nhỏ|phải|196x196px|Quặng đất hiếm
Các nguyên tố đất hiếm và các kim loại đất hiếm, theo IUPAC là một hợp chất gồm 17 nguyên tố hóa học thuộc bảng tuần hoàn của Mendeleev, trong đó có scandi, ytri và 15 nguyên tố của nhóm Lanthan và trái ngược với tên gọi (loại trừ prometi), có hàm lượng lớn trong Trái Đất. Người ta có thể tìm thấy các nguyên tố đất hiếm ở trong các lớp trầm tích, các mỏ quặng và cát đen. Nhóm đất hiếm thường không có tên trong sự sắp xếp khoa học. Tuy vậy, đất hiếm vẫn được tổ chức USPTO sắp xếp vào dạng hợp kim và các hợp chất khác, chính xác là nam châm đất hiếm từ các dạng khác nhau của nam châm.
17 nguyên tố đất hiếm gồm xeri (Ce), dysprosi (Dy), erbi (Er), europi (Eu), gadolini (Gd), holmi (Ho), lanthan (La), luteti (Lu), neođim (Nd), praseođim (Pr), prometi (Pm), samari (Sm), scandi (Sc), terbi (Tb), tuli (Tm), ytterbi (Yb) và ytri (Y).
Mặc dù mang tên là hiếm, các nguyên tố đất hiếm - ngoại trừ prometi có tính phóng xạ - là tương đối dồi dào trong lớp vỏ Trái Đất, với xeri là nguyên tố phổ biến thứ 25 với 68 phần triệu, nhiều hơn cả đồng. Tuy nhiên, do đặc tính địa hóa học của chúng, các nguyên tố đất hiếm thường phân tán và không thường được tìm thấy tập trung trong các khoáng vật đất hiếm; kết quả là các kho quặng đất hiếm mà có thể khai thác kinh tế là ít phổ biến hơn. Khoáng vật đất hiếm đầu tiên được phát hiện vào năm 1787 là gadolini, một khoáng chất bao gồm xeri, ytri, sắt, silic và các nguyên tố khác. Khoáng chất này được khai thác từ một mỏ ở làng Ytterby ở Thụy Điển; 4 trong số các nguyên tố đất hiếm có tên bắt nguồn từ tên địa điểm này.
Danh sách đất hiếm
Dưới đây là danh sách 17 nguyên tố đất hiếm.
Khám phá và lịch sử ban đầu
Nguyên tố đất hiếm đầu tiên được phát hiện là khoáng vật đen "ytterbite" (được đổi tên thành gadolinite vào năm 1800). Nó được phát hiện bởi Trung úy Carl Axel Arrhenius vào năm 1787 tại một mỏ đá ở làng Ytterby, Thụy Điển.
Khoáng vật "Yterbite" của Arrhenius đã tới tay Johan Gadolin, một giáo sư của [https://wivi.wiki/wiki/The_Royal_Academy_of_Turku Học viện Hoàng gia Turku] (), và phân tích của ông đã thu được một oxit không xác định (đất) mà ông gọi là ytria. Anders Gustaf Ekeberg đã phân lập beryli từ gadolinite nhưng không nhận ra các nguyên tố khác chứa trong quặng này. Sau phát hiện này vào năm 1794, một khoáng chất từ Bastnäs gần Riddarhyttan, Thụy Điển, được cho là một khoáng chất wolfram sắt, đã được Jöns Jacob Berzelius và Wilhelm Hisinger kiểm tra lại. Năm 1803, họ thu được một oxit trắng và gọi nó là ceria. Martin Heinrich Klaproth độc lập phát hiện ra cùng một loại oxit và gọi nó là ochroia.
Do đó, vào năm 1803, có hai nguyên tố đất hiếm được biết đến là ytri và xeri, mặc dù phải mất thêm 30 năm để các nhà nghiên cứu xác định rằng các nguyên tố khác có trong hai quặng ceria và ytria (sự giống nhau của tính chất hóa học của kim loại đất hiếm làm cho việc chia tách chúng trở nên khó khăn).
