✨Kai Khosrow
Kai Khosrow, tức Kei Khosrow hay Kay Khoosroo hoặc là Khosru Không những thắng lợi vẻ vang trong chiến tranh, vị vua hiền này còn trị vì công minh, và ông trị vì lâu dài.
Tương truyền, Hoàng đế Kai Khosrow là con của Hoàng tử Siavash nước Ba Tư, trong lúc bị đày ải, Siavash đã cưới Công chúa Farangis của nước Turan. Trước khi Kai Khosrow ra đời, cha ông bị giết ở nước Turan bởi ông ngoại ông là vua Afrasiab. Mẹ của ông là nàng Công chúa xinh đẹp Farangis cũng bị vua cha hạ lệnh cho giết, nhưng bà được cứu sống và sinh ra ông. Tương truyền, quan Tể tướng Piran nước Turan - vị quan liêm có công cứu sống và nuôi nấng Hoàng tử Kai Khosrow xưa kia - đã đảm nhiệm vai trò Tổng tư lệnh Quân đội Turan và hy sinh trong cuộc chiến tranh giữa hai nước Ba Tư và Turan. Vị quan liêm bi kịch này bị người anh hùng Gudartz đánh bại trong chiến dịch phạt Turan lần thứ ba của nhà vua Kay Khosrow - ông không tham chiến trong lần này. Trong sử sách của người Hy Lạp cổ đại (ví dụ như nhà sử học Herodotus) cũng có ghi nhận một câu chuyện tương đồng về những năm tháng đầu đời của Hoàng Đế Cyrus Đại Đế của Đế quốc Ba Tư, và chiến thắng của ông trước người ông ngoại của chính mình là Hoàng đế Astyages.
Hoàng tử Cyrus là con trai của Công chúa Mandada - con gái của vua nước Media là Astyages, giống như Hoàng Đế Kai Khosrow là con trai của Công chúa Farangis - con gái của một vị Hoàng Đế nước ngoài là Afrasiab. Cả Hoàng Đế Cyrus Đại Đế trong sử sách Hy Lạp và Hoàng Đế Kai Khosrow trong huyền sử Ba Tư đều bị ông ngoại của mình hạ lệnh cho giết chết, nhưng họ đã được cứu sống, nuôi nấng bí mật và sau đó họ đã lật đổ ông ngoại của họ: do đó, thỉnh thoảng ông được đánh đồng với Hoàng Đế Cyrus Đại Đế. Sau khi lập nhiều chiến công hiển hách, Hoàng đế Cyrus Đại Đế - nhà chinh phạt xuất sắc nhất thời đó, xưng làm "Vua của các vị vua". Ông thực hiện chính sách tôn trọng nhân quyền, và là một trong những vị anh dùng được vị vua lỗi lạc Alexandros Đại Đế xứ Macedonia ngưỡng mộ nhất.
Theo huyền sử thì cuộc chiến giữa ông với nước Turan, để báo thù cho cha của ông là Hoàng tử Sivash và kết thúc với chiến thắng quyết định của ông, kéo dài trong suốt triều đại của ông. Do địa thế khó khăn, nhà vua Ba Tư chỉ trở về với bảy binh sĩ. Về việc này thì trong thiên sử thi "Shahnameh" cũng có ghi về một cuộc chinh phạt hoang mạc Makran của Hoàng đế Kay Khosrow. Trong chiến dịch phạt Turan lần thứ tư - một trong những chiến dịch cuối cùng trong cuộc chiến tranh Ba Tư-Turan, ông đại thắng, và vua Afrasiab phải tháo chạy vượt biển. Vua Kai Khosrow quyết định hành quân trên khắp thế giới. Ông kéo quân đến Trung Quốc - nơi đã thấu hiểu Vương quyền của ông, đến Makran - vua xứ này chắc chắn phải bị đánh bại và lên đường vượt biển từ Makran. Trong cuộc truy kích này, ông không bắt được vua Afrasiab.
Cuộc chiến tranh Ba Tư - Turan kết thúc với chiến thắng của nước Ba Tư, mà trong suốt cuộc chiến ấy, danh tướng Rostum đã phò vua đắc lực. Vì thế, ông trao cho Rostum cai quản nhiều đất đai. Hoàng đế Kay Khosrow giờ đây hoàn toàn là vua của cả hai đế quốc hùng mạnh.
