✨Michał Franciszek Goleniewski

Michał Franciszek Goleniewski (16 tháng 8 năm 1922, Nesvizh - 12 tháng 7 năm 1993, New York) là sĩ quan tình báo Cộng hòa Nhân dân Ba Lan ( - PRL) đào tẩu sang Hoa Kỳ, cấp bậc trung tá Quân đội Ba Lan, làm việc trong cơ quan tình báo Bộ Công an và An ninh Bộ Nội vụ Đảng Công nhân Ba Lan ( - PPR) năm 1945-1961. Năm 1958, ông hợp tác với CIA và cung cấp thông tin về các điệp viên Liên Xô và Đông Âu đang hoạt động tại phương Tây. Tháng 1 năm 1961, ông trốn sang Hoa Kỳ, được tị nạn chính trị và nhập tịch. Tại Ba Lan, ông bị kết án tử hình vì tiết lộ bí mật quốc gia. Trong số những người Ba Lan đào tẩu, đây được coi là trường hợp gây ra thiệt hại nghiêm trọng nhất cho tình báo an ninh PRL. Ông tiếp tục cộng tác với CIA cho đến năm 1964.

Sau đó, Goleniewski được biết đến vì mạo danh người kế thừa ngai vàng hoàng gia Nga Aleksey Nikolayevich của Nga, nhân vật được coi là thoát khỏi bị cộng sản hành quyết. Ông đồng thời công khai đưa ra yêu sách được quyền kế vị nhà Romanov. Năm 1964, Goleniewski tổ chức hôn lễ theo nghi thức Chính thống giáo với một phụ nữ Đức là Irmgard Kampf. Kampf cũng là người trốn khỏi Đông Đức, khi cưới thì đã mang thai con của Goleniewski, rồi hạ sinh con gái Tatyana sau đó. Đại diện người Nga nhập cư tại Hoa Kỳ bày tỏ phẫn nộ vì biết Goleniewski đã có vợ con tại Ba Lan. Xấu mặt về vụ tai tiếng Romanov của Goleniewski, CIA đã sa thải ông.

Sau khi thôi việc, Goleniewski nhiều lần đệ đơn kiện CIA và chính phủ Hoa Kỳ, cáo buộc họ không cho phép ông đưa ra bất kỳ tuyên bố chính thức nào về nguồn gốc mình. Ông luôn khăng khăng mình là Aleksey Nikolayevich cho đến tận khi qua đời năm 1993. Một số quan chức tình báo phương Tây cho rằng việc này là do Goleniewski mắc một chứng rối loạn tâm thần nào đó. Giới tình báo Ba Lan lại coi hành động Goleniewski nằm trong một loạt động thái sắp sẵn nhưng bị vượt tầm kiểm soát.

Nguồn gốc và thuở thiếu thời

Michał Franciszek Goleniewski sinh ngày 16 tháng 8 năm 1922 tại thành phố Nesvizh, thủ phủ huyện Nesvizh, tỉnh Nowogródek Đệ Nhị Cộng hòa Ba Lan (nay là phủ huyện Niasviž, tỉnh Minsk, Belarus). Cha là Michał (29 tháng 9 năm 1883 - 17 tháng 5 năm 1952) xuất thân từ miền biên viễn Vương quốc Ba Lan, làm nghề kế toán, sau chiến tranh thì điều hành một nhà máy chưng cất rượu; mộ phần nằm ở Wolsztyn (trên bia mộ ghi sai năm sinh là 1893). Mẹ là Janina nhũ danh Turynskaya. Ông nội tên là Antoni còn bà nội là Marcela (nhũ danh Buczynska hoặc Byezinska). Lúc nhỏ, gia đình chuyển đến thị trấn Ciosaniec gần Wolsztyn. Tại đó, Michał học phổ thông (một số nguồn ghi chỉ hết lớp 4 bổ túc) và tốt nghiệp trung học. Khi bị CIA thẩm vấn, Goleniewski cố tình đưa thông tin sai lệch rằng đã học ba năm tại Khoa Luật Đại học Poznań, rồi chuyển đến Warszawa và tốt nghiệp thạc sĩ Đại học Warszawa năm 1956. Văn thư lưu trữ các trường đại học này đều không có thông tin quá trình Goleniewski theo học, có thể ông nói dối vì muốn được nhập tịch nhanh chóng.

