✨Gambit Hậu (phim truyền hình)

Gambit Hậu (tựa gốc tiếng Anh: The Queen's Gambit) là một bộ phim truyền hình chính kịch lịch sử dành cho lứa tuổi mới lớn của Mỹ năm 2020 dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên năm 1983 của Walter Tevis. Tiêu đề của bộ phim cũng là tên một nước đi khai cuộc cờ vua. Tác phẩm do Scott Frank cùng Allan Scott đồng sáng lập và được Frank chắp bút kiêm đạo diễn. Bắt đầu vào giữa thập niên 1950 và kéo dài suốt những năm 1960, câu chuyện xoay quanh nữ thần đồng cờ vua Beth Harmon (Anya Taylor-Joy) trên hành trình trở thành kỳ thủ vĩ đại nhất thế giới trong khi vật lộn với chứng nghiện rượu và thuốc an thần, cũng như các vấn đề về tâm lý.

Gambit Hậu được phát hành trên Netflix vào ngày 23 tháng 10 năm 2020. Sau bốn tuần công chiếu, tác phẩm trở thành phim truyền hình ngắn tập có kịch bản được xem nhiều nhất trên nền tảng này. Giới chuyên môn đánh giá cao bộ phim và đặc biệt dành lời khen ngợi cho màn trình diễn của Anya Taylor-Joy cũng như lối quay và kĩ thuật làm phim. Bộ phim cũng nhận được phản ứng tích cực từ cộng đồng kỳ thủ cờ vua và được cho là đã thúc đẩy trở lại sự quan tâm của công chúng dành cho bộ môn này.

Tóm tắt

Gambit Hậu là câu chuyện hư cấu kể về cuộc đời của thần đồng cờ vua mồ côi cha mẹ Beth Harmon trong hành trình trở thành kỳ thủ vĩ đại nhất thế giới. Trên con đường ấy, cô phải vật lộn với chứng nghiện rượu và thuốc an thần, cũng như các vấn đề về tâm lý. Tựa đề bộ phim cũng là tên một trong những nước đi khai cuộc lâu đời nhất trong bộ môn cờ vua. Câu chuyện bắt đầu vào giữa thập niên 1950 và kéo dài suốt những năm 1960.

Bộ phim bắt đầu tại Lexington, Kentucky, nơi cô bé chín tuổi vừa mất mẹ vì tai nạn xe hơi – Beth, được đưa tới cô nhi viện dành riêng cho trẻ em gái. Bác Shaibel, người quét dọn trại trẻ, trở thành thầy dạy cho Beth những bài học đầu tiên về cờ vua. Trong những năm 1950, việc sử dụng thuốc an thần hàng ngày là rất phổ biến, do đó các bé gái ở trại trẻ cũng không ngoại lệ khi mỗi ngày họ đều được phát hai viên, khiến Beth dần dần nghiện thuốc. Beth nhanh chóng trở thành một người chơi cờ vua giỏi, vì khả năng tưởng tượng của cô đã được tăng cường nhờ thuốc an thần. Vài năm sau, cô được vợ chồng Wheatley đến từ Lexington nhận nuôi. Tới nơi ở mới, Beth đăng ký tham gia các giải cờ vua dù cô chưa hề có kinh nghiệm đấu giải. Cô gần như bất bại trong mọi trận đấu khiến nhiều người chú ý. Beth trở thành bạn với một số kỳ thủ bao gồm nhà cựu vô địch bang Kentucky Harry Beltik, nhà vô địch cờ vua Mĩ Benny Watts và kỳ thủ kiêm nhà báo, nhiếp ảnh gia – D.L. Townes. Càng bất bại nhiều và kiếm được nhiều tiền hơn, Beth càng lệ thuộc vào rượu và thuốc an thần nhiều hơn.

