✨Krzysztof Jerzy Wielicki
Krzysztof Jerzy Wielicki (sinh ngày 5 tháng 1 năm 1950) là một vận động viên leo núi người Ba Lan. Ông chuyên vào kỹ thuật leo đến đỉnh các ngọn núi có độ cao từ 2000m trở lên. Ông được nhìn nhận như là một trong những nhà leo núi Ba Lan vĩ đại nhất trong lịch sử. Ông là người đàn ông thứ năm đã leo lên toàn bộ mười bốn đỉnh núi cao nhất (trên 8000m) của thế giới và là người đầu tiên leo lên cả 3 đỉnh Everest, Kangchenjunga và Lhotse thuộc dãy núi Himalaya trong cùng một mùa đông. Ông là thành viên của The Explorers Club.
Thời thơ ấu
Wielicki sinh ngày 5 tháng 1 năm 1950 tại Szklarka Przygodzicka, vùng Greater Poland (tỉnh Wielkopolskie) trong một gia đình theo nghề giáo.
Do có cha làm hiệu trưởng nên đời sống của ông có phần thoải mái hơn nếu so với các bạn đồng trang lứa ở vùng nông thôn phải lao động thêm ngoài giờ để phụ giúp gia đình.
Ông đã đã được cha mẹ gửi vào sinh hoạt Hướng Đạo Sinh để rèn tính tự lập.
Tuổi thơ của ông trôi qua êm đềm và bình yên. Ông có nhiều hoạt động ngoài trời và gần gũi với thiên nhiên.
== Bước đầu đến với leo núi , dịp này cũng lần đầu tiên ông sử dụng các móc khóa, bộ mấu và dây thừng. Đây được xem như địa điểm đánh dấu sự khởi đầu cho sự nghiệp leo núi chuyên nghiệp của ông.
Năm 1972, Wielicki lần đầu tiên tham gia một khóa huấn luyện leo núi và cắm trại mùa đông được dẫn dắt bởi Wanda Rutkiewicz.
Năm 1973, Wielicki đạt được thành tựu leo núi quốc tế lớn đầu tiên trong một lần cắm trại tại dãy núi Dolomites. Cùng với Bogdan Nowaczyk, Wielicki trở thành người đầu tiên hoàn tất tuyến đường Pháp - Ý lên đến đỉnh Punta Civetta (cao khoảng 2920m thuộc núi Civetta, dãy Dolomites) chỉ trong 1 ngày.
Cũng tại dãy Dolomites, ông gặp tai nạn nghiêm trọng thứ hai trong sự nghiệp.
Những phiến đá tảng đã rơi ngay vị trí của Wielicki. Mũ bảo hiểm dập nát và ông bị chấn thương vùng đầu. Trong một vài phút, ông hoàn toàn mất ý thức nhưng sau đó vẫn tiếp tục. Đoàn thám hiểm đã thiết lập được một tuyến đường mới đầy gian khó trong 1 ngày. Họ cắm trại ngay bên dưới đỉnh. Wielicki nhỏ từng giọt mồ hôi lẫn máu. Các đồng đội lạnh run cằm cặp và co rúm trên sườn núi. Vào buổi sáng, đoàn quyết định xuống núi. Bác sĩ của thị trấn đã khâu vết thương cho Wielicki và cấm ông leo núi. Nhưng đoàn không muốn lãng phí thời gian khi thời hạn còn 2 tuần nữa. Thế là họ lại tiếp tục leo Dolomites.
Khác biệt trong văn hóa leo núi
Thời kỳ khi Ba Lan còn chịu ảnh hưởng bởi Nga, điều kiện xuất ngoại rất khó khăn. Việc đi lại giữa các nước ở Khối Phía Đông dễ dàng hơn. Do đó khi có cơ may ra nước ngoài luyện tập thì địa điểm của đoàn Ba Lan thường là dãy Caucasus. Còn ở trong nước là dãy Tatras.
Khi leo núi chưa được sự quản lý của chính quyền, vận động viên xin hộ chiếu như công dân bình thường. Thường mất khoảng 2 đến 3 tháng để xuất ngoại. Đến khi việc quản lý môn leo núi được đặt dưới Bộ Thể Thao, hộ chiếu thể thao ra đời. Từ đó việc xuất ngoại để leo núi trở nên dễ dàng hơn. Trong giai đoạn xin hộ chiếu khó khăn, cơ hội xuất ngoại đối với mỗi cá nhân như một đặc ân. Cũng bởi thế nên Wielicki luôn được vợ khuyến khích, tạo điểm tựa tâm lý thoải mái khi phải xa gia đình. Wielicki có 3 người con (2 gái, 1 trai).
Trong một lần xuất ngoại, tại dãy Pamir, đội hình Ba Lan đã leo rất nhanh lên đỉnh Pik Komunizma (7495m). Họ leo theo đúng một tuyến đường dài với chỉ một lần dựng trại thay vì 3 lần theo điều kiện thông thường trước nay. Cách leo núi này của đoàn Ba Lan đã vô tình phá vỡ trình tự đã được thiết lập bởi người Nga. Sự giận dữ của người Nga đã khiến cho Wielicki hiểu được sự khác biệt trong văn hóa leo núi của 2 nước.
