✨Lum

Lum, còn được biết ở Nhật Bản với tên gọi là bộ manga của Takahashi Rumiko lần đầu sáng tác vào năm 1978. Tác phẩm này sau đó được chuyển thể thành nhiều dạng anime khác nhau.

Tác phẩm manga được giải thưởng manga Shogakukan năm 1981. Bộ manga này cũng được xem là một nguồn tham khảo xuất sắc về văn hoá và thần thoại Nhật Bản.

Tác phẩm manga xuất hiện trên tạp chí Shonen Sunday (Thiếu niên chủ nhật) đầu tiên vào năm 1978 ở hình thức những đoạn ngắn nhiều kỳ, không thường xuyên. Vì được bạn đọc quan tâm, năm 1979 truyện được xuất bản định kỳ hàng tháng và đến năm 1980 nó được phát hành hàng tuần cho đến khi kết thúc vào năm 1987. Tổng cộng có 34 quyển đơn hành bản được xuất bản, gồm 366 truyện. Nhà xuất bản Trẻ đã mua bản quyền và phát hành trọn bộ manga bằng tiếng Việt tại Việt Nam vào năm 2012 với nhan đề Lum.

Loạt anime truyền hình dài nửa giờ chuyển thể từ truyện bắt đầu phát sóng trên Fuji TV từ 14 tháng 10 năm 1981 đến 19 tháng 3 năm 1986. Tổng cộng có 195 tập phim với 218 truyện (vì các tập đầu gồm 2 phần 15 phút). Loạt phim này sau đó được chiếu trên Animax tại Nhật Bản, trên đài TF1 ở Pháp từ năm 1988 và đài PBS ở Hoa Kỳ từ năm 1998. Một bản anime truyền hình thứ hai dự kiến phát sóng vào tháng 10 năm 2022. Bên cạnh phim truyền hình, nhiều phim truyện và video đã được sản xuất cho đến năm 1993, gồm 6 phim điện ảnh, 11 OVA, 2 chương trình truyền hình đặc biệt.

Urusei Yatsura đã khởi đầu sự nghiệp của Takahashi và nhận được sự đón nhận tích cực trong và ngoài Nhật Bản từ người hâm mộ cũng như các nhà phê bình. Bộ truyện tranh đã có hơn 35 triệu bản được lưu hành, khiến nó trở thành một trong những bộ truyện tranh bán chạy nhất mọi thời đại. Năm 1980, nó nhận được Giải thưởng Manga Shogakukan lần thứ 26 ở hạng mục shōnen, cũng như Giải Seiun lần thứ 18 cho hạng mục Truyện tranh hay nhất năm 1987.

Tóm tắt

Nội dung truyện bắt đầu khi hành tinh Quỷ (tiếng Nhật: Oni, 鬼) có tham vọng xâm lược Trái đất. Thay vì ép buộc nhường Trái đất, bộ tộc Quỷ cho phép con người đấu tranh với điều kiện tham gia cuộc thi đuổi bắt. Cuộc thi yêu cầu thí sinh đại diện "con người" trong vòng 10 ngày phải chạm được vào sừng trên đầu của thí sinh đại diện "quỷ". Ông Invader - thủ lĩnh bộ tộc Quỷ cho biết máy tính của ông đã chọn ngẫu nhiên thí sinh con người là Ataru Moroboshi - chàng trai học cấp 3 vô cùng ngu ngốc, háo sắc và kém may mắn, và thí sinh quỷ là Lum Invader - con gái xinh đẹp của ông Invader, cũng là công chúa bộ tộc Quỷ.

