Nguyễn Phúc Trinh Thận (chữ Hán: 阮福貞慎; 12 tháng 9 năm 1826 - 3 tháng 1 năm 1904), biểu tự Thúc Khanh (叔卿), biệt hiệu Diệu Liên (妙蓮), lại có hiệu Mai Am (梅庵), là một công chúa nhà Nguyễn và được biết đến như nữ danh sĩ Việt Nam cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20.
Tác phẩm chính của bà tập thơ Diệu Liên thi tập (妙蓮詩輯), đã từng được nhiều danh sĩ ngơi ca, ngoài ra còn một số bài ca được người dân Huế truyền tụng. Bà cùng Nguyệt Đình và Huệ Phố được liệt vào Nguyễn triều Tam Khanh (阮朝三卿) lừng danh trong văn đàn Việt Nam.
Tiểu sử
Hầu hết các tài liệu trước đây đều không biết được năm sinh năm mất của Mai Am nữ sĩ. Đến những năm 1990, khi nghiên cứu Diệu Liên thi tập, đối chiếu với tấm bia Tiên mẫu Thục Tân Nguyễn Khắc thị thần đạo biểu do Tùng Thiện Vương soạn và cuốn Hoàng tử Công chúa sách, các nhà nghiên cứu Viện Hán Nôm mới biết được ngày sinh mất của nữ sĩ Mai Am.
Hoàng nữ Nguyễn Phúc Trinh Thận sinh giờ Hợi ngày 11 tháng 8 năm Bính Tuất (tức 12 tháng 9 năm 1826), là con gái thứ 25 của Nguyễn Thánh Tổ Minh Mạng với bà Thục Tần Nguyễn Thị Bửu (阮氏宝). Bà là em cùng mẹ với Tùng Thiện Vương Miên Thẩm cùng các công chúa Nguyệt Đình và Huệ Phố.
Lúc nhỏ, bà sống với mẹ và ba chị em gái ở Đoan Chính viện (端政院) trong Tử Cấm Thành, sau lại dời về Sở Tiêu Viên thuộc khu dinh thự của Tùng Thiện Vương. Vì đây là khu vực thơ văn của Tùng Thiện Vương và cũng là nơi Tùng Thiện thi xã thường xuyên họp bạn thơ văn nên Mai Am đã được tiếp xúc thi thơ từ rất sớm. Tới tuổi đi học, với thân phận là con cháu hoàng tộc nên bà và chị em không được học ở trường ngoài mà được cho học trong Tôn Học đường (尊學堂) do anh ruột Tùng Thiện Vương phụ trách. Ba công chúa được sự dạy dỗ của anh nên sớm bộc lộ tài năng về thơ phú. Nguyệt Đình, Mai Am, Huệ Phố được gọi là Tam Khanh (三卿), theo ba tên tự của ba người lần lượt Trọng Khanh, Thúc Khanh và Quý Khanh. Cả ba sau này trở nên nổi tiếng lừng lẫy về tài văn chương trong giới nữ lưu ở đất kinh thành. Trong ba người, Mai Am được coi là người tài năng và nổi tiếng nhất. Bà đã sáng lập ra Thỉnh Nguyệt Đình, là nơi bà chủ trì các đêm thơ, có sự tham gia của nhiều danh sĩ đất kinh kỳ. Một lần nữa, sau khi mất con, Mai Am lại viết 15 bài thơ khóc chồng, được khắc trên ngôi mộ không của ông ở xóm Đông làng Nguyệt Biều, do những người trong gia tộc họ Thân xây dựng.
Ngày 3 tháng 1 năm 1904, bà qua đời, hưởng thọ 79 tuổi. Bà là người sống thọ nhất trong Tam Khanh, người em gái là công chúa Tĩnh Hòa mất vào năm 1885; còn người chị công chúa Vĩnh Trinh qua đời năm 1892. Anh của bà, Tùng Thiện Vương Miên Thẩm cũng đã qua đời vào tháng 4 năm 1870.