Thời Đức chiếm đóng Ba Lan, Goleniewski làm người đưa tin và kế toán cho văn phòng "Reichsland" của Đức quản lý đất đai tịch thu từ người Ba Lan. Ông thông thạo tiếng Đức, thậm chí có thể nói một số phương ngữ Đức nên được Reichsland tuyển dụng. Những hoạt động thời chiến của Goleniewski không được nghiên cứu chi tiết đầy đủ. Michał khai rằng từng bị Đức bắt giữ và buộc tội tham gia tổ chức ngầm chống phát xít. Cuối năm 1944, ông bị ốm nặng và đang nằm viện khi Hồng quân tiến vào Wolsztyn. Cuối thập niên 1940 có một vụ điều tra hình sự nhằm làm sáng tỏ nghi ngờ Michał cộng tác với Đức quốc xã thời làm cho Reichsland nhưng các cáo buộc đã không được xác nhận.

Sĩ quan tình báo Bộ Nội vụ PPR Đại tá Henryk Bosak nói Michał tham gia Hồng quân và được đi học trường của NKVD tại Kuibyshev năm 1944, rồi đặc phái cử về Tổng cục Thông tin Quân đội Ba Lan. Trưởng tình báo Ba Lan 2002-2004 Zbigniew Siemiątkowski cũng nhắc đến chuyện Goleniewski có mối liên hệ với NKVD. Tuy nhiên không tìm thấy tư liệu nào chứng thực các việc này.

Phục vụ trong các cơ quan an ninh

trái|nhỏ|226x226px|Goleniewski năm 1951 Năm 1945, sau khi thành lập chính quyền cộng sản, Michał gia nhập Đảng Công nhân Ba Lan (PPR) (từ năm 1948 đổi thành Đảng Công nhân Thống nhất Ba Lan) và về công tác tại Bộ Công an. Ngày 15 tháng 8 năm 1945, ông tuyên thệ phục vụ và vào làm trong Sở Công an Zielona Góra, đồng thời trở thành đảng viên chính thức. Đại tá Stefan Antosiewicz đã nâng đỡ sự nghiệp Michał theo nhiều cách, khi mới quen Goleniewski thì chỉ là cảnh vệ (), một nhân viên bình thường của sở tại Novy Tomysl.

Tháng 7 năm 1947, Goleniewski mãn khóa trưởng tình báo trưởng Sở Công an huyện Legionowo. Ông lần lượt giữ các chức vụ: Chánh văn phòng (26 tháng 3 năm 1946), Tham mưu (15 tháng 4 năm 1946), Tham mưu trưởng (1 tháng 10 năm 1946), Phó phòng (nhiệm chức từ 1 tháng 10 năm 1946 đến 30 tháng 4 năm 1947, chính thức từ 1 tháng 5 năm 1947 đến 31 tháng 5 năm 1948); Quyền trưởng phòng (từ 1 tháng 5 năm 1947 đến 31 tháng 5 năm 1948). Sau đó, ông được chuyển lên Sở Công an tỉnh Poznań, lần lượt giữ chức trưởng phòng đô thị (ngày 1 tháng 6 năm 1948) và trưởng phòng I (phản gián) (15 tháng 12 năm 1948). Thông tin cho thấy Goleniewski không uống rượu. Có ý kiến lại cho rằng Goleniewski quyết định mang người yêu Irmgard trốn sang phương Tây vì hậm hực cấp trên đã không cho phép mình ly hôn cưới vợ mới.

