái Lan]] nhỏ| [[Công ty Thủy điện Ialy|Đập tràn thủy điện Yaly trên sông Sêsan tại Kon Tum.]] nhỏ| Bức tường thành chính của [[Đập Pak Mun tại tỉnh
**Sông Đakrông** là dòng thượng nguồn của sông Thạch Hãn. Sông Đakrông chảy ở huyện Đakrông, tỉnh Quảng Trị, Việt Nam. Tên sông theo tiếng dân tộc ở đây có nghĩa là "_sông lớn_". ##
**Sông Thị Vải** là con sông chảy qua và làm ranh giới tự nhiên giữa Đồng Nai và Bà Rịa – Vũng Tàu. Đoạn hạ lưu từ chỗ sông Gò Gia hợp lưu với Thị
phải|nhỏ|Bản đồ tỉnh Sóc Trăng năm 1930 thể hiện vị trí của cửa Ba Thắc **Cửa Ba Thắc** (Bassac) ở xã An Thạnh Nam, huyện Cù Lao Dung, tỉnh Sóc Trăng nằm trên dòng sông
nhỏ|Một đoạn sông Kim Sa trong tỉnh Vân Nam. **Sông Kim Sa** (金沙江, Hán Việt: _Kim Sa giang_) là một đoạn thượng du sông Trường Giang từ cửa sông Ba Đường trong huyện Ngọc Thụ
**Cửu An** là một con sông nhỏ nằm trong hệ thống thủy nông Bắc-Hưng-Hải, thuộc địa phận tỉnh Hải Dương, một phần chảy theo ranh giới giữa Hải Dương và vùng phía đông tỉnh Hưng
phải|Sông Thu Bồn, đoạn qua [[Duy Xuyên, Quảng Nam]] **Sông Thu Bồn**, với diện tích lưu vực rộng 10.350 km², là một trong những sông nội địa có lưu vực lớn nhất Việt Nam. Sông bắt
Sông Kỳ Cùng vào Việt Nam ở [[Bắc Xa (Đình Lập, Lạng Sơn) và rời ở Bình Nghi (Tràng Định, Lạng Sơn).]] **Sông Kỳ Cùng** là con sông chính của tỉnh Lạng Sơn và là
**Trạc Thủy** (, _Trạc Thủy khê_) là dòng sông dài nhất tại Đài Loan. Sồng khởi nguồn từ huyện Nam Đầu và chảy qua ranh giới giữa hai huyện Vân Lâm, Chương Hóa với tổng
phải|Sông Đồng Tranh đổ vào sông Ngã Bảy **Sông Đồng Tranh** là tên của hai con sông tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, đều thuộc hệ thống sông Đồng Nai. Con sông
**Sông Bản Thín** hay **sông Ba Thín** là phụ lưu của sông Kỳ Cùng, chảy ở tỉnh Lạng Sơn, Việt Nam. Sông Bản Thín dài 59 km, diện tích lưu vực 204 km². Sông Bản Thín
**Sông Cồn Tròn** là một con sông nhỏ ở phía đông Thành phố Cần Thơ, trước đây thuộc huyện Cù Lao Dung, tỉnh Sóc Trăng. Sông Cồn Tròn ngày nay chính là **sông Ba Thắc**