✨Cagayan
Cagayan ( ), chính thức là Tỉnh Cagayan (; ), là một tỉnh tại Philippines nằm ở vùng Thung lũng Cagayan của nước này, bao gồm phần đông bắc của Luzon. Thủ phủ của tỉnh là thành phố Tuguegarao. Nằm cách Manila khoảng về phía tây bắc, tỉnh còn bao gồm quần đảo Babuyan Islands ở phía bắc. Tỉnh giáp biên giới với Ilocos Norte và Apayao ở phía tây, và Kalinga cùng Isabela ở phía nam.
Cagayan là một trong những tỉnh tiền thân tồn tại trong thời kỳ thuộc địa của Tây Ban Nha. Được gọi là La Provincia de Cagayan, biên giới của nó về cơ bản bao phủ toàn bộ Thung lũng Cagayan, bao gồm các tỉnh ngày nay là Isabela, Quirino, Nueva Vizcaya, Batanes và một phần của Kalinga, Apayao và Aurora. Thủ đô trước kia là Nueva Segovia, cũng là nơi có Tổng giáo phận Nueva Segovia. Tuy nhiên, các nhà ngôn ngữ học cho rằng cagayan xuất phát từ một từ cổ xưa đã mất đi nghĩa "sông". Các biến thể của từ này như karayan, kayan, kahayan, kayayan, kagayan và kalayan - tất cả đều có nghĩa là sông.
Lịch sử
Lịch sử sớm
Cagayan có một nền văn minh tiền sử với văn hóa đa dạng và phong phú. Theo các nhà khảo cổ học, người đầu tiên ở Philippines có lẽ đã sống ở Cagayan hàng nghìn năm trước đây.
Trong thời kỳ cổ điển, Gattaran và Lal-lo là nơi của những người săn bắt và thu thập thủy sản. Những người săn bắt và thu thập này đã tích trữ vỏ sò thừa còn lại của họ trong nhiều địa điểm ở Gattaran và Lal-lo, cho đến khi cuối cùng, những vỏ sò đã tạo thành nguồn lớn nhất các địa điểm chứa vỏ sò trong toàn bộ Philippines.
Người Atta hoặc Negrito là những người đầu tiên ở thung lũng. Họ sau đó đã di chuyển lên các vùng cao nguyên hoặc được hòa nhập biến đổi theo cách khác nhau bởi người Austronesian, từ đó các dân tộc như Ibanags, Itawes, Yogads, Gaddangs, Irayas và Malawegs đã xuất phát - thực tế đều có nguồn gốc từ một dân tộc duy nhất. Đây là những người mà người Tây Ban Nha đã tìm thấy tại các làng khác nhau dọc theo các con sông trên khắp Cagayan. Người Tây Ban Nha đã đúng đắn khi nhận xét rằng những người dân trong các làng khác nhau này đều xuất phát từ một nguồn gốc dân tộc duy nhất và quyết định làm cho ngôn ngữ Ibanag trở thành "ngôn ngữ phổ thông", cả trong lĩnh vực dân sự và tôn giáo cho toàn bộ người dân Cagayan, mà họ gọi chung là Cagayanes, sau này được viết lại thành Cagayanos.
Cagayan là một điểm quan trọng trên Đường Jade biển, một trong những mạng lưới thương mại dựa trên biển vật liệu địa chất lớn nhất trong thế giới tiền sử, hoạt động trong 3000 năm từ 2000 BCE đến 1000 CE.
Ngay cả trước khi người Tây Ban Nha đến Cagayan, người Cagayanos đã tiếp xúc với các nền văn minh khác nhau như người Trung Quốc, Nhật Bản và thậm chí là người Ấn Độ, như được chứng minh bằng các hiện vật đa dạng và sự hiện diện của các yếu tố ngôn ngữ nước ngoài từ nhẹ đến trung bình trong ngôn ngữ của người bản xứ.
Các dân tộc khác nhau khác, chủ yếu là Ilocanos, Pangasinenses, Kapampangans và Tagalogs, cũng như Visayans, Moros và thậm chí là người nước ngoài như người Trung Quốc, Ấn Độ, Ả Rập, Tây Ban Nha và những người khác đã tiếp xúc với người bản địa Cagayano để tạo nên người Cagayano hiện đại như chúng ta biết ngày nay.