Chuyến leo núi lên đỉnh Hindu Kush (Afghanistan) vào năm 1977 mang ý nghĩa lớn đối với Wielicki. Tại đây một trong những vấn đề lớn nhất của leo núi là dây thừng cồng kềnh đã được ông và đồng đội hóa giải. Ông cũng đã có được kinh nghiệm quý báu khi sinh tồn trong điều kiện không có thức ăn và nước. Cùng với Alk Lwow và Jurek Pietkiewicz, Wielicki đã thiết lập một tuyến đường mới, leo theo kiểu Alpine đến đỉnh Kohe Shakawr (7084m). Dù bị thất lạc ba lô thức ăn giữa đường nhưng họ vẫn có thể sống sót trở về Trạm Căn Cứ sau 8 ngày.
Thảm kịch 1979
Trong hành trình lên đỉnh South Annapurna (7219m) một loạt thảm kịch đã xảy ra. nhỏ|Đoàn thám hiểm Ba Lan trên đỉnh Everest mùa đông 1980 (ảnh: Bogdan Jankowski) Khó khăn đầu tiên là thủ tục hành chính. Chính quyền địa phương tại các quốc gia Nepal và Pakistan không chấp thuận. Sau 5 năm nỗ lực ngoại giao, cuối cùng đoàn Ba Lan đã được phép nhập cảnh và leo núi. Zawada chọn ngay mục tiêu là đỉnh Everest. Vào thời điểm đó, đương nhiên là Zawada, Wielicki hay bất kỳ vận động viên Ba Lan nào cũng đều chưa từng có kinh nghiệm leo núi tại dãy Himalaya vào mùa đông. Wielicki đã tích lũy kinh nghiệm tại các dãy núi châu Âu. Trong khi đó, Zawada có nhiều kinh nghiệm tại Noshaq (đỉnh núi cao thứ hai của Hindu Kush, Afghanistan) vào mùa đông.
Vào ngày 17 tháng 2 năm 1980, với tư cách là một thành viên của đoàn thám hiểm quốc gia Ba Lan do Andrzej Zawada dẫn dắt, Wielicki và người đồng đội Leszek Cichy, đã trở thành người đầu tiên trên thế giới leo đến một đỉnh núi cao trên 8.000m vào mùa đông. Wielicki cũng trở thành người đầu tiên thực hiện các chuyến leo núi Everest, Kangchenjunga và Lhotse (3 trong số 4 ngọn núi cao nhất thế giới) thành công vào mùa đông.
Vương miện Himalaya
nhỏ|Wielicki và Cichy ăn mừng khi đã trở về Trạm Căn Cứ từ đỉnh Everest sau sự kiện 17.2.1980 (ảnh: Bogdan Jankowski) Vốn đang làm công việc chuyên môn là một kỹ sư điện tử nhưng sau khi trở về từ chuyến đi lịch sử 1980, đã có một sự chuyển biến lớn trong nội tâm Wielicki. Đến 1983, Wielicki quyết định dừng công việc quản lý tại phòng thí nghiệm hệ thống máy tính ở nhà máy sản xuất xe hơi Tychy. Ông gia nhập Câu Lạc Bộ Leo Núi Katowice để chuyên tâm phát triển sự nghiệp của một vận động viên leo núi.
Ngoài thì giờ dành cho luyện tập trong nước và xuất ngoại, Wielicki cũng như các thành viên trong câu lạc bộ tự tiếp thị bản thân và nhận làm công việc sơn ống khói cho các công trình cao tầng để có nguồn thu nhập nuôi gia đình và trang trải cuộc sống. Thông thường để sơn các tòa nhà cao cần lập giàn giáo. Việc này mất khoảng 3 tháng. Với Wielicki và các cộng sự, họ leo lên, sơn, và leo xuống chỉ bằng dây thừng. Vì thế thời gian chỉ mất 1 tuần. Đây cũng là dạng việc theo thời vụ nên họ có thêm quỹ thời gian trong năm cho việc leo núi. Ngày nay vẫn có thể nhìn thấy dấu tích công việc của Wielicki. Ông đã sơn nhà máy luyện thép Katowice, nhà máy khoáng sản, sản xuất băng chuyền, các ống khói nhà máy cấp nhiệt, tháp nước... khắp vùng Silesia, từ Trzebinia cho đến Zabrze.
Để có thêm tiền cho các chuyến đi leo núi đôi lúc Wielicki còn bán các vật dụng cá nhân. Có thời điểm Wielicki từng sang tận Alaska (Hoa Kỳ) làm công việc rút ruột cá để cải thiện thu nhập.
Một cách nữa để trang trải chi phí (quy đổi đồng dollar Mỹ) cho những lần leo núi ở nước ngoài đó là trao đổi hàng hóa để lấy tiền. Wielicki đổi thiết bị tự chế và nhất là thức ăn lấy dollar Mỹ với các đoàn thám hiểm khác để có ngoại tệ chi trả tại các nước Nepal, Pakistan và Ấn Độ.