Theo Ted Sheckley, trước đó vài tuần Goleniewski đã tìm cách liên lạc với lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Berlin. Sĩ quan CIA Tennent H. Bagley cho biết lúc đầu người Mỹ nghi rằng đây là âm mưu của Liên Xô nên đã điều tra nghiên cứu rất kỹ gói hàng. Cuối cùng họ xác nhận đó không phải thư giả và thực sự gửi đến từ tình báo Ba Lan. Tài liệu mật đầu tiên được Blake giao cho Moskva rồi chuyển tiếp tới mật vụ Ba Lan, trong đó có thông tin 26 công dân Ba Lan tiềm năng để MI6 có thể tuyển mộ khai thác; thứ hai là báo cáo kinh tế Ba Lan năm 1959; thứ ba là báo cáo ngắn về tình báo khoa học kỹ thuật của các cơ quan tình báo Anh. Cũng nhờ Blake, Liên Xô nhận được thông tin về Chiến dịch Vàng nhằm đặt một đường hầm ngầm tới Đông Berlin và nỗ lực cắt đứt tuyến liên lạc của quân Liên Xô tại CHDC Đức. Ngày 3 tháng 4 năm 1961, Blake đang công tác ở Liban thì bị gọi về Luân Đôn và bị bắt ngày 12 tháng 4 vì tội làm gián điệp cho Liên Xô.

Quá trình điều tra tiếp tục nhận diện Lambda 2 là Harry Houghton (Huiton trong tin của Goleniewski), nhân viên Cục Vũ khí dưới nước Bộ Hải quân trên đảo Portland, được Ba Lan tuyển mộ năm 1951 rồi tiếp tục cung cấp thông tin cho Liên Xô. Điều tra cũng xác định Houghton kết hợp với với người tình là Ethel Gee: hai người đã lấy cắp thông tin tuyệt mật của Hải quân Anh để chuyển cho Liên Xô. Nhờ Goleniewski mách nước, ngày 7 tháng 1 năm 1961, Scotland Yard phá và bắt giữ các điệp viên trong Mạng lưới điệp báo Portland.

Goleniewski báo thông tin quan trọng về những người nhập cư Ba Lan làm trong chính phủ Hoa Kỳ được tình báo Ba Lan tuyển mộ. Một trong số đó là nhân viên Bộ ngoại giao Edward Symans, di cư khỏi Ba Lan năm 1939 và từng làm việc tại nhiều đại sứ quán và lãnh sự quán khác nhau (bao gồm cả ở Berlin, Moskva, Vladivostok và Poznań). Khi ấy, ông cùng thư ký Dorota Cwynar đang công tác tại đại sứ quán Mỹ ở Warszawa. Cả hai bị bắt với tội danh gián điệp, nhưng kết quả thẩm vấn bằng máy phát hiện nói dối của FBI và điều tra của Tiểu ban An ninh Nội địa Thượng viện Hoa Kỳ đã dẫn việc bãi bỏ tất cả cáo buộc dành cho Symans và Cwynar. Cwynar về sau đã chạy vào đại sứ quán Ba Lan xin tị nạn chính trị. Một trường hợp khác cũng thường quy do Goleniewski khi nhân viên khác của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Ba Lan là Irvin Skarbek bị lật tẩy làm gián điệp. Trên thực tế, Skarbek bị lộ vì thư tố giác ẩn danh gửi đến đại sứ quán Mỹ.

Tháng 3 năm 1959, Goleniewski báo cho CIA rằng có hai điệp viên Liên Xô trong hàng ngũ cơ quan tình báo Tây Đức BND (). Tin này bắt nguồn từ cuộc họp những người đứng đầu cơ quan phản gián các nước thuộc Hiệp ước Warszawa, người đứng đầu phái đoàn Liên Xô trưởng Tổng cục 2 KGB Oleg Mikhailovich Gribanov báo cáo rằng có 6 sĩ quan BND đã đến thăm trụ sở CIA năm 1956, hai trong số đó là điệp viên Liên Xô. Một số nguồn tư liệu cho rằng từ phó cố vấn cấp cao của KGB tại Bộ Nội vụ Ba Lan Andrei Ivanovich Raina, Goleniewski đã lần ra được danh tính điệp viên Liên Xô trong BND là Heinz Felfe (hay còn gọi là "Hakke"). Nhưng không xác định được danh tính điệp viên còn lại. Một số tác giả cho rằng Goleniewski có mặt tại cuộc họp lãnh đạo phản gián. Tuy nhiên, thực tế là từ năm 1957, Goleniewski không hoạt động phản gián chính thức nên thông tin này còn gây tranh cãi.