Diễn viên và nhân vật

Diễn viên chính

• Anya Taylor-Joy vai Beth Harmon, nữ kỳ thủ cờ vua trẻ tuổi, người quyết tâm trở thành kỳ thủ vĩ đại nhất thế giới trong khi cố che giấu sự thật rằng bản thân bị lệ thuộc vào rượu và thuốc.
  Isla Johnston vai Beth thời nhỏ. Annabeth Kelly vai Beth năm tuổi.
• Bill Camp vai bác Shaibel quét dọn Mái ấm Methuen cho các bé gái, một kỳ thủ giỏi đã dạy Beth biết cách chơi cờ.
• Moses Ingram vai Jolene, cô gái tính tình ương ngạnh ở mái ấm, người bạn thân nhất của Beth thuở nhỏ.
• Christiane Seidel vai Helen Deardorff, người đứng đầu mái ấm.
• Rebecca Root vai cô Lonsdale, tuyên úy kiêm nhạc trưởng ở mái ấm.
• Chloe Pirrie vai Alice Harmon, mẹ ruột đã mất của Beth, người đạt đến trình độ tiến sĩ chuyên ngành toán học tại Đại học Cornell trước khi sức khỏe tâm thần của bà đi xuống trầm trọng.
• Akemnji Ndifornyen vai Fergusson, quản lý ở mái ấm, người ngoài một số công việc khác còn có nhiệm vụ phân phát thuốc cho các bé gái.
• Marielle Heller vai bà Alma Wheatley, người cùng chồng là Allston nhận nuôi Beth, sau này trở thành quản lý của Beth khi cô tham dự các giải đấu. Chứng nghiện rượu ngày một nặng của bà phần nào có ảnh hưởng đến Beth. Con gái ruột của bà qua đời ít lâu trước khi bà nhận nuôi Beth.
• Harry Melling vai Harry Beltik, cựu vô địch bang Kentucky mà Beth đánh bại trong giải đấu đầu tiên của cô, sau này làm bạn với cô.
• Patrick Kennedy vai Allston Wheatley, chồng của Alma, người cha nuôi tệ bạc của Beth.
• Jacob Fortune-Lloyd vai Townes, kỳ thủ mà Beth nảy sinh tình yêu nhưng không được đáp lại.Tuy nhiên vài năm sau khi gặp lại tại giải đấu ở nước Nga, hai người đã thổ lộ tình cảm chân thành cho nhau nghe.
• Thomas Brodie-Sangster vai Benny Watts, một chàng trai trẻ tính tình kiêu ngạo, nhà đương kim vô địch cờ vua Mỹ và là một trong những đối thủ nặng ký nhất của Beth, sau này trở thành cố vấn và bạn của cô.
• Marcin Dorociński vai Vasily Borgov, kỳ thủ người Nga vô địch thế giới, đối thủ cạnh tranh khốc liệt nhất của Beth.

Diễn viên phụ

• Sergio Di Zio vai người cha không rõ tên tuổi của Beth. Dolores Carbonari vai Margaret, bạn cùng lớp thời trung học của Beth. Eloise Webb trong vai Annette Packer, một thiếu nữ thân thiện, đối thủ đầu tiên của Beth trong giải đấu đầu tiên của cô.
• Matthew Dennis Lewis và Russell Dennis Lewis vai Matt và Mike, hai anh em sinh đôi làm thư kí giải đấu đầu tiên của Beth ở Kentucky và sau này trở thành bạn cô.
• Max Krause vai Arthur Levertov, một đại kiện tướng và là bạn của Benny, người hỗ trợ Beth trong việc luyện tập cho giải đấu. *Ryan Wichert vai Hilton Wexler, một kỳ thủ giỏi đam mê cờ thế, bạn của Benny.