Tẩm mộ của công chúa Lại Đức được táng tại làng Nguyệt Biều, nay là phường Thủy Biều, thành phố Huế. Tên hiệu Mai Am của bà đã được đặt tên cho một con đường nằm ở Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh.
Sự nghiệp thơ
Diệu Liên thi tập
Hầu hết những bài thơ còn lại của Mai Am đều nằm trong tập thơ chữ Hán mang tên Diệu Liên thi tập hay Lại Đức công chúa Diệu Liên tập, gồm 370 bài, chia làm 3 quyển, 1 bổ di, 1 phụ lục, hiện nay vẫn còn được lưu giữ. Tập thơ in 100 bản lần đầu vào năm 1867, gồm 2 quyển, 177 bài, do chính bà tuyển chọn, được Tùng Thiện Vương đọc duyệt, Phạm Thuật và Thân Trọng Di theo dõi việc in ấn, Mặc Vân sào tàng bản. Viết lời bình có Thương Sơn (Tùng Thiện Vương), Vĩ Dã (Tuy Lý Vương), Trương Quảng Khê, Phan Lương Khê, Nguyễn Nhiệm Sơn; Nguyễn Hàm Ninh còn viết riêng lời đề tựa.
Đầu năm 1891, Diệu Liên thi tập lại được Kim Giang Nguyễn Trọng Hợp tái bản, bổ sung thêm quyển III và phần bổ di. Tổng cộng trong Diệu Liên thi tập tái bản có tất cả ba bài tựa, một bài bạt, 5 lời đề, 5 bài thơ ghi cảm tưởng với lời bình về Diệu Liên thi tập của nhiều danh sĩ, trong đó 6 người Trung Quốc, ngoài ra còn có cả Phan Thanh Giản, Hoàng Diệu... Phần nhiều các bài thơ là thơ cảm tác, xướng hoạ, vịnh cảnh vật và vịnh sử. Trong phần phụ lục có bài văn phúng Mộng Tùng của Thiên Sơn, câu đối và bài phú nói về sinh phần Diệu Cao Phong của Tùng Thiện Vương.
Khoảng 370 bài thơ được sắp xếp theo thứ tự thời gian, có thể coi là một "nhật ký" bằng thơ. Bài đầu tiên sáng tác 1847, khi bà 21 tuổi, cho đến những bài cuối cùng năm 1890. Phần lớn những bài này đều có lời dẫn, nhờ thế nó không chỉ là tác phẩm thơ mà còn có giá trị giúp xác định nhiều tư liệu về tiểu sử của Mai Am lẫn nhiều chi tiết liên quan đến những người cùng thời như Tùng Thiện Vương, Huệ Phố, Bà Huyện Thanh Quan, Bùi Dị, Nguyễn Hàm Ninh...
Một số bài thơ
Khác với nhiều nhà thơ sống cùng thời với mình, Mai Am không làm thơ chữ Nôm hay chữ Quốc ngữ mà chỉ làm thơ chữ Hán. Thơ của bà làm theo thể cách thơ Đường, giống như thơ của Bạch Cư Dị và Nguyên Vi Chi. Nội dung phần lớn viết về chuyện gia đình, bạn bè và chuyện riêng tư. Theo Bách khoa toàn thư Việt Nam, "sức hấp dẫn của thơ bà là ở sự tinh tế, nhạy cảm của một tâm hồn nhân hậu, giàu nữ tính".
Khi mất đứa con trai yêu, bà đã viết những dòng đầy đau xót:
Hay như bài Ngẫu ti (Tơ ngó sen), được viết năm 1855 khi bà 30 tuổi, mà đã phần nào nói lên được "tâm trạng khát khao tình cảm của nữ sĩ trong tình cảnh không mấy hạnh phúc của bà":
::''Ai ơi chớ bẻ ngó sen hương
::''Vô số tơ mành cứ vấn vương
::''Mềm mại khác chi the mới dệt
::''Mảnh mai như thể kén vừa giương
::''Dăng dăng mối kết trong tâm khảm
::''Cuộn cuộn tình lan cách dặm trường
::''Ví thử xe tơ thành sợi chỉ
::''Xin người thêu lấy cặp uyên ương.