Ban đầu, Ataru bị vẻ ngoài của Lum hấp dẫn vì cô xuất hiện với bộ bikini hai mảnh màu da cọp (đây cũng là thường phục của Lum, tất cả cư dân hành tinh Quỷ đều mặc quần áo màu da cọp), việc này làm cho Shinobu Miyake - bạn gái thân nhất của Ataru thời thơ ấu, cũng là người Ataru mến nhất những tập đầu truyện ghen tị. Tin chắc chạm vào người Lum không khó, Ataru đắc thắng cho đến khi biết Lum có khả năng bay cao. Với khả năng này, 7 ngày đầu Ataru không thế đuổi kịp Lum. Ngày thứ 8, Ataru giựt được mảnh áo che ngực của Lum, khiến nó bị rách trong lúc Lum cố bay để thoát khỏi Ataru. Lum tìm đến tận nhà Ataru đòi lại nhưng Ataru sống chết không trả. Ngày thứ 9, Lum xuất hiện trong tình trạng không có áo mặc, vì vậy cô ngại giang tay ra để bay, điều này làm năng lực bay của Lum bị yếu. Tuy vậy Lum vẫn đủ sức đá Ataru rớt xuống khi anh cố ôm lấy Lum để bay theo. Thấy Ataru tuyệt vọng vì cầm chắc thất bại, Shinobu hứa chỉ cần Ataru thắng 2 người họ sẽ kết hôn, nghe xong Ataru liền phấn chấn tinh thần. Vào ngày thi cuối, Ataru lừa Lum bằng cách giả vờ trả áo, Lum vừa nắm lấy thì bị giật ngã xuống, sau đó Ataru một tay ôm cổ, một tay chạm vào sừng Lum. Sau khi chiến thắng Ataru la lớn "sắp được lấy vợ rồi!". Toàn bộ khán giả, bao gồm Shinobu, cha mẹ Ataru và cha của Lum nghe được, hiểu lầm Ataru muốn cưới Lum làm vợ, liền ra sức ủng hộ. Shinobu tức giận bỏ đi, còn Lum thì từ đó đem lòng yêu mến, dọn sang ở cùng Ataru.

Lum là một cô gái si tình, vô tư và cá tính. Biết rõ Ataru còn tình cảm với Shinobu, cô vẫn thản nhiên ôm anh trước mặt mọi người khiến Shinobu giận dỗi. Bản tính Ataru vốn háo sắc nên theo đuổi rất nhiều cô gái, vì vậy luôn bị Lum giật điện (phát ra điện và sấm sét là khả năng phi thường thứ hai của Lum). Vì cơ thể Lum luôn phát ra điện ngay cả lúc hưng phấn nên có lần Ataru bị giật đến mức ngất xỉu, từ đó Lum không ôm hay có nhiều cử chỉ gần gũi với anh. Tuy nhiên Lum vẫn luôn gọi Ataru là Darling (tiếng Việt nghĩa là "anh yêu"), luôn đi cùng và xem chừng anh. Lum còn nhập học chung trường cấp 3 với Ataru và được rất nhiều nam sinh trong trường để ý, trong đó có Shutaro Mendo và "Biệt đội của Lum" bao gồm Megane, Perm, Chibi và Kakugari. Năm người này luôn ghen tị với Ataru vì được Lum theo đuổi, nhưng trong một số tập họ lại là bạn thân cùng phe.

Về sau, Shinobu chuyển tình cảm của mình từ Ataru sang Shutaro Mendou vì như bao nữ sinh khác, cô bị choáng ngợp bởi vẻ đẹp trai tao nhã và gia thế quyền quý của Shutaro. Từ đó mối quan hệ của Lum và Shinobu không còn là tình địch mà trở thành bạn học mặc dù không thân thiết. Tuy được nhiều người để ý và cũng tỏ ra thân mật với Shinobu, người Shutaro mến nhất vẫn là Lum vì vẻ xinh đẹp khác người của cô. Bộ 4 Lum - Ataru - Shinobu và Mendou luôn tạo nhiều tình tiết hài hước trong bộ truyện, và thỉnh thoảng tình tiết này xoay quanh tuyến nhân vật phụ như Ryuunosuke, Sakura, Cherry, Ran, Benten, Oyuki, Rei, Ten, Ryoko, Tobimaro,...

