nhỏ|250x250px|Phủ phụ chánh triều vua [[Duy Tân. Từ trái sang phải: Tôn Thất Hân (thượng thư bộ hình), Nguyễn Hữu Bài (thượng thư bộ lại), Huỳnh Côn (thượng thư bộ lễ), Hoàng thân Miên Lịch, Lê Trinh (thượng thư bộ công), Cao Xuân Dục (thượng thư bộ học)]]
Huỳnh Côn hay Hoàng Côn (chữ Hán: 黃琨; 1850 - 1925), quê ở làng Trung Bính thuộc tổng Võ Xá, phủ Quảng Ninh, nay thuộc xã Bảo Ninh, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình.
Tiểu sử
Huỳnh Côn sinh ngày 20 tháng 2 năm 1850 (năm Canh Tuất). Cha của ông là một nhà nho nghèo, đậu tú tài nhưng không chịu làm quan, ở nhà làm thuốc trị bệnh giúp dân. Hồi nhỏ, ông học với cụ, đến năm lên 11 tuổi, cụ mời thầy về dạy riêng. Cùng với ông còn có Nguyễn Phạm Tuân, Trần Khắc Tuấn đều là những người học trò có tiếng học giỏi thời đó. Năm 1867, ông thi hương đậu tú tài. Năm 1868, có ân khoa, ông thi tiếp, đậu cử nhân. Và đến năm Tự Đức thứ 29 (1887) ông thi đậu Phó bảng. Theo cuốn "Các nhà khoa bảng Việt Nam", kỳ thi này lấy 7 người, không có tiến sĩ gồm bốn Tam giáp, ba Phó bảng. Giai thoại kể rằng khi Huỳnh Côn làm bài đáng lẽ phải viết "bệ hạ" (chỉ nhà vua) thì lại viết nhầm thành "hạ bệ". Thời đó kỷ luật trường thi không cho phép tẩy xoá, nhanh trí, ông thêm chữ hạ thành "hạ bệ hạ". Khi chấm thi, không những giúp ông thoát tội khi quân mà còn được đỗ Phó bảng. Nếu không có lỗi trên thì có thể ông đã đỗ đạt cao hơn.
Huỳnh Côn mất ngày 31 tháng 1 năm 1925 (năm Ất Sửu), được nhà vua truy tặng "Thái tử Thiếu bảo Hiệp tá Đại học sĩ". Lời khen ngợi tốt đẹp nhất mà mọi người dành cho ông là "Ông qua đời trong cảnh sống hết sức thanh bạch". Người dân Đồng Hới, Quảng Bình vô cùng mến mộ ông: một quan thanh liêm, một nhà Hán học và một Lương y nhiệt thành tâm huyết. Tên ông được đặt cho một đường phố trung tâm thành phố Đồng Hới.
Sự nghiệp
Huỳnh Côn học giỏi và tài hoa, nhưng đời làm quan của ông lại nhiều thăng trầm. Từ thời vua Tự Đức đến thời vua Duy Tân, ông kinh qua nhiều bộ, ngành trong triều và trải qua trị nhiệm nhiều địa phương với nhiều chức vụ khác nhau: Từ Tri huyện Nam Xương (Nam Định) đến Án sát tỉnh Phú Yên, rồi ra Phũ Doãn Thừa Thiên, từ Quảng Bình đến Hà Tĩnh, từ Quảng Ngãi đến Khánh Hoà, Bình Thuận rồi lại trở về triều đình. Từ Bộ Lễ đến Bộ Hộ, Bộ Công, Bộ Học rồi ông làm Phụ chánh Thân Thần, làm thầy dạy chữ Hán cho vua Duy Tân, giúp vua Duy Tân in ấn sách vở. Ở cương vị nào, ông cũng tỏ rõ khả năng đảm đương nhiệm vụ, ông cũng rất thanh liêm chính trực. Làm Thượng thư bộ Hộ, ông là người lập ra dự toán ngân sách cho Nam Triều, quy định và giữ giá tiền đồng với bạc thật của Ngân hàng chính phủ Pháp bảo hộ, đề xuất tăng lương cho quan lại Nam Triều. Khi ông làm Thượng thư bộ Lễ nhưng rất giỏi về giáo dục nên triều đình cử ông ra Hà Nội tham gia cải cách giáo dục cho cả nước, lập thêm Bộ Học (tức là bộ Giáo dục) cho Nam Triều. Với chương trình cải cách giáo dục, năm 1902, ông đã đề nghị sử dụng và dạy chữ Quốc ngữ trên phạm vi toàn quốc nhưng phía Pháp không đồng ý.