Bên cạnh những bài tự sự, bà cũng thể hiện tình cảm sâu sắc với người dân quê, tiêu biểu là bài Nông phu từ (Lời nhà nông):
::''Lúa cứa sầy da, lưng nóng bỏng
::''Mồ hôi như mưa giọt nhỏ ròng...
Thơ của bà còn thể hiện tinh thần yêu nước mãnh liệt, đặc biệt trong hoàn cảnh đất nước bị quân Pháp xâm lược. Bài thơ Độc điếu nghĩa dân tử trận văn, được viết khi đọc bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu:
::''Xích tử Cần Vương năng địch khái,
::''Thư sinh dụng võ tích phi tài.
::''Dân chúng Cần Vương vì ghét địch,
::''Nhà Nho lâm trận tiếc không tài.
:::(Lê Thước dịch)
Bài thơ được biết đến nhiều nhất của Mai Am là bài Ức mai (Nhớ mai). Nhà thơ Lương An và một số người khác đã từng đặt nghi vấn rằng bài thơ này có thể không phải do bà viết, mà do Nguyễn Hàm Ninh và được Mai Am đưa vào tập thơ của mình để đáp lại tấm lòng người bạn tri kỷ. Tuy nhiên theo Đỗ Thị Hảo thì điều này không thuyết phục bởi Tùng Thiện Vương, Tuy Lý Vương và Trương Đăng Quế đã từng viết lời khen ngợi về bài thơ này trong Diệu Liên thi tập.
Trích dẫn nhận xét
Cũng như vậy, Tuy Lý Vương đã từng so sánh thơ bà với thơ Ban Tiệp Dư hay Tạ Đạo Uẩn đời Tấn, Trung Quốc.
Nhà thơ Lương An viết về sự nghiệp thơ của bà:
Ca Huế
Bên cạnh làm thơ, Mai Am còn có tài năng về âm nhạc. Cũng như nhiều người hoàng tộc nhà Nguyễn khác, bà cũng viết các bài ca, bản nhạc cho ca Huế. Dựa vào điệu Nam bình, bà đã sáng tác nhiều hát tiếng Hán và tiếng Việt. Phỏng theo ca khúc Hồ Quảng, bà còn làm 10 bài ca, mà người Huế gọi là 10 bản Tàu bây giờ vẫn còn được truyền tụng, mang tên: Phẩm tuyết, Nguyên tiêu, Hồ quảng, Liên hoàn, Bình bái, Tây Mai, Kim Tiền, Xuân Phong, Long hổ, Tẩu mã.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Nguyễn Phúc Trinh Thận** (chữ Hán: 阮福貞慎; 12 tháng 9 năm 1826 - 3 tháng 1 năm 1904), biểu tự **Thúc Khanh** (叔卿), biệt hiệu **Diệu Liên** (妙蓮), lại có hiệu **Mai Am** (梅庵), là
**_Mái ấm lạ kỳ của cô Peregrine_** (tên gốc tiếng Anh: **_Miss Peregrine's Home for Peculiar Children_**) là phim điện ảnh kỳ ảo u tối của Mỹ năm 2016 do Tim Burton đạo diễn và
**Mái ấm Huynh đệ** (, ) là một trại tập trung và cơ sở phúc lợi có trụ sở tại Busan, Hàn Quốc. Nó đã từng hoạt động trong những năm 1970 và 1980, là
**_Mái Ấm Gia Đình 3: Bữa Ăn Tối_** ( ; nghĩa đen là "Tình Yêu Trở Về Nhà: Vào Chỗ Lúc 8 Giờ") là một bộ phim sitcom Hồng Kông mỗi tập nửa tiếng, chiếu
**_Mái ấm gia đình Việt_** là chương trình truyền hình thực tế được phát sóng trên kênh HTV7 từ ngày 5 tháng 10 năm 2022. Chương trình này ban đầu hướng đến những gia đình
Miếng Lót Bồn Cầu- Tấm Phủ Bồn Cầu Chất Liệu Nỉ Cao Cấp Mềm Mại Khi Ngồi - Thoải Mái Ấm Áp Chống Lạnh Mùa Đông- Hàng Chính Hãng MINIIN Vào mùa đông, bồn cầu