Sản xuất

Năm 1977, Rumiko Takahashi sáng tác truyện ngắn (Những người ngoài hành tinh ích kỷ - Those Selfish Aliens) được đề cử cho giải Nghệ sĩ truyện tranh mới xuất sắc nhất của Shogakukan. Đây sẽ là cơ sở để tạo ra Urusei Yatsura được xuất bản lần đầu tiên một năm sau đó khi Takahashi 21 tuổi. Bộ truyện này là tác phẩm lớn đầu tiên của cô, trước đây chỉ xuất bản truyện ngắn và là sự kết hợp giữa hài kịch lãng mạn, khoa học viễn tưởng, cuộc sống ngoại ô và truyện dân gian Nhật Bản. Tiêu đề của bộ truyện là một cách chơi chữ không thể dịch được của từ urusai (うるさい), có nghĩa là "ồn ào" hoặc "đáng ghét", nhưng được viết bằng ký tự Trung Quốc cho "hành tinh";  tiêu đề có thể dịch đại khái sang tiếng Anh là "Những người ngoài hành tinh đáng ghét".  Bộ truyện xuất hiện lần đầu tiên trên Weekly Shonen Sunday của Shogakukan vào tháng 9 năm 1978. Khi bắt đầu bộ truyện, nó chỉ được lên kế hoạch dài 5 chương. Ataru là nhân vật trung tâm và mỗi chương sẽ có một nhân vật kỳ lạ khác nhau. Nhân vật Lum chỉ xuất hiện trong chương đầu tiên và không có trong chương thứ hai; tuy nhiên, Takahashi quyết định đưa cô ấy vào chương thứ ba. Bộ truyện không thành công ngay lập tức và các chương ban đầu được xuất bản lẻ tẻ. Từ tháng 5 đến tháng 9 năm 1978, cô đồng thời thực hiện một loạt series mang tên Dust Spot; tuy nhiên, sự nổi tiếng ngày càng tăng của Urusei Yatsura khiến cô tập trung vào Urusei và bộ truyện trở thành bộ truyện được phát hành thường xuyên từ giữa năm 1979.

Takahashi nói rằng cô đã mơ về vũ trụ tổng thể của Urusei Yatsura từ khi còn rất nhỏ. Cô ấy nói rằng bộ truyện "thực sự bao gồm mọi thứ tôi từng muốn làm. Tôi yêu khoa học viễn tưởng vì khoa học viễn tưởng có tính linh hoạt rất cao. Tôi áp dụng phong cách khoa học viễn tưởng cho bộ truyện vì sau đó tôi có thể viết theo bất kỳ cách nào tôi muốn". Cô muốn người đọc hoàn toàn bất ngờ trước khung cảnh tiếp theo và sử dụng những pha hài hước để tạo phản ứng cho người đọc. Khi Takahashi hết ý tưởng, cô ấy sẽ tạo ra các nhân vật mới. Takahashi ở chung một căn hộ nhỏ rộng 150 mét vuông với các trợ lý của mình và ngủ trong tủ quần áo do không đủ chỗ. Trong khi làm việc Urusei Yatsura, cô ấy cũng bắt đầu làm việc tại Maison Ikkoku và sử dụng kinh nghiệm này cũng như kinh nghiệm ở trường đại học của mình làm cơ sở cho bối cảnh của bộ truyện đó. Tên nhân vật thường mang thêm ý nghĩa dùng để mô tả tính cách hoặc những đặc điểm khác của nhân vật. Ví dụ, cái tên Ataru Moroboshi ám chỉ việc bị một ngôi sao đâm vào, ám chỉ người ngoài hành tinh và những người khác tụ tập xung quanh anh ta. Cái tên Shinobu gợi lên một tính cách kiên nhẫn; tuy nhiên, điều này trái ngược với tính cách thực tế của nhân vật. Tương tự như vậy, bối cảnh của bộ truyện là "Tomobiki", có nghĩa là "kết bạn". Tomobiki còn là tên của một ngày mê tín trong hệ thống lịch cũ của Nhật Bản được coi là “không có thắng thua” và diễn ra vào ngày thứ sáu hàng tuần. Tang lễ hiếm khi diễn ra vào ngày này vì người ta tin rằng sẽ sớm có thêm nhiều người chết. Lum được đặt theo tên của Agnes Lum, một người mẫu bikini trong những năm 1970. Việc Lum sử dụng từ tiếng Anh "Darling" để chỉ Ataru là để nhấn mạnh địa vị của cô ấy là một người nước ngoài, cũng như một cách chơi chữ với cái tên Darrin, nhân vật người chồng trong phim Bewitched.