Diễn viên khách mời

• Jonjo O'Neill vai Thầy Ganz, giáo viên câu lạc bộ cờ của một trường trung học địa phương.
• Louis Ashbourne Serkis vai Georgi Girev, thần đồng cờ vua 13 tuổi người Liên Xô.
• Janina Elkin vai vợ của Borgov, cũng là thông dịch viên của ông.
• John Schwab vai ông Booth, người của Bộ Ngoại giao hộ tống Beth tới Moscow thi đấu.
• Millie Brady vai Cleo, nữ người mẫu Pháp, từng có mối tình ngắn ngủi với Benny. Cô nhanh chóng làm bạn với Beth.
• Bruce Pandolfini vai Ed Spencer, giám đốc điều hành của một giải đấu.
• Marcus Loges vai Luchenko, nhà cựu vô địch cờ vua thế giới cao tuổi, đối thủ áp chót của Beth ở Moscow.

Các tập phim

Sản xuất

Phát triển

Ngày 19 tháng 3 năm 2019, Netflix đặt hàng sản xuất một loạt phim gồm sáu tập, đạo diễn bởi Scott Frank và do ông cùng Allan Scott đồng sáng tạo. Hai người cũng giữ vai trò là giám đốc sản xuất bên cạnh William Horberg. Scott từng cố gắng chuyển thể cuốn sách lên màn ảnh kể từ khi ông mua bản quyền kịch bản từ người vợ góa của Walter Tevis vào năm 1992. Bộ phim được phát hành vào ngày 23 tháng 10 năm 2020 với bảy tập thay vì sáu tập như kế hoạch ban đầu. Cách đây 38 năm, Pandolfini cố vấn cho Tevis về các thế cờ trước khi cuốn tiểu thuyết được xuất bản, đồng thời cũng là người gợi ý đặt tên cuốn sách với tựa đề "The Queen's Gambit". Tháng 1 năm 2020, báo chí đưa tin Moses Ingram đã tham gia vào dàn diễn viên của Gambit Hậu. Tháng 8 năm 2020, bên cạnh thông tin về ngày công chiếu bộ phim, một số diễn viên chính được công bố là Bill Camp, Thomas Brodie-Sangster, Harry Melling và Marielle Heller. Nhiều vai phụ do các diễn viên người Anh và Đức đảm nhận do bộ phim ghi hình chủ yếu ở Berlin, thủ đô nước Đức.

Thiết kế bối cảnh và ghi hình

Việc tái hiện vẻ đẹp của giai đoạn cuối thập niên 1950–đầu 1960 đòi hỏi chi phí cao và do Uli Hanisch, người giành chiến thắng tại hạng mục Thiết kế sản xuất xuất sắc nhất của lễ trao giải Deutscher Fernsehpreis (do đóng góp trong loạt phim truyền hình cũng mang tính thời kì, Babylon Berlin), đảm nhiệm. Quá trình quay phim cho Gambit Hậu bắt đầu vào tháng 8 năm 2019 tại Cambridge, Ontario, Canada. Dù bối cảnh của Gambit Hậu được đặt phần lớn ở Mỹ, bộ phim ghi hình chủ yếu ở Berlin, thủ đô nước Đức vì cảnh trong nhà nơi đây có thể thay thế cho rất nhiều các địa điểm trong phim, bao gồm Las Vegas, Cincinnati, thành phố México, Moscow và Paris. Một số địa điểm quay phim tại Berlin bao gồm tòa nhà lịch sử Kino International, Vườn thú Berlin, cửa hàng bách hóa Humana và rạp hát Friedrichstadt-Palast.

Nhạc phim

Carlos Rafael Rivera đảm nhiệm vai trò soạn nhạc cho bộ phim. Ban đầu Frank chỉ muốn nhạc phim hoàn toàn là piano, nhưng cuối cùng đã quyết định với Rivera để cho ra những bản nhạc phim đều là nhạc giao hưởng, nhằm có thêm được "độ sâu và màu sắc của nhạc khí". Rivera nhận thấy việc sáng tác nhạc nền cho cờ vua là một nhiệm vụ đầy thử thách, được Frank cảnh báo rằng "âm nhạc chính là phần khó nhất đấy." Ông quyết định dùng âm nhạc để phản chiếu sự trưởng thành của Beth – cả với tư cách là một người bình thường lẫn một kỳ thủ cờ vua – bằng cách phối hợp các nhạc cụ ngày một nhiều hơn.

