✨Rạp Pathé (Hà Nội)
phải|nhỏ|Rạp Les Variétés vào năm 1933 Rạp Pathé là rạp chiếu bóng cổ nhất Hà Nội, được báo chí Việt Nam tự công nhận là rạp chiếm bóng đầu tiên tại Việt Nam và Đông Dương. Vào thời điểm ra đời, địa điểm này được xem là biểu tượng của sự hiện đại bậc nhất thời bấy giờ tại Hà Nội. Ngoài Pathé, rạp Cinéma Tokinois cũng là hai rạp chiếu bóng tại Hà Nội và đều do Aste kinh doanh. Rạp có vị trí nằm trên khu đất bên trái đền Bà Kiệu, lệch một chút so với hướng đền Ngọc Sơn. Năm 1933, sau khoảng 13 năm hoạt động, Pathé Frères chính thức đóng cửa. Vào năm 1943, chính quyền Pháp và Hội Truyền bá Quốc ngữ đã dựng một nhà bia, trong đó đặt bài văn bia tôn vinh Alexandre de Rhodes. Sau năm 1954, tấm bia và nhà bia đều bị phá, một thời gian nơi đây được dựng tượng "Cảm tử để Tổ quốc quyết sinh" cho tới ngày nay.
Lịch sử
Thành lập
Rạp chiếu bóng Pathé có tên đầy đủ là Pathé Frères (nghĩa là "Anh em nhà Pathé"). Rạp chiếu bóng này được khai trương vào ngày 10 tháng 8 năm 1920. Vào thời điểm khai trương, đây là rạp chiếu bóng sớm nhất tại Hà Nội và cả Liên bang Đông Dương. Chủ nhân của Pathé Frères là một người Pháp tên là Aste. Rạp có vị trí nằm trên khu đất bên trái đền Bà Kiệu, lệch một chút so với hướng đền Ngọc Sơn.
Trong ký ức của những người già kể lại, xung quanh rạp Pathé Frères có bãi cỏ rộng với nhiều bóng cây. Sự xuất hiện của Pathé Frères lúc ấy được xem là một sự kiện lớn của Hà Nội và được tờ Thực Nghiệp Dân Báo đăng một mẩu quảng cáo lớn khi đó. Ngoài Pathé, rạp Cinéma Tokinois cũng là hai rạp chiếu bóng đầu tiên của Hà Nội và đều do Aste kinh doanh.
Cấu trúc
Cũng như nhiều rạp chiếu bóng được xây dựng trước những năm 1930, rạp Pathé chỉ lắp đặt một máy chiếu phim. Phim được chia thành nhiều cuốn, đựng trong hộp kim loại hình tròn, khi chiếu hết một cuộn phim thì đèn trong rạp sẽ được bật sáng, người thợ máy chiếu sẽ thay cuốn phim mới vào và chiếu tiếp. Bên trong rạp, người xem ngồi cả hai phía màn ảnh.
Bị cạnh tranh và phá dỡ
nhỏ|[[Tượng đài Cảm tử cạnh đền Bà Kiệu, nền rạp Pathé]] Trong một cuốn sách của mình, nhà sử học Dương Trung Quốc từng đề cập khá chi tiết tới Pathé Frères. Ông cho biết vào thời điểm được khai trương, nơi này được gọi là Rạp Chùa Bút. Dần dần, các rạp hát khác được xây dựng, ngay gần đấy có một tòa nhà của Hội khuyến nhạc (Philarmonique), rồi tại đầu đường Paul Bert là Nhà Hát Lớn Hà Nội. Sau một thời gian cạnh tranh với hãng phim khác, rạp Pathé được đổi tên là Les Variétés (tạm dịch là "Vạn Hoa" hay "Biến Hóa").
Năm 1933, sau khoảng 13 năm hoạt động, Pathé Frères chính thức đóng cửa. Tại đây, vào năm 1943, chính quyền Pháp và Hội Truyền bá Quốc ngữ đã dựng một nhà bia, trong đó đặt bài văn bia "tam ngữ" (Hán-Quốc ngữ, Pháp) tôn vinh Alexandre de Rhodes là "ông tổ chữ quốc ngữ". Sau năm 1954, tấm bia và nhà bia đều bị phá. Sau một thời gian, nơi đây được dựng tượng "Cảm tử để Tổ quốc quyết sinh" cho tới ngày nay. được xem là biểu tượng của sự hiện đại bậc nhất thời bấy giờ. Thậm chí, năm 1908, toàn bộ Đông Dương đã có một cơ sở chiếu bóng ở số 63 rue d'Ormay (Sài Gòn). Trước khi Pathé ra đời, điện ảnh là một khái niệm "lạ lẫm, mới mẻ" với người Hà Nội. Thời điểm này, người dân Việt Nam gọi rạp chiếu phim là "những trò chớp bóng".
Vào khoảng đầu thập niên 30 của thế kỷ 20, rạp Pathé xuất hiện trong một truyện ngắn mang tên "Người Đầm" của nhà văn Thạch Lam. Rạp chiếu bóng này chính là nơi nhân vật "tôi" trong truyện gặp gỡ "người đầm" – một thiếu phụ trẻ người Pháp đi cùng với cô con gái nhỏ.