Trong cuộc khởi nghĩa của vua Duy Tân chống Pháp, dù chưa biết ông Huỳnh Côn có tham gia giữ vai trò gì, nhưng với địa vị là Thượng thư bộ Lễ và Phụ chánh đại thần mà để Vua chống lại người Pháp thì ắt hẳn người Pháp không tin ông. Viên Khâm sứ Châtel (Sa-ten) đã tìm cách hãm hại ông nhưng không đủ chứng cứ để kết tội.
Tác phẩm
Về sự nghiệp văn chương, Huỳnh Côn để lại rất nhiều câu đối, một tập thơ Nôm là "Hà Nguyên Thi Khảo" và nhiều bài thơ đăng trên báo Nam Phong từ năm 1914 đến năm 1925. Khi còn làm Phụ chánh, ông đã soạn thảo tập "Chiêm Thành Khảo" dùng làm giáo trình giảng văn sách cho vua Duy Tân. Ông đã dày công sưu tầm danh sách khoa bảng trong tỉnh Quảng Bình, soạn thành bộ "Quảng Bình đăng khoa lục" gồm hai tập ghi chép rõ các phàm lệ, điều lệ thi cử, địa điểm khoa thi, ban giám khảo, số người dự thi mỗi khoa, số người trúng tuyển từ năm Gia Long thứ 12 (1813) đến năm Duy Tân thứ 4 (1910). Ngoài việc làm thuốc chữa bệnh, viết sách, câu đối lưu truyền trong dân gian, ông còn mở trường dạy chữ Hán cho những người đam mê Hán học. Khi đã về hưu, ông vẫn rất quan tâm đến việc dạy học chữ Quốc ngữ cho dân. Ông đã viết đề tựa cho cuốn sách "Quảng Bình địa dư tiện đọc", được dùng làm sách dạy cho các trường tiểu học ở Quảng Bình và được viết bằng chữ Quốc ngữ, chỉ trước khi ông mất 22 ngày.
Gia quyến
Về gia đình, Huỳnh Côn có 5 bà vợ. Trong đó vợ cả của ông là bà Võ Thị Nhiêu, là con gái của Thượng thư Võ Trọng Bình. Nhờ đức thanh liêm của ông mà con cháu ông đều tự lo học hành thành đạt.
Con của Huỳnh Côn:
-
Hoàng Châu Tích, đậu cử nhân, làm Biên tu Quốc sử quán, nổi tiếng về thơ Nôm.
-
Hoàng Khắc Thẩm, nguyên Tri huyện Cam Lộ (Quảng Trị) đã hết lòng bảo vệ các tổ chức Việt Minh ở địa phương. Sau Cách mạng tháng 8, ông được mời về Quảng Bình phụ trách xây dựng ngành Tư pháp.
-
Huỳnh Kham tốt nghiệp bác sĩ Đại học Y khoa năm 1936(?) (cùng khóa với bác sĩ Tôn Thất Tùng, Trần Duy Hưng) là vị bác sĩ y khoa Tây học đầu tiên ở vùng Đồng Hới, nguyên trưởng khoa Da liễu bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, được tặng danh hiệu "Thầy thuốc ưu tú".
Cháu nội của Huỳnh Côn là Giáo sư Hoàng Tuệ, nguyên Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học Việt Nam, và Giáo sư Hoàng Thiếu Sơn, Nhà giáo Nhân dân.
Chắt đích tôn của Huỳnh Côn là nhà văn Bảo Ninh (tên thật là Hoàng Ấu Phương).