Năm 1839, Carl Gustaf Mosander, trợ lý của Berzelius, đã tách ceria bằng cách đun nóng nitrat và hòa tan sản phẩm trong axit nitric. Ông gọi oxit của muối hòa tan là lanthana. Mosander phải mất thêm 3 năm để phân tách tiếp lanthana thành didymia và lanthana thuần túy. Didymia, mặc dù không thể phân tách thêm bằng các kỹ thuật của Mosander, trên thực tế vẫn là một hỗn hợp các oxit.
Năm 1842 Mosander cũng tách ytria thành ba oxit: ytria nguyên chất, terbia và erbia (tất cả các tên đều bắt nguồn từ tên thị trấn "Ytterby"). Đất cho muối màu hồng Mosander gọi là terbium; đất hiếm tạo ra oxit peroxide màu vàng thì ông gọi là erbium.
Vì vậy, vào năm 1842, số lượng các nguyên tố đất hiếm được biết đến đã đạt tới 6: ytri, xeri, lanthan, didymi, erbi và terbi.
Nils Johan Berlin và Marc Delafontaine cũng đã cố gắng để tách các ytria thô và tìm thấy các chất tương tự mà Mosander thu được, nhưng Berlin đặt tên (1860) chất cho màu hồng muối erbi, và Delafontaine tên chất với peroxide terbi vàng. Sự nhầm lẫn này đã dẫn đến một số tuyên bố sai lầm về các nguyên tố mới, chẳng hạn như nguyên tố mosandrium của J. Lawrence Smith, hoặc philippium và decipium của Delafontaine. Do khó khăn trong việc tách các kim loại đất hiếm (và xác định sự phân tách hoàn tất), tổng số tuyên bố khám phá sai lầm đã đạt tới hàng chục, với một số người cho là tổng số tuyên bố khám phá sai lầm lên tới hơn 100.
Viết tắt
Dưới đây là các ký hiệu viết tắt của các nguyên tố đất hiếm thường được sử dụng:
- RE = Đất hiếm
- REM = kim loại đất hiếm
- REE = nguyên tố đất hiếm
- REO = oxit đất hiếm
- LREE = nguyên tố đất hiếm nhẹ (La-Sm)
- HREE = nguyên tố đất hiếm nặng (Eu-Lu)
Ứng dụng
- Dùng để chế tạo các nam châm vĩnh cửu cho các máy phát điện
- Dùng để đưa vào các chế phẩm phân bón vi lượng nhằm tăng năng suất và chống chịu sâu bệnh cho cây trồng
- Dùng để chế tạo các nam châm trong các máy tuyển từ trong công nghệ tuyển khoáng
- Dùng để diệt mối mọt, các cây mục nhằm bảo tồn các di tích lịch sử
- Dùng chế tạo các đèn cathode trong các máy vô tuyến truyền hình
- Dùng làm xúc tác trong công nghệ lọc hóa dầu và xử lý môi trường
- Dùng làm vật liệu siêu dẫn
- Các ion đất hiếm cũng được sử dụng như các vật liệu phát quang trong các ứng dụng quang điện
- Được ứng dụng trong công nghệ laser
Hiện nay các nhà khoa học Việt Nam đã tách được các nguyên tố đất hiếm đạt đến độ sạch đến 98-99% và ứng dụng cho nhiều ngành khác nhau trong công nghiệp.