Goleniewski cũng chỉ điểm các điệp viên Liên Xô khác như: sĩ quan MI6 Kim Philby, nhân viên tổ chức Gehlen và BND Hans Clemens ("Paul") và Peter Fuhrmann ("Peter"), luật sư Erwin Tiebel là bạn của Clemens và mạng lưới đặc vụ KGB ở Karlhorst; quan chức cấp cao Bộ Quốc phòng Israel và Cục phó Cục Tác chiến Bộ Tổng tham mưu IDF Israel Beer ("Đồng chí Kurt"), đại tá không quân Thụy Điển Stig Wennerström ("Đại bàng") và một số nhân vật khác. Trong thư ngày 25 tháng 1 năm 1960, Goleniewski cũng đã nhầm Jerzy Bryn là điệp viên Ba Lan. Bryn vống từng phục vụ tình báo quân đội rồi chuyển sang dân sự năm 1957. Năm 1959, Bryn là bí thư thứ nhất đại sứ quán Ba Lan ở Tokyo, cuối cùng chạy sang Hoa Kỳ. Về sau, Bryn cố thuyết phục chính quyền Ba Lan rằng CIA đã bắt cóc và tìm cách thuyết phục mình hợp tác.

Từ tháng 1 đến tháng 4 năm 1961, do Goleniewski phản bội, tổng cộng 12 người bị bắt, 10 ở Mỹ và 2 ở Tây Đức. Phương Tây cũng xác định được 240 đặc vụ tình báo Liên Xô hoặc những cơ quan tình báo thân Liên Xô. Hoa Kỳ mở khoảng 2000 vụ điều tra những người bị tình nghi làm gián điệp cho các cơ quan tình báo Khối phía Đông. Không có bằng chứng nào cho thấy ngoài Goleniewski còn có nguồn nào khả dĩ hơn đã vạch trần số điệp viên nói trên (như trường hợp Beer và Wennerström). Một số tác giả cho rằng Goleniewski cũng giúp vạch mặt trợ lý tùy viên Hải quân Anh tại Moskva là John Vassall. Nhưng thực ra Vassall bị nhân viên KGB Anatoly Mikhailovich Golitsyn ("Martel") chỉ điểm sau khi đào tẩu đến Helsinki tháng 12 năm 1961. Golitsyn cũng xác nhận hầu hết các thông tin mà Goleniewski đã cung cấp cho tình báo phương Tây.

Đánh giá thiệt hại

Từ tháng 4 năm 1958 đến tháng 12 năm 1960, Goleniewski gửi tổng cộng 14 bưu kiện chứa thư và thông tin mật cho CIA. Chỉ sau bưu kiện thứ hai hoặc thứ ba, người Mỹ mới gạt bỏ nghi ngờ rằng đây là một âm mưu và tin chắc vào độ xác thực của thông tin nhận được. Tất cả các thư đều viết bằng tiếng Đức: mỗi thư đều có phần chi tiết cụ thể về mật danh và dữ liệu hoạt động tình báo Liên Xô. CIA ghi nhận thu được 5.000 tài liệu của tình báo Ba Lan và khoảng 800 tài liệu tình báo Liên Xô được giấu trong 160 vi phim. Chính Goleniewski cho biết đã gửi tổng cộng 2.000 vi phim thông tin mật, dù giấu danh tính và thông tin cá nhân thật những vẫn nhận được phần thưởng hậu hĩnh; Tối 25 tháng 12, ông đi xe lửa đến Berlin với hộ chiếu Ba Lan mang tên Roman Kowalski. Trước khi rời đi, ông lấy 11 nghìn mark Tây Đức từ quầy thu ngân Tổng cục 1 và chuyển một phần cho cấp dưới là Jan Bishtyga với chỉ thị mang đến Berlin (giao cho một sĩ quan tình báo khác là Jerzy Kędzierski). Ngay sau đó, Goleniewski dưới cái tên Kowalski và Kampf xuất hiện tại đại sứ quán Mỹ yêu cầu được sang phương Tây tị nạn chính trị. Goleniewski ngạc nhiên lẫn bực bội trước sự tiếp đón lạnh nhạt. Tuy hiểu rõ sự khác biệt giữa CIA và FBI, ông vẫn hy vọng rằng với chữ ký Hoover thì mình đang được trao đổi trực tiếp với ban lãnh đạo FBI vì CIA có thể đã bị tình báo Liên Xô cài người vào. Thực sự về sau mới biết có nhiều lý do nghiêm trọng khiến Goleniewski muốn tị nạn. Ngay trước khi bại lộ, George Blake đã cảnh báo KGB rằng CIA đã cài được gián điệp vào Cục tình báo nước ngoài Ba Lan, không ai khác mà chính là Goleniewski. Tháng 7 năm 1960, KGB đã chuyển nội dung tương tự như vậy cho Ba Lan.