Bờ biển phía bắc cũng là nơi đã xảy ra một trạng thái của người Wokou khi lãnh chúa cướp biển người Nhật Tay Fusa đã xây dựng pháo đài tại đó trước khi nó bị phá hủy trong các trận chiến Cagayan năm 1582.
Thời kỳ thực dân Tây Ban Nha
Vào năm 1581, Đại úy Juan Pablo Carreon đến Cagayan với một trăm người lính trang bị đầy đủ và gia đình của họ theo lệnh của Gonzalo Ronquillo de Peñaloza, Tổng thống Tây Ban Nha thứ tư của Philippines. Đội thám hiểm này được gửi để khám phá Thung lũng Cagayan, chuyển đổi người bản địa sang Công giáo, và thiết lập các nhiệm vụ tôn giáo và thị trấn trong cả thung lũng.
Vào ngày 29 tháng 6 năm 1583, người chinh phạt Tây Ban Nha Juan de Salcedo đã vẽ biên giới bắc của Luzon và đặt chân lên các khu vực Massi (Pamplona), Tular, và Aparri.
Tỉnh Cagayan
Năm 1583, thông qua một Nghị định Hoàng gia Tây Ban Nha, toàn bộ phần đông bắc của Luzon (cụ thể là tất cả các vùng phía đông của dãy núi Cordillera và các vùng phía bắc của dãy núi Caraballo) bao gồm cả các hòn đảo trong Kênh Balintang đã được tổ chức thành một đơn vị chính trị lớn được gọi là La Provincia de Cagayan. Phạm vi địa lý của provincia bao gồm các tỉnh hiện tại như Batanes, Isabela, Quirino, Nueva Vizcaya, và một phần của Kalinga, Apayao, và Aurora. Thủ phủ của provincia là Nueva Segovia (địa phương Lal-lo hiện nay). Những người này sau đó được bổ sung thêm bởi 155 người lính Latin Mỹ được tuyển mộ từ Mexico.
Năm 1758, vị trí của Tòa thánh Chính tòa đã được chuyển đến thành phố Vigan vì khoảng cách xa. Sự ảnh hưởng của người Tây Ban Nha vẫn tồn tại trong các tòa nhà to lớn và những nhà thờ đồ sộ.
Năm 1839, tỉnh quân sự và chính trị Nueva Vizcaya được thành lập và tách khỏi tỉnh Cagayan. Sau đó, vào ngày 1 tháng 5 năm 1856, tỉnh Isabela được thành lập như một đơn vị riêng, lãnh thổ của nó được tách ra từ phía nam tỉnh Cagayan và phía đông của Nueva Vizcaya. Việc phát triển ngành công nghiệp này của người Tây Ban Nha đã tác động đến tất cả lợi ích kinh tế của họ tại Philippines.
Kinh tế
Các sản phẩm nông nghiệp chính ở đây bao gồm lúa, ngô, lạc, đậu và các loại trái cây. Ngoài ra, còn có gia súc như bò, lợn, trâu và gia cầm. Ngư nghiệp cũng phát triển với việc đánh bắt nhiều loại cá ở các thị trấn ven biển. Ngoài ra, tỉnh còn nổi tiếng với sản phẩm nội thất được làm từ gỗ cứng, tre, tre và các nguyên liệu đặc biệt khác.
Du lịch
Với vị trí đối diện Biển Đông, Cagayan có một bờ biển dài dọc các thị trấn ven biển phía bắc như Sanchez Mira, Pamplona, Santa Praxedes, Claveria, Buguey, Aparri, Ballesteros, Abulug, và các hòn đảo như Palaui, Fuga, và đảo thuộc đô thị Calayan. Các thị trấn như Sanchez Mira, Claveria và Santa Praxedes cung cấp nơi lưu trú cho du khách, trong khi đang phát triển Fuga Island thành một trung tâm giải trí và du lịch hàng đầu thế giới. Các hoạt động du lịch ở đây bao gồm quan sát cá voi ở Quần đảo Calayan, cũng như lặn ngắm san hô, lặn có ống thở và câu cá ở Đảo Palaui thuộc Santa Ana. Sân bay Claveria cũng có thể được sử dụng làm điểm xuất phát đến Đảo Fuga.