Trong nông nghiệp, đất hiếm còn được bổ sung thêm vào phân bón để bón cho cây trồng; đồng thời cũng đã có một số thử nghiệm để bổ sung vào thức ăn chăn nuôi.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|196x196px|Quặng đất hiếm **Các nguyên tố đất hiếm** và **các kim loại đất hiếm**, theo IUPAC là một hợp chất gồm 17 nguyên tố hóa học thuộc bảng tuần hoàn của Mendeleev, trong đó có
nhỏ|phải| Phải chăng các hành tinh có sự sống như Trái Đất là rất "hiếm"? Trong thiên văn học hành tinh và sinh học vũ trụ, **thuyết Trái Đất hiếm** cho rằng để xuất hiện
Ô nguyên tố trong [[cấu trúc tinh thể của hệ hợp chất SmCo5]] nhỏ **Nam châm đất hiếm** là nam châm vĩnh cửu được làm từ các hợp chất hoặc hợp kim của các nguyên
nhỏ|phải|Lewis và Clark **Cuộc thám hiểm của Lewis và Clark** (1804-1806), do Meriwether Lewis và William Clark dẫn đầu, là cuộc thám hiểm trên bộ đầu tiên của người Mỹ đến duyên hải Thái Bình
**Cuộc thám hiểm vùng đất Crocker** diễn ra vào năm 1913. Mục đích của nó là điều tra sự tồn tại của **Crocker Land**, một hòn đảo lớn được cho là của nhà thám hiểm
phải|nhỏ|[[Động đất San Francisco 1906
]] **Bảo hiểm động đất** là một hình thức bảo hiểm tài sản mà phải trả tiền cho khách hàng bảo hiểm trong trường hợp một trận động đất xảy
**Sự khan hiếm** (Tiếng Anh: _scarcity_) là sự hạn chế về lượng tài nguyên, được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm mọi nguồn lực để sản xuất ra các hàng hóa, dịch vụ, bao gồm
**Vốn mạo hiểm** (**VC**) hay **vốn liên doanh** là vốn tài chính cung cấp cho các công ty khởi động, tăng trưởng, rủi ro cao, có tiềm năng lớn giai đoạn sơ khai. Quỹ vốn
**Bảo hiểm** (Tiếng Anh: _insurance_, Chữ Hán: 保险) là một phương thức cũng như một ngành nghề liên quan tới sự bảo vệ và đền bù trước những tổn thất tài chính. Đó là hình
nhỏ|Ảnh [[Ra đa|radar chụp tiểu hành tinh 4179 Toutatis được liệt kê là vật thể có khả năng gây nguy hiểm tuy nhiên không có mối đe doạ trực tiếp tới Trái Đất.]] Một **vật
thumb|Hành trình của cuộc thám hiểm Cuộc **thám hiểm sông Mekong 1866-1868**, được chính quyền thực dân Pháp ở Nam Kỳ phát động và giao cho Ernest Doudart de Lagrée lãnh đạo, thực hiện thám
Những [[chấn tâm động đất toàn cầu, 1963–1]] **Động đất** hay **địa chấn** (Tiếng Anh: _earthquake_, Chữ Hán: 地震) là sự rung chuyển trên bề mặt Trái Đất do kết quả của sự giải phóng
**Thám hiểm** hay **khảo sát địa lý** () bao gồm các hoạt động mang tính phiêu lưu mạo hiểm nhằm mục đích khám phá tìm kiếm những điều bất ngờ chưa được biết đến. Từ
thumb|220x124px | right | Quang phổ vạch phát ra từ các loại khí hiếm **Khí hiếm** hay **khí trơ** (Tiếng Anh: _noble gas_) là nhóm các nguyên tố hóa học trong nhóm nguyên tố số
nhỏ|Sao chổi [[103P/Hartley, được nhìn thấy từ tàu thăm dò _Deep Impact_ của NASA.]] nhỏ|Tiểu hành tinh Toutatis từ [[đài quan sát Paranal.]] **Vật thể gần Trái Đất** (**NEO**) là vật thể thuộc Hệ Mặt
Trận **động đất tại Ý năm 2009** xảy ra vào sớm thứ hai, 6 tháng 4 năm 2009, làm rung chuyển khu vực miền trung nước Ý, khiến nhiều ngôi nhà và công trình cổ