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|250x250px|Phủ phụ chánh triều vua [[Duy Tân. Từ trái sang phải: Tôn Thất Hân (thượng thư bộ hình), Nguyễn Hữu Bài (thượng thư bộ lại), Huỳnh Côn (thượng thư bộ lễ), Hoàng thân Miên Lịch,
**Lưu huỳnh** (tên khác: **_Sulfur_** (đọc như _"Xun-phu"_), **_lưu hoàng_** hay **_diêm sinh_**) là nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn có ký hiệu **S** và số nguyên tử 16. Nó là một phi
Để con được ốm cần có sự kiên nhẫn giải thích hay thuyết phục của bác sĩ cùng sự thông hiểu và hợp tác từ phía gia đình bé. Đôi khi, sự hợp tác và
Để con được ốm cần có sự kiên nhẫn giải thích hay thuyết phục của bác sĩ cùng sự thông hiểu và hợp tác từ phía gia đình bé. Đôi khi, sự hợp tác và
Thời gian gần đây, bên cạnh việc giúp trẻ phát triển chỉ số IQ, các bậc phụ huynh còn mong muốn giúp con phát triển chỉ số EQ. Chúng ta hiểu EQ là chỉ số
Thời gian gần đây, bên cạnh việc giúp trẻ phát triển chỉ số IQ, các bậc phụ huynh còn mong muốn giúp con phát triển chỉ số EQ. Chúng ta hiểu EQ là chỉ số
Thời gian gần đây, bên cạnh việc giúp trẻ phát triển chỉ số IQ, các bậc phụ huynh còn mong muốn giúp con phát triển chỉ số EQ. Chúng ta hiểu EQ là chỉ số
**Văn hóa Sa Huỳnh** là một nền văn hóa khảo cổ được xác định ở vào khoảng năm 1000 TCN đến cuối thế kỷ thứ 2. Nền văn hóa Sa Huỳnh là một trong ba
**Huỳnh Thúc Kháng** (chữ Nho: 黃叔沆, 1 tháng 10 năm 1876 – 21 tháng 4 năm 1947), tự **Giới Sanh**, hiệu **Mính Viên** (hay đôi khi được viết là **Minh Viên**), là một chí sĩ
**Huỳnh Anh** (sinh ngày 28 tháng 1 năm 1992) là một nam diễn viên Việt Nam. Anh được biết đến qua các bộ phim Lỡ hẹn với ngày xanh, _Cả một đời ân oán_, _Chạy
**Trần Huỳnh Duy Thức** là một kỹ sư, doanh nhân và nhà bất đồng chính kiến người Việt Nam. Ông là cựu tổng giám đốc của Công ty Dịch vụ điện thoại Internet OCI, một
**Huỳnh Lỗi** (sinh ngày 6 tháng 12 năm 1971 tại Nam Xương, Giang Tây, Trung Quốc) là nam diễn viên điện ảnh, đạo diễn, ca sĩ, biên kịch và người mẫu, hiện tại Huỳnh Lỗi
**LGBT nhận con nuôi** (tiếng Anh: _LGBT adoption_) là việc những người trong cộng đồng LGBT nhận nuôi một đứa trẻ làm con. Việc nhân nuôi có thể là do cả cặp đôi đứng ra
**Phan Huỳnh Điểu** (sinh ngày 11 tháng 11 năm 1924 - mất ngày 29 tháng 6 năm 2015) là một trong những nhạc sĩ tiêu biểu nhất của dòng nhạc cách mạng Việt Nam trong
**Bảo tàng Văn hoá Sa Huỳnh** nằm tại số 149 đường Trần Phú, thành phố Hội An là một trong những nơi hiếm hoi ở Quảng Nam trưng bày các hiện vật về đời sống,
**Lưu huỳnh** là một chất vô cơ có công thức hóa học là . Nó là một chất rắn có màu vàng và là dạng phổ biến nhất của nguyên tố lưu huỳnh. Nó là
use both this parameter and |birth_date to display the person's date of birth, date of death, and age at death) --> | death_place = | death_cause = | body_discovered = | resting_place = | resting_place_coordinates