Lễ hội Sambali được tổ chức trên khắp tỉnh để kỷ niệm ngày thành lập. Một số khách sạn ở đây bao gồm Governors Garden Hotel, Hotel Candice, Hotel Roma và Hotel Kimikarlai tại Thành phố Tuguegarao.
Claveria có nhiều điểm thu hút du lịch như Laguna Lakay-Lakay, những hình thành đá ven biển ở Hang động Camalaggaon, Công viên ven đường với tầm nhìn ra Vịnh Claveria, Thác Macatel với nước trong suốt quanh năm, Hải đăng Pata, và khu nghỉ dưỡng ven biển Claveria với bãi cát trắng.
Những cá nhân nổi bật
*Bretman Rock - người ảnh hưởng về làm đẹp và cá nhân truyền thông trên mạng xã hội, quê ở Sanchez Mira.
- Kakai Bautista - nữ diễn viên và danh hài.
- Paco Román - người lính người Philippine-Tây Ban Nha, sau này trở thành một nhà cách mạng trong suốt Cách mạng Philippines và Chiến tranh Mỹ-Philippine. Roman đạt cấp bậc của một đại tá trong quân đội cách mạng, và là phụ tá gần gũi của Đại tướng Antonio Luna. Quê ở Alcala.
- Cesar Adib Majul - nhà sử học người Philippine nổi tiếng với công việc nghiên cứu về lịch sử Islam tại Philippines và về cuộc đời của Apolinario Mabini.
- Salvador Lazo Lazo - người Philippine thuộc giới hướng dẫn Kitô giáo La Mã. Ông đã làm Giám mục Thánh Fernando de La Union từ năm 1981 đến năm 1993.
- Ricardo Baccay - Giám mục thứ ba của Giáo phận Alaminos, Pangasinan và từng là Giám mục Phụ tá của Tổng giáo phận Tuguegarao. Sinh ra ở Tuguegarao.
- Eulogio Balao - nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và cựu Thượng nghị sĩ Cộng hòa Philippines, từ Thành phố Tuguegarao.
- Diosdado P. Banatao - doanh nhân và kỹ sư hoạt động trong ngành công nghệ cao. Quê ở Iguig.
- Lilia Cuntapay - Nữ diễn viên, còn được biết đến với cái tên "Nữ hoàng phim kinh dị Philippines", từ Gonzaga.
- Maja Ross Andres Salvador - nữ diễn viên nổi tiếng của ABS-CBN, sinh ra và lớn lên tại barangay Canayun, Abulug. Silvestre Bello III - thư ký Bộ Lao động và việc làm quê ở Gattaran. Arthur Tugade - thư ký Bộ Giao thông quê ở Claveria.
- Juan Ponce Enrile - thư ký nội các và bộ trưởng dưới thời Tổng thống Ferdinand Marcos (Tài chính, Tư pháp và Quốc phòng) và Corazon Aquino (Quốc phòng), Thượng nghị sĩ (1987-1992, 1995-2001, 2004–2016) và Chủ tịch Thượng viện Philippines (2008-2013), quê ở Gonzaga.