là một trận động đất mạnh 9,0 MW ngoài khơi Nhật Bản xảy ra lúc 05:46 UTC (14:46 giờ địa phương) vào ngày 11 tháng 3 năm 2011. Trận động đất có vị trí chấn
thumb|alt= Năm người đàn ông mặc quần áo nặng và đội đầu; Ba đang đứng và hai người ngồi trên mặt đất. Những người đàn ông đứng đàng cầm cờ; Cả năm đều có biểu
**Bảo hiểm nhân thọ** là hợp đồng giữa chủ hợp đồng bảo hiểm và công ty bảo hiểm, trong đó công ty bảo hiểm cam kết sẽ trả cho người thụ hưởng (được chỉ định
thumb|Vùng đất Marie Byrd|alt=marie **Vùng đất Marie Byrd** (tiếng Anh: _Marie Byrd Land_, viết tắt: **MBL**) là một lãnh thổ vô chủ ở Nam Cực. Với diện tích 1.610.000 km2 (620.000 dặm vuông Anh), đây
**Thang đo nguy hiểm va chạm kỹ thuật Palermo** là thang đo lôgarit được các nhà thiên văn học sử dụng để đánh giá mức độ nguy hiểm tiềm tàng của va chạm của một
**Vùng đất mua Louisiana** hay **Cấu địa Louisiana** (tiếng Anh: _Louisiana Purchase_; tiếng Pháp: _Vente de la Louisiane_) là vùng đất mà Hoa Kỳ mua, rộng 828.000 dặm vuông Anh (2.140.000 km²) thuộc lãnh thổ
nhỏ|Sự phân bố địa chấn gắn liền với [[vùng địa chấn Madrid (năm 1974). Vùng có nhiều hoạt động địa chấn này nằm sâu trong mảng Bắc Mỹ.]] Một trận **động đất nội mảng** xảy
**Vùng đất Queen Maud** () là một khu vực rộng khoảng ở Nam Cực được Na Uy tuyên bố là lãnh thổ phụ thuộc. Nó giáp với Lãnh thổ châu Nam Cực thuộc Anh ở
thumb|upright=1.4|"Hội đồng Bắc Cực vạch kế hoạch thám hiểm cho Sir John Franklin" vẽ bởi [[Stephen Pearce, 1851. Từ trái sang phải: George Back, William Edward Parry, Edward Bird, James Clark Ross, John Barrow Jnr,
nhỏ|[[Christopher Columbus (), Nhà thám hiểm người Ý đã mở đường cho việc thám hiểm rộng rãi của châu Âu và tiến đến thuộc địa hóa châu Mỹ.]] nhỏ|[[Đặt tên châu Mỹ|Tên của châu Mỹ
thumb|Một tảng băng ở vùng đất Coast được chụp bởi [[đoàn thám hiểm xuyên Nam Cực của Đế quốc vào tháng 1 năm 1915]] **Vùng đất Coats** là một vùng của châu Nam Cực, tọa
MÔ TẢ SẢN PHẨMBộ đồ chơi câu cá trẻ em - Cần câu cá nam châm cho bé Trò chơi giáo dục cho bé trai và bé gái rèn luyện cẩn thận tỉ mỉ LỢI
**Nghề tính toán bảo hiểm** (có thể được gọi bằng nhiều cái tên khác như **nghề thống kê bảo hiểm**, **nghề định phí bảo hiểm**, **nghề tính toán bảo hiểm**, **nghề phân tích bảo hiểm**,
**Tranh chấp đất đai tại Đồng Tâm**, được biết đến trên các phương tiện thông tin đại chúng từ năm 2017 là vụ việc tranh chấp đất đai giữa một số người và chính phủ
nhỏ|phải|Hình ảnh mô tả khu vực dự đoán sẽ là tâm chấn của một trận động đất lớn có cường độ 9,1 độ richter dọc theo rãnh Nankai.Hình ảnh: _[[Trung tâm Thúc đẩy Nghiên cứu
**Quỹ đạo Trái Đất tầm thấp** () là quỹ đạo gần Trái Đất. Quỹ đạo này có đặc trưng chu kỳ quỹ đạo nhỏ hơn 128 phút (vệ tinh hoàn thành ít nhất 11,25 vòng
**Cuộc thám hiểm Thornton** là một chuyến thám hiểm của Đại công quốc Tuscany (thuộc Ý ngày nay) năm 1608 dưới quyền thuyền trưởng Robert Thornton, một người Anh, được đại công tước Ferdinando I
nhỏ|Trái Đất và Mặt Trăng đi qua Mặt Trời năm 2084, nhìn từ Sao Hỏa. Hình ảnh được tạo bằng JPL Solar System Simulator nhỏ| Trái Đất và Mặt Trăng từ Sao Hỏa, được chụp