Hoàng đế Kai Khosrow trị vì huy hoàng trong suốt 60 năm, Ông được xem là một vị vua công chính, người được kinh Avesta ca ngợi. Truyện Gharar al-seyar do Tha'alebi Marghani viết bằng tiếng Ả Rập vào thế kỷ X, có đề cập đến việc vua Kai Khosrow giúp Iran thoát khỏi thời kì đen tối, được thần dân ngưỡng mộ. Thiên sử thi Shahnameh cũng viết về ông vua huyền thoại Kai Khosrow, có điểm giống cách miêu tả về Hoàng đế Cyrus Đại Đế, ví dụ như sự tôn trọng đối với các tôn giáo và dân tộc khác, sự hiền từ, ngay thẳng và cống hiến của ông trong việc phục hồi các đền thờ. Cũng giống như Hoàng Đế Cyrus Đại Đế chinh phạt nước Media và lật đổ Hoàng Đế Astyages, Hoàng Đế Kai Khosrow đã chiếm luôn đất của người ông ngoại của chính ông là Hoàng Đế Afrabsiab, với tư cách là cháu của cả vua nước Ba Tư lẫn vua nước Turan, ông hợp nhất hai quốc gia này thành một Đế quốc hùng cường. Sau chiến thắng lừng lẫy và giết được vị Hoàng đế hùng cường Afrasiab, ông có đủ bản lĩnh và sức mạnh để trấn áp sự làm loạn của dư đảng của Vương triều Turan. sau khi chinh phạt nước Ai Cập, ông trị vì bảy năm thịnh trị, và được thần dân kính trọng, yêu mến.
Chén của Hoàng Đế Kai Khosrow
Chén của vua Jamshid, trên thực tế còn gọi là Chén của vua Kai Khosrow (Chén của Djemscheed hoặc Jaam-e Jam, còn gọi là chén của Kai Khosrow trong tiếng Ba Tư: جام جم) là một chiếc chén tiên đoán, theo thần thoại Ba Tư, nhieừ đời vua Ba Tư cổ đại đã dùng chiếc chén này. Chiếc chén này cũng được gọi là Jam-e Jahan nama, Jam-e Jahan Ara, Jam-e Giti nama, và Jam-e Kei-khosrow. Người ta cho rằng chiếc chén Jam-e Kei-khosrow chính là Kaei Husravah trong Kinh Thánh Avesta, và Sushravas trong Kinh Vệ Đà. Trong suốt triều đại của ông ta, Hoàng Đế Kai Khosrow chỉ sử dùng chiếc chén này một lần để tìm kiếm viên sứ thần Bizhan - người đã được vua phái đến nước Turan. Chánh sứ Bizhan vướng víu vào mối tình lãng mạn với Công chúa Manizheh, con gái của Hoàng đế nước Turan là Afrasiab. Công chúa Manizhe bí mật mang chánh sứ Bizhan vào chiếc giường của cô, không may, vua Afrasiab phát hiện, ông ta ném chánh sứ Bizhan vào một cái hố, và tống cổ Công chúa Manizheh ra khỏi kinh sư. Toàn dân Ba Tư đều cho rằng chánh sứ Bizhan đã chết, chỉ ngoại trừ Hoàng Đế Kai Khosrow, vì ông nhận thấy vị sứ thần còn sống thông qua chiếc chén của ông. Do đó, ông truyền lệnh cho danh tướng Rostam đến cứu Bijan. Và, đây trở thành một cuộc phiêu lưu, đồng thời là một chiến thắng huy hoàng của danh tướng Rostam.
Tương truyền, chiếc chén ("Jām") được lấp đầy với thuốc trường sinh bất lão và được sử dụng khi bói cầu. Theo ghi nhận của Ali-Akbar Dehkhoda, khi nhìn vào chiếc chén, người ta có thể theo dõi toàn bộ bảy khoảng trời trên vũ trụ (از هفت فلک در او مشاهده و معاینه کردی). Người ta tin rằng, chiếc chiếc này đã được tìm thấy tại kinh thành Persepolis trong thời kỳ cổ đại. Người ta nói rằng, chiếc chiếc giúp con người nhìn thấy toàn bộ thế giới, và những lời tiên đoán trong chén giúp con người hiểu được những sự thật bí ẩn. Thỉnh thoảng, đặc biệt trong những tích truyện dân gian như "Huyền thoại về người anh hùng Aslan", người ta coi đây là một quả bóng pha lê. Khi dịch thiên sử thi "Shahnameh" sang tiếng Anh, Helen Zimmern đã gọi chiếc chén này là một "quả cầu pha lê".