Thêm bộ sách nhân văn cho gia đình. MÁI ẤM CHỐN RỪNG SÂU Gồm 4 cuốn Ngôi nhà đích thực Bên nhau là tuyệt nhất Món quà tuyệt vời nhất Về nhà Tác giả Kallie
**Ái·Hồi gia chi Khai tâm tốc đệ** (tên tiếng Hoa: **愛·回家之開心速遞**, tên tiếng Anh: **Lo And Behold**) là một bộ phim hài kịch tình huống hiện đại được sản xuất bởi đài truyền hình TVB
Khu vực thắt lưng, bụng là nơi có những bộ phận quan trọng là thận và cơ quan tiêu hóa. Giữ cho khu vực này luôn ấm áp sẽ tránh được chứng lạnh bung, giữ
Khu vực thắt lưng, bụng là nơi có những bộ phận quan trọng là thận và cơ quan tiêu hóa. Giữ cho khu vực này luôn ấm áp sẽ tránh được chứng lạnh bung, giữ
Khu vực thắt lưng, bụng là nơi có những bộ phận quan trọng là thận và cơ quan tiêu hóa. Giữ cho khu vực này luôn ấm áp sẽ tránh được chứng lạnh bung, giữ
Khu vực thắt lưng, bụng là nơi có những bộ phận quan trọng là thận và cơ quan tiêu hóa. Giữ cho khu vực này luôn ấm áp sẽ tránh được chứng lạnh bung, giữ
Bé giữ ấm đồ lót 7 Bộ chứa 2 miếng áo (một miếng dây đai nhỏ một miếng cúc) 2 miếng quần (một miếng góc 180 độ một miếng) một khăn quấn bụng một yếm
Chào mừng bạn đến cửa hàng của chúng tôi! Chúc bạn mua sắm vui vẻ! Mô tả: Chất liệu cao cấp, mềm mại và thoải mái, thoáng khí và chống mài mòn. Kiểu dáng hoa,
**_Sao Mai 2015_** là năm thi thứ mười của cuộc thi âm nhạc _Liên hoan tiếng hát truyền hình toàn quốc_ hay gọi tắt là giải Sao Mai. Cuộc thi đã được diễn ra từ
Các mái nhà trắng ở [[Bermuda.]] **Mái phản xạ** là các loại mái nhà, hoặc bề mặt của công trình xây dựng nói chung, có thể mang lại độ phản xạ ánh sáng Mặt Trời
**Ẩm thực Trung Quốc** (, ) là một phần quan trọng của văn hóa Trung Quốc, bao gồm ẩm thực có nguồn gốc từ các khu vực đa dạng của Trung Quốc, cũng như từ
Vào ngày 13 tháng 7 năm 2024 theo giờ địa phương, cựu tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ Donald Trump đã sống sót sau một nỗ lực ám sát khi đang phát biểu tại
thumb|Đĩa sơn mài khắc chữ "Thọ", Trung Quốc _Hoa loa kèn_ _Phong cảnh chùa Thầy_ của [[Hoàng Tích Chù]] **Sơn mài** là một phát minh quan trọng trong công nghệ hóa học và nghệ thuật
**Báo hoa mai** (_Panthera pardus_), thường gọi tắt là **báo hoa**, (tiếng Anh: **Leopard**) là một trong năm loài mèo lớn thuộc chi _Panthera_ sinh sống ở châu Phi và châu Á. Chúng dài từ
Xí muội Việt Nam **Ô mai** (chữ Hán: 烏梅, nghĩa: mơ đen), còn được gọi là **xí muội** phỏng theo cách phát âm tiếng Quảng Đông _syun1 mui4_ của từ Hán Việt toan mai (酸梅),