Đón nhận

Lượng người xem

Ngày 28 tháng 10 năm 2020, Gambit Hậu trở thành bộ phim được xem nhiều nhất trong ngày trên Netflix. Ngày 23 tháng 11 năm 2020, báo chí đưa tin có 62 triệu hộ gia đình đã xem bộ phim kể từ ngày phát hành (theo cách thức Netflix tự ghi nhận lượng người xem), trở thành "bộ phim truyền hình ngắn tập có kịch bản được xem nhiều nhất của Netflix cho đến hiện tại." trong khi vài tờ báo gọi đây là một "thành công không ngờ". Bộ phim đứng đầu bảng xếp hạng phim chiếu trực tuyến tại Hoa Kỳ của Nielsen Ratings trong các tuần: ngày 26 tháng 10–ngày 1 tháng 11, ngày 2–ngày 8 tháng 11 và ngày 9–ngày 15 tháng 11 năm 2020, trở thành bộ phim đầu tiên giữ vững vị trí đầu trong ba tuần liên tiếp.

Đánh giá chuyên môn

nhỏ|220x220px|Giới phê bình đánh giá cao diễn xuất của [[Anya Taylor-Joy trong bộ phim.]] Trên hệ thống tổng hợp kết quả đánh giá Rotten Tomatoes, Gambit Hậu có tỷ lệ đánh giá tích cực 97% dựa trên 97 đánh giá, với điểm trung bình là 7,89/10. Phần nhận xét chung về tác phẩm trên trang web viết: "Không phải mọi nước đi của bộ phim đều hoàn hảo, nhưng diễn xuất cực kì thu hút của Anya Taylor-Joy cùng việc tái hiện rất đỗi chân thực những đặc trưng thời kỳ lúc bấy giờ, đi kèm với một kịch bản sáng tạo về cảm xúc đã giúp Gambit Hậu giành chiến thắng tuyệt đối." Trên trang Metacritic, số điểm trung bình của phim là 79/100 dựa trên 28 nhận xét, cho thấy "các đánh giá nhìn chung là tích cực".

Darren Franich của Entertainment Weekly cho Gambit Hậu điểm B và nhận xét về nữ diễn viên chính, "Những khoảnh khắc tĩnh lặng là khi Taylor-Joy tỏa sáng nhất, mí mắt cô ấy nheo lại khi hạ gục đối thủ, còn khi bị lật ngược thế cờ, cả thân thể cô tỏa ra sự tức tối tuyệt vọng." Viết cho tờ Rolling Stone, Alan Sepinwall chấm bộ phim 3/5 sao, cho rằng, "Thật là một tác phẩm vừa tuyệt đẹp về mặt thẩm mỹ lại vừa sở hữu một số màn thể hiện xuất sắc, tất cả phục vụ cho một câu chuyện đã bắt đầu có cảm giác quá dài dù hồi kết vẫn còn xa". Caroline Framke của Variety viết: "Gambit Hậu có thể nhân cách hóa cờ vua và làm nổi bật từng kì thủ nhờ lối kể chuyện rất thông minh, còn về nữ chính cực kì thu hút Anya Taylor-Joy, ánh mắt cô sắc lạnh đến nỗi như thể sẵn sàng cắt làm đôi ống kính máy quay mỗi khi cô ấy liếc nhìn nó."

Phản hồi từ cộng đồng kỳ thủ

Cộng đồng người chơi cờ vua dành nhiều lời khen cho Gambit Hậu vì sự khắc họa thành công cả bộ môn này lẫn các kỳ thủ. Trả lời phỏng vấn với Vanity Fair, nữ kiện tướng Jennifer Shahade cho rằng bộ phim "tái hiện xuất sắc tính chuẩn xác của cờ vua". Trong một bài báo viết về bộ phim trên tờ The Times, nhà vô địch cờ vua người Anh David Howell nhận thấy rằng các cảnh chơi cờ "được dàn dựng tốt và chân thực", còn nữ vô địch cờ vua người Anh Jovanka Houska phát biểu, "Với tôi, đây là một bộ phim truyền hình hay xuất sắc... nó truyền tải rất tốt những cung bậc cảm xúc của cờ vua. Đương kim vô địch cờ vua thế giới Magnus Carlsen đánh giá 5/6 sao dành cho bộ phim nhưng anh thấy nó "có một chút thiếu thực tế" vì Beth đã tiến bộ quá nhanh.