Ngày 27 tháng 12, Goleniewski gặp Bishtyga và Kędzierski tại Berlin, nhận lại một khoản tiền, rồi thỏa thuận lần gặp kế tiếp và thực thi hoạt động theo kế hoạch. Gần một tháng trước đó, vào ngày 1 tháng 12, tại Đông Berlin, Goleniewski gặp đại tá tình báo Ba Lan Władysław Michalski thường trú hoạt động tại đó, yêu cầu số tiền khoảng 13.000 mark Tây Đức và 1.100 bảng Anh vào ngày 4 hoặc 5 tháng 1. Vì số tiền gấp khoảng ba lần chi phí thông thường nên cần tổng bộ chấp thuận. Hồi 21:00 tối 3 tháng 1 năm 1961, Goleniewski đến trụ sở nhận 5.000 mark; khoảng 22:20, đến nhà Kampf cách biên giới Đông-Tây 150 mét. Lúc 23:00, hai người ra khỏi nhà chỉ mang theo túi xách. Hồi 17:30 ngày 4 tháng 1, Goleniewski dùng điện thoại công cộng gọi Lãnh sự quán Hoa Kỳ và nói mật khẩu để bắt kết nối đến CIA. Nửa giờ sau, họ bắt taxi đến lãnh sự quán gặp CIA do David Murphy chỉ huy. Hai bên gặp nhau lúc 18:00 hoặc 18:06.

Goleniewski dùng tên thật và giải thích hoàn cảnh dẫn đến việc gặp mặt. Cặp đôi sau đó đi Frankfurt am Main và ngày 5 tháng 1 đến căn cứ Không quân Hoa Kỳ tại Wiesbaden, có điệp viên CIA Homer E. Roman Đại tá biên phòng Henryk Piecuch cũng có những phát ngôn tương tự, cho biết Władysław Gomułka nhất quyết yêu cầu trừ khử Goleniewski, nhưng cáo buộc KGB can thiệp để không thi mà không có căn cứ.

Về sau, Goleniewski lập luận rằng tất cả các tổ chức chống cộng theo chủ nghĩa dân tộc Ba Lan ra đời trong khoảng năm 1948-1952 và được CIA tài trợ khoảng 1,18 triệu đô la, trên thực tế lại là tấm bình phong do Liên Xô và Ba Lan tạo ra để cài điệp viên thâm nhập phương Tây, hoặc thành viên chống cộng khi bị bắt cũng bị ép buộc phải cộng tác với tình báo Ba Lan. Vấn đề này thực ra cũng có phần cơ sở hợp lý, như năm 1948-1952, Ba Lan thực sự đã tiến hành Chiến dịch Cerazy () dùng cái bẫy phát thanh giả dạng tổ chức Tự do và Độc lập nhằm đưa thông tin sai lệch cho CIA và SIS. Goleniewski đề cập đến sự tồn tại của bộ phận "D" thuộc tình báo nước ngoài KGB liên quan đến việc cung cấp thông tin sai lệch cho tình báo đối thủ. Ông cũng cho rằng CIA đã bí mật chuyển 1,2 triệu đô la một số đặc vụ KGB nằm vùng đảng viên Đảng Cộng sản Hoa Kỳ và Ý. Goleniewski làm việc cho CIA đến năm 1964, một số nguồn đôi khi nhắc không chính xác đến ngày làm việc cuối là 14 tháng 12 năm 1963. Ông giải mật nội dung vi phim cho Hoa Kỳ, chỉ điểm tên điệp viên Liên Xô hoạt động tại châu Âu và mô tả kỹ thuật, cách thức tuyển mộ của KGB và các cơ quan tình báo khối phía Đông. Chính thức thì thỏa thuận cộng tác của Goleniewski với CIA hết hạn ngày 14 tháng 1 năm 1964, nhưng ngày 17 tháng 10 năm 1963 hai bên đạt được thống nhất tiếp tục. Một số nguồn tin cho rằng Goleniewski tự nguyện nghỉ việc nhưng các nguồn khác khẳng định ông bị CIA thải loại do bê bối tiểu sử cũng như mạo danh Tsesarevich Aleksey Nikolayevich với những tuyên bố khiến người Mỹ khó xử. Tác giả Angleton nói CIA chưa bao giờ gặp phải một kẻ đào tẩu có tiểu sử đời sống phức tạp như vậy.