**Lý Huỳnh** (tên thật: **Giuse Đaminh Lý Kim Tuyền**, 24 tháng 2 năm 1942 – 22 tháng 10 năm 2020) là một võ sư Việt Nam từng được xếp vào nhóm "Nam Kỳ tứ tú"
**Huỳnh Anh** (2 tháng 1 năm 1932 – 13 tháng 12 năm 2013) là nhạc sĩ kiêm nhạc công nổi tiếng trước năm 1975. của Việt Nam Cộng hòa Ông là tác giả của một
phải|nhỏ|Đèn huỳnh quang dạng thu nhỏ loại mới và dạng ống dài loại cũ **Đèn huỳnh quang** hay gọi đơn giản là **đèn tuýp** (hay **đèn ống**) gồm điện cực (wolfram) và vỏ đèn phủ
**Phaolô Huỳnh Đông Các** (1923–2000) là một giám mục của Giáo hội Công giáo Rôma người Việt Nam. Ông nguyên là Giám mục chính tòa của Giáo phận Qui Nhơn. Khẩu hiệu giám mục của
**Huỳnh Ngọc Lập** (sinh ngày 17 tháng 5 năm 1993), thường được biết đến với nghệ danh **Huỳnh Lập**, là một nam diễn viên, nghệ sĩ hài, doanh nhân kiêm nhà làm phim người Việt
**Giacôbê Huỳnh Văn Của** (1915–1995) là một Giám mục của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam Ông nguyên là Giám mục phó Giáo phận Phú Cường trong khoảng thời gian từ năm 1976 đến
**Lưu huỳnh hexafluoride** (công thức hóa học: **SF6**) là một hợp chất vô cơ, không màu, không mùi, không cháy, là một loại khí nhà kính vô cùng và là chất cách điện tốt.
**Huỳnh Đức Thơ** (sinh năm 1962) là một chính khách Việt Nam. Ông từng là Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Đà Nẵng khóa IX. Trong Đảng Cộng sản Việt Nam, ông từng
**Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh** là một công viên địa chất tại tỉnh Quảng Ngãi được thành lập từ 2015, đang trong quá trình xem xét để được công nhận vào
**Huỳnh Hiểu Minh** (tiếng Trung: 黃曉明, tiếng Anh: Huang Xiao-Ming; sinh ngày 13 tháng 11 năm 1977) là một nam diễn viên, ca sĩ, nhà sản xuất phim, doanh nhân người Trung Quốc. ## Tiểu
phải|nhỏ|Các mẫu Huỳnh quang dưới các tia UV-A, UV-B và UV-C **Huỳnh quang** là sự phát quang khi phân tử hấp thụ năng lượng dạng nhiệt (photon) hoặc dạng quang (photon).Ở trạng thái cơ bản
**Nicôla Huỳnh Văn Nghi** (1927–2015) là một Giám mục Công giáo người Việt, từng giữ chức Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Sài Gòn, rồi Giám mục chính tòa Giáo phận Phan Thiết và
Kính hiển vi huỳnh quang (_Fluorescence microscope_) là một kỹ thuật hiển vi quang học, trong đó sử dụng hiệu ứng phát huỳnh quang của vật mẫu để tạo ra hình ảnh, để nghiên cứu
**Huỳnh Bách Minh** (tiếng Trung: 黃百鳴, tiếng Anh: Raymond Wong Pak-ming, sinh ngày 8 tháng 4 năm 1976) là một nam diễn viên, nghệ sĩ hài, nhà làm phim kiêm doanh nhân người Hồng Kông.