**Mai Đức Nghị** (? – 1801) là một võ tướng đã theo chúa Nguyễn Ánh từ những ngày đầu tiên(vua Gia Long sau này) và là một trong số các vị khai quốc công thần
Đai lưng băng loại vải latex đàn hồi cao với nam châm và những hạt tourmaline có khả năng sinh nhiệt có tác dụng đốt, tiêu hao năng lượng tích trữ dạng mỡ. Khi tập
Đai lưng băng loại vải latex đàn hồi cao với nam châm và những hạt tourmaline có khả năng sinh nhiệt có tác dụng đốt, tiêu hao năng lượng tích trữ dạng mỡ. Khi tập
Đai lưng băng loại vải latex đàn hồi cao với nam châm và những hạt tourmaline có khả năng sinh nhiệt có tác dụng đốt, tiêu hao năng lượng tích trữ dạng mỡ. Khi tập
Đai lưng băng loại vải latex đàn hồi cao với nam châm và những hạt tourmaline có khả năng sinh nhiệt có tác dụng đốt, tiêu hao năng lượng tích trữ dạng mỡ. Khi tập
**Xã Mai Châu** là một xã miền núi nằm ở tỉnh Phú Thọ, Việt Nam sau sát nhập (trước đây thuộc tỉnh Hoà Bình) ## Địa lý [[Thôn quê tại Mai Châu]] Mai Châu là
**Âm nhạc Việt Nam** là hệ thống tác phẩm âm nhạc tại Việt Nam. Đây là một phần của lịch sử và văn hóa Việt Nam. Âm nhạc Việt Nam phản ánh những nét đặc
**Mái nhà** hay **nóc nhà** là bộ phận bao phủ phần trên cùng của một tòa nhà. Mái nhà được xây dựng, thiết kể để bảo vệ công trình nhà khỏi ảnh hưởng của thời
**Mai vàng** (còn gọi là **hoàng mai**, **huỳnh mai** hay **lão mai**, danh pháp khoa học: **_Ochna integerrima_**) là loài thực vật có hoa thuộc chi Mai (_Ochna_), họ Mai (Ochnaceae). Cây này được trồng
DNXH Mai Tâm là bước phát triển mới trên nền tảng các hoạt động xã hội chăm sóc bệnh nhân của Dòng Tá Viên Mục Vụ Bệnh Nhân (Camillians). Tiền thân của doanh nghiệp là
nhỏ| _Falrehteh_, một trong những món ăn tiêu biểu nhất của [[Damascus. ]] nhỏ|_Lakhma_, còn được gọi là bánh mì "Cappadocian" nổi tiếng với cộng đồng nói tiếng Hy Lạp. nhỏ|Một bữa ăn Syria, với
**Mai Đức Thiện** (sinh ngày 24 tháng 08 năm 1989 tại Hà Nội) là một nghệ sĩ, nhà nghiên cứu và sưu tầm tư liệu nghệ thuật dân gian người Việt Nam. Anh được biết
Dưới đây là **danh sách cá nhân, tổ chức và tác phẩm đã** **giành giải Mai Vàng** từ trước đến nay. ## Danh sách Chú thích ### Năm 1991 Có 12 văn nghệ sĩ đạt
**Sao Mai điểm hẹn 2006** là một chương trình âm nhạc do Đài Truyền hình Việt Nam sáng lập và dàn dựng bởi Đông Tây Promotion cùng sự hỗ trợ của báo VietNamNet và tài
**Thành phố Chiang Mai** (tiếng Thái: เทศบาลนครเชียงใหม่ เชียงใหม่, _Thesaban nakhon Chiang Mai_), phiên âm đúng là **Chiêng Mài**, hay Xương-mại (theo sử Việt thời nhà Nguyễn), là thành phố lớn thứ hai (xét theo quy
**Đa Minh Mai Thanh Lương** (tiếng Anh: **Dominic Luong**, **Dominic Dinh Mai Luong**) (20 tháng 12 năm 1940 – 6 tháng 12 năm 2017) là một giám mục Công giáo Rôma người Mỹ gốc Việt.