Các nhân vật Megane, Perm, Kakugari và Chibi là những nhân vật định kỳ xuyên suốt bản chuyển thể anime đầu tiên; tuy nhiên, trong manga họ là những fan hâm mộ Lum và giấu tên, những người ít xuất hiện hơn sau khi Mendo được giới thiệu. Ngược lại, nhân vật Kosuke Shirai đóng một vai trò quan trọng trong manga nhưng không xuất hiện trong bộ anime đầu tiên. Vai trò của anh thường do Perm đảm nhận. Nửa sau của bản chuyển thể anime đầu tiên gần giống với manga hơn nửa đầu. Vào năm 2022, Takahashi nói rằng Urusei Yatsura kết thúc vì cô thấy Shinobu rất vui sau khi nhân vật Inaba được giới thiệu. Takahashi đã tuyên bố rằng cô ấy sẽ không sản xuất thêm bất kỳ nội dung nào cho bộ truyện nữa.

Truyền thông

Manga

Năm 1978, bộ manga bắt đầu được xuất bản nhiều kì từ tuần san số 39 của Shoney Sunday (Shogakukan), và kết thúc trong ấn bản số 8 của tạp chí cùng tên vào năm 1987, gồm 374 chương với hơn 6000 trang. Từ năm 1980 đến tháng 3 năm 1987, tổng cộng có 34 tập với 11 phụ trương được phát hành dạng đơn hành bản. Giữa tháng 7 năm 1989 đến tháng 8 năm 1980, sau kỷ niệm 10 năm từ ngày phát hành đầu tiên, bộ manga đã được in trong 15 tập tái bản khổ rộng. Mỗi tập gồm khoảng 25 chương, in trên giấy chất lượng cao kèm những chi tiết bổ sung. Lần tái bản tiếp theo là từ giữa tháng 7 năm 2000 đến tháng 9 năm 2004, với tên bìa My First Big. Phiên bản lần này cũng tương tự như bản đơn hành bản, nhưng sử dụng giấy chất lượng thấp và được bán với giá rẻ hơn. Từ 17 tháng 11 năm 2006 đến 18 tháng 3 năm 2008, bộ manga một lần nữa được tái bản dưới dạng shinsoban gồm hơn 34 tập. Ấn bản này cũng như đơn hành bản, nhưng có bìa mới và kèm theo một phần đặc biệt gồm hình vẽ của các tác giả manga đang phổ biến.

Sau các yêu cầu từ người hâm mộ, Viz Media phát hành phiên bản tiếng Anh của bộ truyện ở Bắc Mỹ dưới tiêu đề Lum * Urusei Yatsura. Mặc dù có một khởi đầu rất tốt nhưng lượng bán ra đã giảm sau 7 tập đầu. Sau một thời gian dài, Urusei Yatsura đã được giới thiệu lại trong nguyệt san Animerica do Viz xuất bản, chính vì vậy, lần tái bản này bộ manga có tên "Sự trở lại của Lum".

Năm 1981, tác phẩm manga đã nhận được giải thưởng manga Shogakukan. Christina Carpenter của tờ THEM Anime khen ngợi các nhân vật và sự hài hước của bộ anime. Bà nhấn mạnh ảnh hưởng của bộ anime đến hàng loạt sản phẩm anime khác trong những năm qua. Carpenter kết luận rằng bộ anime là một "tác phẩm kinh điển độc đáo của Nhật Bản và khó lòng tha thứ được vì đã chiếm hết số sao mà chúng ta có thể bầu chọn" đồng thời đánh giá bộ anime 5/5 sao. Trong một cuộc phỏng vấn với Ex.org, ông Fred Schodt đã thể hiện sự bất ngờ về tính phổ biến của phiên bản Urusei Yatsura tiếng Anh vì trước đó ông tin rằng những khác biệt văn hóa sẽ là cả một vấn đề.

Trong Bách khoa thư về anime (The Anime Encyclopedia), Jonathan Clements và Helen McCarthy nhận xét bộ phim là "một The Simpsons (một phim hoạt hình nổi tiếng ở Mỹ) của Nhật Bản trong việc sử dụng tính hài hước trong nước cũng như việc lưu ý AnimEigo (công ty giải trí ở Mỹ) quan tâm phần ghi chú thích cho những người không quen thuộc với văn hóa Nhật Bản. Họ kết luận bộ anime đem lại "sự thích thú từ đầu tới cuối" và "hoàn toàn xứng đáng với tình hình sở thích của người hâm mộ hiện nay".