Kẻ mạo danh

Câu chuyện huyền thoại

trái|nhỏ|Chân dung Tsesarevich [[Aleksey Nikolayevich của Nga|Aleksey Nikolayevich, nhân vật bị Goleniewski mạo nhận]] Trong yêu cầu tị nạn chính trị, Goleniewski có một tuyên bố giật gân khác giống như kiểu bị triệu chứng rối loạn tâm thần. Theo đó, Yakov Mikhailovich Yurovsky thực tế đã giúp hoàng gia trốn khỏi khỏi Yekaterinburg năm 1917. Họ ẩn náu tại Thổ Nhĩ Kỳ, qua Hy Lạp và Áo trong vài tháng, rồi đến Ba Lan là nơi có "nhiều người Nga tị nạn" và sống tại Warszawa. Nikolai II cạo hết râu ria để không ai nhận ra. Năm 1924, vì lý do an ninh, cựu sa hoàng đổi sang tên Ba Lan là Raymund Turynsky, sa hậu đổi thành Marie A. Kaminski, còn thái tử được đặt tên Michał Goleniewski. Sau đó, gia đình thường trú tại Poznań, gần biên giới Đức.

Câu chuyện này cho sa hoàng sống đến 84 tuổi, qua đời năm 1952 gần Poznań, còn sa hậu Aleksandra Fyodorovna qua đời năm 1924 vì đau tim. Goleniewski nói Olga, Maria và Anastasia đều còn sống, bản thân mình (Aleksey) thì phải điều trị dài ngày chứng bệnh máu không đông và sốt rét cho đến năm 1928. "Aleksey" và chị gái Anastasiya đã đến Hoa Kỳ để rút tiền từ tài khoản ngân hàng tại Detroit, rồi Anastasiya không quay lại Ba Lan. Olga và Tatyana chuyển đến Đức, còn "Aleksey" và Mariya ở lại Poznań cùng cha. Khi bay qua Hoa Kỳ, Goleniewski nói cả bốn hoàng nữ còn sống và ông vẫn giữ liên lạc nhưng từ chối kể thêm về họ.

Năm 1930, "Aleksey" tham gia phong trào chống cộng "Tổ chức ngầm chống Bolshevik toàn Nga" do cha lập ra và lãnh đạo. Năm 1944, khi Hồng quân tiến vào, cả nhà định trốn sang Bồ Đào Nha nhưng "Aleksey" bị đầu độc nên đào tẩu bất thành. Năm 1945, ông gia nhập quân đội Ba Lan làm điệp vụ ngầm rồi chuyển sang phản gián. Khi được thăng chức, "Aleksey" có quyền truy cập thông tin mật là danh sách điệp viên KGB và Ba Lan đang hoạt động ở phương Tây, cũng như phương pháp đào tạo và tuyển mộ điệp viên đó. Khi sang Hoa Kỳ, "Aleksey" khai được cha để lại 400 đến 800 triệu đô la tại các ngân hàng phương Tây. Tháng 1 năm 1964, "Aleksey" đệ đơn lên tòa án Hamburg yêu cầu công nhận quyền thừa kế với gia sản cựu hoàng đã mất, nhấn mạnh rằng sẽ tiếp tục đòi quyền lợi đến cùng với những khoản tiền hoàng tộc gửi trong ngân hàng. Tòa không tìm ra căn cứ nào để đáp ứng yêu cầu của "Aleksey".