nhỏ|phải|Một [[bữa ăn sáng truyền thống tại một Ryokan ở Kyoto. Các món ăn bao gồm thịt cá thu nướng, _dashimaki_ (trứng tráng Nhật Bản, ở đây theo phong cách Kansai), cơm, đậu phụ trong
**Báo hoa mai tấn công** chỉ về những cuộc tấn công vào con người và gia súc, vật nuôi của loài báo hoa mai. Những vụ việc tấn công chủ yếu xảy ra ở Ấn
**Vũ Thị Mai Phương** (sinh năm 1951) là một nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ đàn tỳ bà người Việt Nam. Bà được xem là người tiên phong trong công việc sáng tác, biểu diễn
**Mai Phương Thúy** (sinh ngày 6 tháng 8 năm 1988 tại Hà Nội) là một nữ người mẫu kiêm doanh nhân người Việt Nam. Cô là người đăng quang cuộc thi Hoa hậu Việt Nam
**_Kim Bình Mai_** (金瓶梅, _Jīnpíngméi_), tên đầy đủ là **_Kim Bình Mai từ thoại_** (_Truyện kể có xen thi từ về Kim Bình Mai_); là bộ tiểu thuyết dài gồm 100 hồi và là một
**Sao Mai điểm hẹn 2004** là cuộc thi âm nhạc được coi là phần nối tiếp cuộc thi Sao Mai 2003 do Đài Truyền hình Việt Nam sáng lập và dàn dựng bởi Đông Tây
là một bộ phim điện ảnh hoạt hình Nhật Bản đề tài chính kịch học đường ra mắt năm 2016, do xưởng phim Kyōto Animation sản xuất, Yamada Naoko đạo diễn và Yoshida Reiko chắp
**_Kim Bình Mai từ thoại_** (金瓶梅詞話), thường được biết đến tới tên gọi **_Kim Bình Mai_** (金瓶梅), là một bộ tiểu thuyết chương hồi được Lan Lăng Tiếu Tiếu Sinh sáng tác vào thời nhà
nhỏ|Lãnh binh Mai Lượng **Mai Lượng** là võ tướng, lãnh tụ khởi nghĩa phong trào Cần Vương chống Pháp vào cuối thế kỷ 19 trong lịch sử Việt Nam ở vùng hữu ngạn sông Gianh
**Ẩm thực Quảng Đông** (giản thể: 广东菜; phồn thể:廣東菜; bính âm: _Gwóng dūng choi_ ) là ẩm thực của tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, đặc biệt là tỉnh lỵ Quảng Châu, và các vùng lân
**Mai Hắc Đế** (chữ Hán: 梅黑帝; 670 – 723), tên thật là **Mai Thúc Loan** (梅叔鸞), là vị vua lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống lại sự chiếm đóng của nhà Đường ở miền Bắc
ĐỨA TRẺ BÊN TRONG BẠN CÓ ĐANG TÌM KIẾM MỘT MÁI NHÀ Nhắc đến ngôi nhà thời thơ ấu, bạn nghĩ đến một chỗ trú an toàn, một mái ấm tràn ngập tiếng cười và
liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Autoradio_panasonic.jpg|nhỏ|Một thiết bị đầu [[ISO 7736|DIN với radio và CD]] **Hệ thống âm thanh ô tô** hoặc **âm thanh trên xe ô tô** là thiết bị được lắp đặt trên xe hơi hoặc phương