Các nhà địa trấn học đôi khi gọi một cặp động đất xảy ra tương đối gần nhau trong không gian và thời gian là **động đất "kép"**. Nó khác với dư chấn. Dư chấn
thumb|Vùng đất Kaiser Wilhelm II **Vùng đất Kaiser Wilhelm II** hoặc **Vùng đất Wilhelm II** là một phần của châu Nam Cực nằm giữa mũi Penck ở 87° 43'Đ và mũi Filchner ở 91° 54'Đ, và nó
Vòng điều hòa, ổn định huyết áp Nhật Bản là một hiết bị y tế có chứng nhận Số 226AGBZX00017000 của Nhật Bản và được rất nhiều người sử dụng do những tác dụng ưu
Vòng điều hòa, ổn định huyết áp Nhật Bản là một hiết bị y tế có chứng nhận Số 226AGBZX00017000 của Nhật Bản và được rất nhiều người sử dụng do những tác dụng ưu
Vòng điều hòa, ổn định huyết áp Nhật Bản là một hiết bị y tế có chứng nhận Số 226AGBZX00017000 của Nhật Bản và được rất nhiều người sử dụng do những tác dụng ưu
Vòng điều hòa, ổn định huyết áp Nhật Bản là một hiết bị y tế có chứng nhận Số 226AGBZX00017000 của Nhật Bản và được rất nhiều người sử dụng do những tác dụng ưu
**Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam** là tổ chức xã hội - nghề nghiệp của những người và doanh nghiệp, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực thương mại bảo hiểm tại Việt Nam. Hiệp
**Tổng công ty cổ phần Tái bảo hiểm Quốc gia Việt Nam** (Vinare), thành lập năm 1995, là công ty tái bảo hiểm Việt Nam. Văn phòng của công ty đặt tại Hà Nội. Năm
thumb|Phù hiệu chương trình: một lưỡi liềm mặt trăng với hai dấu chân ở trung tâm của nó. Biểu tượng tương tự , chữ "Nguyệt" nghĩa là "Mặt trăng". **Chương trình thám hiểm Mặt Trăng
**Vật liệu nguy hại** (tiếng Anh: _dangerous goods_, _hazardous material_) là vật liệu gây nguy hiểm đến con người và môi trường nếu bảo quản và sử dụng không đúng cách. Vật liệu nguy hiểm
Những họa phẩm nổi tiếng nhất thế giới, đặc biệt sáng tác trước 1800, phần lớn do các bảo tàng sở hữu, rất hiếm khi được đem bán. Sách Kỷ lục Guinness đã xếp bức
Son Bob bi Bro wn lì mịn, lâu trôi Bảng màu toàn những gam đẹp mê li nhưng gây chú ý nhất nhì trong số đó chính làtông hồng đất lôi cuốn, đủ rực rỡ
**_Mầm sống hiểm họa_** (tiếng Anh: **_Life_**) là một bộ phim kinh dị khoa học viễn tưởng do Daniel Espinosa đạo diễn, khâu kịch bản do Rhett Reese và Paul Wernick viết. Phim có sự
**Sự sống ngoài Trái Đất** là những sinh vật hay giống loài, trên các giả thuyết, tồn tại và phát triển bên ngoài Trái Đất. Hầu hết các nhà khoa học cho rằng sự sống
**Động đất và sóng thần Ấn Độ Dương 2004**, được biết đến trong cộng đồng khoa học như là **Cơn địa chấn Sumatra-Andaman**, là trận động đất mạnh 9.3 _M_w xảy ra dưới đáy biển
nhỏ|phải|Hình ảnh Trái Đất chụp năm 1972. Biểu đồ thời gian lịch sử Trái Đất **Lịch sử Trái Đất** trải dài khoảng 4,55 tỷ năm, từ khi Trái Đất hình thành từ Tinh vân Mặt