Kem Dưỡng Ẩm Dạng Gel Dành Cho Da Dầu Mụn By Wishtrend Sulfur 3% Clean Gel 30g- Thương hiệu: By Wishtrend- Xuất xứ: Hàn Quốc- Dung tích: 30g *** Thế giới Skinfood là đại lý
Kem Dưỡng Ẩm Dạng Gel Dành Cho Da Dầu Mụn By Wishtrend Sulfur 3% Clean Gel 30g- Thương hiệu: By Wishtrend- Xuất xứ: Hàn Quốc- Dung tích: 30g - Kem Dưỡng Ẩm Dạng Gel Dành
phải|nhỏ|Cửa biển Sa Huỳnh nhìn từ Quốc lộ 1 vào năm 2016 **Sa Huỳnh** là một cửa biển ở phía nam tỉnh Quảng Ngãi, nơi đầm Nước Mặn thông ra Biển Đông và cũng là
**Lưu huỳnh tetrachloride** là một hợp chất vô cơ với công thức hóa học **SCl4**. Nó thường thu được dưới dạng một chất rắn màu vàng nhạt không ổn định. SF4, tương ứng là một
**Huỳnh Trần Ý Nhi** (sinh ngày 18 tháng 6 năm 2002) là một nữ người mẫu người Việt Nam. Cô bắt đầu sự nghiệp người mẫu của mình thông qua việc đạt danh hiệu Á
**Huỳnh Đức Bửu** (15 tháng 4 năm 1917 – 20 tháng 7 năm 2012) là thẩm phán và quan chức Việt Nam Cộng hòa, từng giữ chức Tổng trưởng Bộ Tư pháp dưới thời Đệ
**Huỳnh Bích Liên** () là một nữ diễn viên, người mẫu, người dẫn chương trình tại Hồng Kông. Cô cũng là một diễn viên của TVB dưới hợp đồng nghệ sĩ cơ bản. ## Tiểu
**Huỳnh Quốc Việt** (sinh ngày 25 tháng 9 năm 1976) là chính trị gia nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ông hiện là Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương
**Lưu huỳnh trioxide** (còn gọi là _anhydride sunfuric_, _sulfur trioxide_) là một hợp chất vô cơ với công thức hóa học **SO3**. Nó là chất lỏng không màu, tan vô hạn trong nước và axit
**Lưu huỳnh dioxide **(hay còn gọi là _anhydride sunfurơ_, _lưu huỳnh(IV) Oxide_, _sulfur dioxide_) là một hợp chất hóa học với công thức **SO2**. Chất khí này là sản phẩm chính của sự đốt cháy
**Khu di chỉ văn hóa Sa Huỳnh** là cụm di chỉ khảo cổ tại thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi, nơi phát hiện ra nền văn hóa Sa Huỳnh. Cụm di chỉ này gồm
**Huỳnh Thị Phúc** (sinh ngày 17 tháng 2 năm 1976) là nữ Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bà hiện là Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng đoàn Đại
**Huỳnh Thị Chiến Hòa** (sinh ngày 18 tháng 4 năm 1973) là nữ chính trị gia nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bà hiện là Phó Bí thư thường trực Tỉnh ủy
Kem ngăn ngừa mụn Anti Trouble Acne Spot được chiết xuất từ các thành phần tự nhiên như hoa nhung tuyết, rau sam, rau má, dầu tràm trà, quả đu đủ,… giúp làm sạch làn
**Căn cứ Sa Huỳnh** (còn gọi là **Hoạt động Yểm trợ Hải quân Sa Huỳnh** hoặc đơn giản là **Sa Huỳnh**) là căn cứ quân sự cũ của Hải quân Mỹ, Lục quân Mỹ và
**Huỳnh Tuấn Kiệt** là một võ sư Việt Nam. Ông là chương môn phái Nam Huỳnh Đạo ## Thân thế Huỳnh Tuấn Kiệt có cha là một thầy thuốc. Từ nhỏ ông đã ham mê
Kem Ngăn Ngừa Mụn Anti Trouble Acne SpotKem ngăn ngừa mụn Anti Trouble Acne Spot được chiết xuất từ các thành phần tự nhiên như hoa nhung tuyết, rau sam, rau má, dầu tràm trà,
**Huỳnh Hữu Nghĩa** (2 tháng 10 năm 1927 – ?) là chính khách và công chức người Việt Nam, cựu Tổng trưởng Bộ Lao động Quốc gia Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Lao động
**Huỳnh Hữu Hiền** (1930 – 25 tháng 3 năm 2017) là cựu sĩ quan Không quân Việt Nam Cộng hòa cấp bậc Đại tá, từng giữ chức Tư lệnh Không quân Việt Nam Cộng hòa.