Từ ngôi
Về sau, Hoàng Đế Kai Khosrow không thích làm vua nữa. Lúc bây giờ, ông đã chinh phạt được nước Turan và đạt được nhiều thành quả vang dội. người Hy Lạp. Một vị vua vĩ đại không thể sa ngã một cách chẳng mấy huy hoàng khi bị đánh bại. Do quá ngưỡng mộ danh tiếng của Hoàng đế Cyrus Đại Đế và Đế quốc Ba Tư, có lẽ những nhà văn người Ba Tư đã dấu việc ông bại trận tử vong, qua việc tạo nên huyền thoại Hoàng đế Kay Khosrow rút về ở ẩn, thờ phụng thần linh và biến mất một cách bí ẩn. Trong khi có lẽ những viên cận thần của Hoàng đế Cyrus Đại Đế bị tiêu diệt hoàn toàn khi rút quân, huyền sử Ba Tư tạo dựng thành việc các chiến binh của Hoàng đế Kai Khosrow đều hy sinh trong một cơn bão.
Nhưng về cái chết của Hoàng đế Cyrus Đại Đế thì những nhà sử học khác của người Hy Lạp như Ctesias và Xenophon cũng có những ghi nhận khác biệt với Herodotus. Bản thân Herodotus còn cho rằng có nhiều tài liệu khác nhau nói về sự kiện này. Theo nhà sử học Ctesias, Hoàng đế Cyrus Đại Đế giành thắng lợi trong một cuộc chinh phạt người Saka, và vua Amorges của người Saka trở thành một cố vấn thân cận của ông. Trong khi vua Kay Khosrow không có con theo huyền sử Ba Tư, sử cũ Hy Lạp đều ghi chép rằng vua Cyrus Đại Đế truyền ngôi cho con trai ông là Hoàng thái tử Cambyses.
Theo ghi nhận của Ctesias thì Hoàng đế Cyrus Đại Đế qua đời do bị thương, đồng thời ông đã chia tay Hoàng gia và Triều thần trước khi về cõi vĩnh hằng. Không có một vị Nữ hoàng nào trong câu chuyện này. Hoàng đế Cyrus Đại Đế tử thương sau một trận đánh với người Derbices, nhưng công cuộc chinh phạt người Derbices đã mang lại thắng lợi cho ông: vua Amorges mang viện binh đến, người Derbices bị đánh tan tác, vua của họ bị giết và lãnh thổ của họ bị sáp nhập vào Đế quốc Ba Tư. Theo Xenophon trong cuốn "Cyropaedia" thì Hoàng đế Cyrus Đại Đế qua đời bình yên ở kinh thành Pasargadae, sau những năm tháng trị vì huy hoàng. Theo Xenophon, một trong những việc làm của nhà vua trước khi qua đời là cầu nguyện thần linh. Nếu vị Hoàng đế trong huyền sử Ba Tư lui về thờ cúng thần linh, thì vị Hoàng đế Ba Tư vĩ đại theo Xenophon, đã cúng bái thần linh trước khi qua đời.
Lời khuyên dành cho Hoàng tử Lohrasb
Một số lời khuyên của ông dành cho Hoàng tử Lohrasb về vương quyền, chiến tranh, thần dân và sự hiền minh được kể lại trong "Shahnama" và "Gharar al-seyar" và cả Khwatay namak:
Vua Kay Khosrow đã đi vào huyền sử Ba Tư với tư cách là một vị vua vĩ đại, nhà tu khổ hạnh và nhà tiên tri. Trong huyền sử Ba Tư, triều vua Lohrasb có những đặc điểm giống với cả hai triều vua kế tục Cyrus Đại Đế là Cambyses II và Smerdis trong sử cũ Hy Lạp.