Tuy nhiên, Đại kiện tướng Nona Gaprindashvili đã kiện Netflix vì lời thoại phân biệt giới tính trong loạt phim “The Queen’s Gambit”.Theo Guardian, kỳ thủ người Georgia gửi đơn lên tòa án Los Angeles (Mỹ) ngày 16/9, đòi hãng bồi thường 5 triệu USD vì một nhân vật trong phim nói bà chưa từng đấu cờ với đàn ông. Theo Gaprindashvili, lời nhận xét "hết sức phân biệt giới tính và hạ thấp giá trị" của bà.

Lời thoại xuất hiện trong tập cuối khi nữ chính Beth Harmon - Anya Taylor-Joy đóng - đến Nga để thi đấu với các kiện tướng. Một nhân vật phụ nói: "Harmon hoàn toàn không phải kỳ thủ quan trọng theo tiêu chuẩn của họ. Điều duy nhất đặc biệt ở cô là giới tính. Thậm chí điều này cũng chẳng lạ ở Nga. Có Nona Gaprindashvili, nhưng cô ta là nữ vô địch thế giới và chưa bao giờ đấu cờ với đàn ông".

Trong đơn, Gaprindashvili cho biết từng đối đầu 59 kỳ thủ nam, trong đó có 28 người liên tục trong một trận, cũng như 10 kiện tướng vào năm 1968 - bối cảnh phim. Trên _New York Time_s, bà nói: "Họ cố tạo ra nhân vật hư cấu như người tiên phong cho các phụ nữ khác, trong khi thực tế tôi đã mở đường và truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ... Thật mỉa mai... Toàn bộ cuộc đời tôi bị gạch bỏ như thể không hề quan trọng". Đơn cũng đề cập việc phim nói bà là người Nga trong khi kiện tướng sinh ra ở Georgia.

Đại diện Netflix nói "chỉ dành sự tôn trọng tối đa cho Gaprindashvili và sự nghiệp lừng lẫy của bà". Tuy nhiên, hãng cho rằng tuyên bố của bà không có giá trị và sẽ mạnh mẽ chống lại đơn kiện.

Thúc đẩy sự quan tâm tới cờ vua

Tháng 11 năm 2020, tờ The Washington Post ghi nhận rằng đại dịch COVID-19 khiến công chúng quan tâm nhiều hơn tới cờ vua, nhưng độ nổi tiếng của Gambit Hậu đã khiến sự quan tâm này bùng nổ. Trên tờ The Guardian, đại kiện tướng Maurice Ashley cho biết rằng ông nhận được vô cùng nhiều tin nhắn chủ yếu là từ nữ giới, những người say mê bộ phim. Doanh số bán bộ cờ vua tăng theo cấp số nhân sau khi phát hành bộ phim, công ty Goliath Games của Mĩ cho biết doanh số bán bọ cờ vua của họ đã tăng hơn 1000% nhờ sự ra mắt của bộ phim, trong khi công ty tiếp thị NPD Group nhận thấy doanh số bán sách cờ vua đã tăng hơn 600%. Chess.com báo cáo rằng hệ thống chơi cờ vua trực tuyến này đã ghi nhận thêm vài triệu người dùng mới kể từ khi bộ phim được phát hành.

Giải thưởng & đề cử

Di sản

Cùng với Hoàng quyền, trang phục trong Gambit Hậu đã được Bảo tàng Brooklyn trưng bày như một phần của triển lãm ảo "The Queen and the Crown" ("Nữ hoàng và Vương miện").