Nghi vấn

Do Goleniewski sinh sau Aleksey Nikolaevich những 18 năm, nhiều người bắt đầu nghi ngờ rằng đây chỉ là một trong nhiều kẻ mạo danh khác, chuyên giả làm người hoàng tộc còn sống sót. Đây không phải là lần đầu tiên có người tự xưng là Aleksey còn sống, ví dụ năm 1927, một vị Yevgeny Nikolaevich Ivanov cũng rời Ba Lan đến phương Tây và bắt đầu kể về "sự cứu thoát kỳ diệu". Goleniewski giải thích ngoại hình không tương ứng với tuổi tác là do ảnh hưởng của bệnh máu khó đông, "làm chậm" sự phát triển cơ thể, viện đến chẩn đoán do bác sĩ nổi tiếng Alexander S. Wiener xác nhận. Đồng nghiệp của Wiener là bác sĩ Richard Rosenfield phản bác rằng Wiener không đủ chuyên môn để kiểm chứng, và toàn bộ giấy tờ đã biến mất sau khi ông qua đời. Một số nguồn cho rằng Goleniewski âm tính khi xét nghiệm bệnh máu khó đông. Đồng thời, Kevin Cooper đã viết rằng Goleniewski lớn lên ốm yếu, đi lại hơi khập khiễng, có thể do bị bại liệt thuở nhỏ.

CIA cũng thoáng nghi ngờ Goleniewski bị rối loạn tâm thần, dù thông tin mà ông cung cấp về điệp viên Liên Xô thì chính xác đến mức đáng ngạc nhiên. Người Nga nhập cư Kirill Fyodorovich Shishmarev là một trong số ít công nhận Goleniewski chính là thái tử vì đã nhiều lần gặp ông trong cung điện sa hoàng.

Hôn lễ tai tiếng

Câu chuyện được thần thánh hóa năm 1964, khi tiểu ban nhập cư Hạ viện Hoa Kỳ yêu cầu CIA kêu Goleniewski làm chứng về nguồn gốc mình nhưng bị từ chối. Vào thời điểm đó, Goleniewski hai lần được gọi triệu tập đến tiểu ban Thượng viện để thẩm vấn về các điệp viên Liên Xô, nhưng không lần nào xuất hiện. Cuối cùng, thượng viện quyết định không thẩm vấn Goleniewski mà thay bằng các nhân chứng từ Bộ ngoại giao, kết quả cho thấy tính xác thực trong thông tin mà Goleniewski đã cung cấp. Cố vấn pháp lý Julien Goode Survine thuộc Ủy ban Tư pháp Thượng viện Tiểu ban An ninh Nội địa cho biết Goleniewski đòi được nói về nguồn gốc hoàng gia của mình rồi mới tiếp tục làm chứng về các điệp viên. Thượng viện coi điều này là không thể chấp nhận được.

Ngày 30 tháng 9 năm 1964, sau khi bị các tiểu ban khước từ, Goleniewski tiến hành nghi thức hôn phối (của giáo hội) với Irmgard Kampf lúc ấy 35 tuổi và đang mang bầu 9 tháng. Trên giấy tờ, Goleniewski dùng tên Aleksey Nikolaevich Romanov cùng các thông tin khác như ngày sinh, nơi sinh, tên cha mẹ. Giám mục Grigory Grabbe của Chính thống giáo Nga bên ngoài nước Nga ( - ROCOR) cử hành lễ hôn phối theo nghi thức Chính thống giáo. Có hai phụ nữ đến dự mà "Aleksey" giới thiệu là chị gái "Olga Nikolaevna Romanova" và "Tatiana Nikolaevna Romanova". Bê bối ầm ĩ khi lộ ra thông tin trước đám cưới, Grabbe đã năm lần đến căn hộ của Golenevsky ở Queens, nhận hơn 10 nghìn đô la Mỹ. Vụ việc càng căng thẳng khi cộng đồng người Nga nhập cư biết Goleniewski vốn gốc Công giáo lại bỏ vợ con ở Ba Lan, còn Irmgard lại theo Tin Lành. 30 năm sau, Grabbe kể lại rằng 5 giờ sáng hôm ấy, Goleniewski gọi điện mời ông đến gấp, Irmgard đã bắt đầu chuyển dạ. Đến nơi, Goleniewski cho xem giấy hôn thú ghi tên Aleksey Nikolaevich Romanov cùng tờ quyết định tòa án cho đổi tên rồi nhờ Grabbe tổ chức hôn lễ. Grabbe không thể từ chối và đồng ý thực hiện. Sau đó, Irmgard được chuyển gấp đến bệnh viện ở Manhasset, New York và hạ sinh bé gái Tatyana. Tuy nhiên, Grabbe không làm lễ rửa tội cho bé gái cũng như cho rằng không có bằng chứng thái tử còn sống sót, và hôn lễ này không đúng giáo luật.