Tóm lược hành trình lên 14 đỉnh
Dẫn dắt thế hệ tiếp theo
Nghề sơn công trình cao tầng với Wielicki cũng là một hình thức rèn luyện cho việc leo núi. Mỗi năm, ông đều dành thời gian luyện tập thực địa chẳng hạn như tại các ngọn núi cao trên 6000m ở Pakistan. Tuy nhiên, khi càng có tuổi, việc leo núi càng trở nên nguy hiểm. Trong sự nghiệp, ông đã 2 lần gãy cột sống. Hai lần khác ông bị phiến băng chém vào người. Vết chém có thể chữa bằng phẫu thuật thẩm mỹ. Nhưng chấn thương cột sống để lại những di chứng rất nghiêm trọng. Do điều kiện tuổi tác và chấn thương, về sau ông chọn các hình thức luyện tập ngoài trời khác như trượt tuyết, đạp xe. Ở phương diện xã hội, ông hoạt động tích cực ở lĩnh vực thể thao và du lịch.
Thập niên 2000, ở độ tuổi 50 Wielicki dần chuyển sang công tác hướng dẫn và giữ vai trưởng đoàn tổ chức các đợt thám hiểm cả mùa đông và mùa hè.
Wielicki đã dẫn dắt một đoàn thám hiểm Ba Lan lên đỉnh K2 vào mùa đông 2002-2003. Denis Urubko, một thành viên của đoàn đã đạt tới độ cao 7659m ở Triền Bắc. Tuy nhiên, đoàn đã phải trở xuống vì lý do giải cứu cho một thành viên khác (Marcin Kaczan).
Wielicki tiếp tục nhắm đến các đỉnh trên 8000m khi tiếp tục dẫn một đoàn thám hiểm khác lên đỉnh Nanga Parbat (2006-2007). Nhưng lần này cũng lại là một sự thất vọng khi cả đoàn phải trở xuống vì điều kiện thời tiết không thuận lợi.
Vào mùa đông năm 2013, Wielicki đã dẫn đầu một đoàn thám hiểm hướng đến Broad Peak. Vào ngày 5 tháng 3, Adam Bielecki, Artur Małek, Maciej Berbeka và Tomasz Kowalski đã trở thành những người đầu tiên trong lịch sử leo lên đỉnh núi này vào mùa đông. Tuy nhiên Berbeka và Kowalski đã qua đời trên đường xuống núi.
Vào mùa đông năm 2018, ông tiếp tục dẫn dắt một cuộc thám hiểm khác hướng đến đỉnh K2. Sau khi nhận được cuộc gọi từ 2 vận động viên leo núi khác đang gặp nguy hiểm tại Nanga Parbat, đoàn của ông đã dừng lại hành trình và chuyển sang công tác cứu nạn.
Sự công nhận
Năm 2001, Wielicki nhận được Giải thưởng Lowell Thomas do The Explorers Club (Mỹ) trao tặng.
Năm 2003, Wielicki đã được trao tặng Huân Chương Commander's Cross Polonia Restituta vì những thành tích xuất sắc của ông trong lĩnh vực leo núi và phổ biến môn thể thao leo núi.
Năm 2014, Wielicki được vinh danh bằng một ngôi sao tại Đại Lộ Danh Vọng (Aleja Gwiazd Sportu) tại Władysławowo.
Năm 2015, Wielicki được trao tặng Huy chương Đại học Khoa học và Công nghệ Wrocław vì những thành tích trong lĩnh vực leo núi.
Tháng 9.2019, Wielicki được trao giải Chiếc Rìu Vàng (Piolet d'Or, hạng mục Thành tựu Trọn Đời, Pháp). Ông là người Ba Lan thứ hai sau Wojciech Kurtyka đạt được giải thưởng được xem là danh giá nhất thế giới ở bộ môn leo núi.
Cùng với những đồng đội hay những nhà leo núi Ba Lan cùng thời như Wanda Rutkiewicz, Leszek Cichy, Andrzej Czok, Jerzy Kukuczka v.v… Wielicki đã khiến thế giới thán phục, ngưỡng mộ và thường được gọi với biệt danh “những chiến binh băng” (“Ice Warriors”).
== Viết hồi ký
Phim
Wielicki đã góp mặt trong bộ phim tài liệu của đạo diễn Fulvio Mariani có tựa “Lhotse, l'Année Noire du Serpent”. Bộ phim này ghi lại những nỗ lực của hai cuộc thám hiểm dãy Himalaya vào năm 1989. Một do Reinhold Messner dẫn đầu và một do Jerzy Kukuczka dẫn đầu để chinh phục bức tường phía nam của Lhotse (8511m). Wielicki là một thành viên trong nhóm thám hiểm đầu tiên cùng với Artur Hajzer và Hans Kammerlander. Cả hai nỗ lực đều thất bại, lần thứ hai không may là bi kịch, với cú ngã chí mạng của Jerzy Kukuczka. Phim ghi hình năm 1989, có thời lượng 50 phút, bản màu được phục dựng hoàn toàn và phát hành năm 2017.