Một thời gian sau, Tatyana bị chẩn đoán viêm ruột thừa nhưng Goleniewski không đủ tiền viện phí nên phải mang con về. Goleniewski gặp vấn đề tài chính vì trợ cấp ít ỏi từ CIA (khoảng 500 đô la một tháng) cũng như không có bảo hiểm y tế. Hai vợ chồng phải vật lộn gây quỹ để có tiền viện phí, cuối cùng bác sĩ cũng thực hiện cứu chữa và chính phủ cũng phân bổ một khoản nhỏ vào phút cuối. Goleniewski coi động thái này là xúc phạm mình nên đã kiện CIA và chính quyền liên bang, yêu cầu bồi thường số tiền 9.706 đô la là khoản cần thiết giúp con mình hồi phục. Sau khi đổ vỡ hôn nhân, Goleniewski không bao giờ gặp lại con nữa. Tatyana nhiều lần viết thư cho giám mục Grigory Grabbe nhờ giúp tìm cha, nhưng ông không phản hồi với lời giải thích hoàn toàn không muốn dính líu gì tới Goleniewski.

Mất uy tín

Ngày 23 tháng 12 năm 1964, trong chương trình giải trí __, giám định viên nói dối CIA Clive Baxter công khai tuyên bố ủng hộ Goleniewski là Tsaserevich, đồng thời đề cập đến kết quả giám định răng và dấu vân tay nhưng những kết quả này chưa bao giờ được công khai. Ngày 20 tháng 1 năm 1965, Daily News đăng bài trong đó cựu trưởng phòng thông tin và phân tích Herman Kimsey yêu cầu CIA cung cấp kết quả thẩm tra để xóa bỏ mọi nghi vấn. Ông cũng yêu cầu Allen Dulles lúc ấy đang hưu trí và người kế nhiệm là quyền giám đốc John McCone phải lên tiếng về vấn đề Goleniewski và "Aleksey", nhưng CIA một lần nữa từ chối bình luận về yêu cầu này. Toàn bộ bê bối chỉ xác nhận rằng Goleniewski chỉ là một trong số những kẻ mạo danh khác. Người ta cho rằng CIA không chỉ không tin vào những tuyên bố của Goleniewski liên quan đến nhà Romanov, mà còn tìm cách ngăn ông điều trần nguồn gốc trước Quốc hội.

Để không phát sinh thêm bê bối, Goleniewski bị cho nghỉ hưu sớm năm 1964 với khoản trợ cấp khiêm tốn. Coi đây là sự xúc phạm cá nhân, Goleniewski gửi thư ngỏ đến nhiều nơi mong được hỗ trợ tài chính và pháp lý, đổ lỗi cho chính quyền không những bưng bít "sự thật" nguồn gốc mình mà còn tuyệt đường sinh nhai. Bên Ba Lan tin rằng câu chuyện nguồn gốc "hoàng gia" là chiêu bài CIA chủ ý khởi xướng ra công chúng. Tuy vậy, cả KGB và tình báo Ba Lan đều hưởng lợi từ câu chuyện mạo danh này, họ bí mật ủng hộ các nhà báo và dân biểu Mỹ "cánh tả" làm mất uy tín CIA vì đã thực thi dựa trên thông tin có được từ một kẻ mạo danh, lừa đảo và tâm thần. Danh tiếng Goleniewski bị giáng đòn nghiêm trọng khi Eckhard Mahovsky người Áo được mật vụ Ba Lan hỗ trợ để đăng bài trên tạp chí Express năm 1965 về gia đình bị bỏ lại của ông ở Ba Lan. Tước mọi khen thưởng theo phán quyết của Tòa án quân sự quận Warszawa ngày 23 tháng 1 năm 1961.

; Hoa Kỳ

• (1988).