| * Anagguan * Anurturu * Anungu **Aparri** đô thị loại 1 ở tỉnh Cagayan, Luzon, Philippines. Dân số năm 2007 xấp xỉ 61,024 người. ## Các khu phố (barangay) Aparri được chia thành 42 khu phố (barangay). ****, gọi chính thức là **Thành phố Cagayan de Oro**, (tiếng Cebu: _Dakbayan sa Cagayan de Oro_; tiếng Filipino: _Lungsod ng Cagayan de Oro_), là một "thành phố có mức đô thị hoá cao" tại **Cagayan** ( ), chính thức là **Tỉnh Cagayan** (; ), là một tỉnh tại Philippines nằm ở vùng Thung lũng Cagayan của nước này, bao gồm phần đông bắc của Luzon. Thủ phủ của tỉnh **Thung lũng Cagayan** là một vùng của Philippines. Vùng bao gồm 5 tỉnh là Batanes, Cagayan, Isabela, Nueva Vizcaya và Quirino. Tỉnh có ba thành phố là trung tâm Vùng Tuguegarao, trung tâm thương mại phải|Bản đồ của Cagayan với vị trí của Lal-lo **Lal-lo** là đô thị hạng 2 ở tỉnh Cagayan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2000, đô thị này có dân số 36.529 người trong phải|Bản đồ của Cagayan với vị trí của Sanchez-mira **Sanchez-Mira** là một đô thị hạng 4 ở tỉnh Cagayan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2000, đô thị này có dân số 21.475 người phải|Bản đồ của Cagayan với vị trí của Peñablanca **Peñablanca** is a 1st class đô thị ở tỉnh Cagayan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2000, đô thị này có dân số 37.872 người phải|Bản đồ của Cagayan với vị trí của Camalaniugan **Camalaniugan** là một đô thị hạng 4 ở tỉnh Cagayan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2000, đô thị này có dân số 21.186 người phải|Bản đồ của Cagayan với vị trí của Allacapan **Allacapan** là một đô thị hạng 4 ở tỉnh Cagayan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2000, đô thị này có dân số 26,960 người **Sân bay Tuguegarao** (tiếng Filipin: _Paliparan ng Tuguegarao_, tiếng Ilokano: _Pagtagitayaban ti Tuguegarao_) là một sân bay phục vụ vùng Thành phố Tuguegarao, tỉnh Cagayan của Philippines. Đây là sân bay nội địa thương mại **Tiếng Ibanag** (cũng được gọi là _Ybanag_ hay _Ibanak_) là một ngôn ngữ Nam Đảo, được nói bởi hơn 500.000 người, đa phần là người Ibanag, tại Philippines, chính xác hơn là tại hai tỉnh **Bão Megi**, được biết đến ở Philippines với tên gọi **Bão Juan (**Việt Nam gọi là** Bão số 6)**, là một trong số những xoáy thuận nhiệt đới mạnh nhất từng được ghi nhận. Megi **Bão Yinxing** (tên gọi ở Philippines là **Bão Marce**, được Việt Nam định danh là **Bão số 7 năm 2024**) là xoáy thuận nhiệt đới thứ 22 và là siêu bão thứ 4 hoạt động **Luzon** (; ) là đảo lớn nhất và đông dân nhất của Philippines. Đây là đảo có diện tích lớn thứ 15 trên thế giới. Luzon nằm tại phía bắc của quần đảo Philippines, là **Isabela** là tỉnh lớn thứ hai ở Philiipines, sau Palawan. Tỉnh nằm ở vùng Thung lũng Cagayan ở Luzon. Thủ phủ là Ilagan. Tỉnh giáp với tỉnh Cagayan về phía bắc; các tỉnh Kalinga, Tỉnh **Bão Noru** (, nghĩa là **Hoẵng phiên** hay **con hoẵng,** phiên âm tiếng Việt: Nô-ru), còn được gọi là **bão cuồng phong Karding** ở Philippines, **siêu bão Noru** hoặc **bão số 4 năm 2022**, là **Bão Usagi** (được biết đến ở Philippines với tên gọi **Bão Ofel**), là một xoáy thuận nhiệt đới trong mùa bão Tây Bắc Thái Bình Dương 2024. Đây là cơn bão nhiệt đới thứ năm **Jesus Balaso Tuquib** (1930 – 2019) là một Giám mục người Philippines của Giáo hội Công giáo Rôma. Ông nguyên là Tổng giám mục chính tòa Tổng giáo phận Cagayan de Oro. Trước khi đảm **Sân bay Laguindingan** (tiếng Filipino: _Paliparang ng Laguindingan_, tiếng Cebuano: _Tugpahanan sa Laguindingan_) là sân bay chính phục vụ các thành phố Cagayan de Oro và Iligan, cũng như các tỉnh Misamis Oriental và Lanao **Bão Chan-hom**, được biết đến ở Philippines với tên gọi là **bão Emong** hay **bão số 1 năm 2009** ở Việt Nam, là cơn bão thứ 2 và là cơn xoáy thuận nhiệt đới thứ **Cinderella Faye Obeñita** (sinh ngày 3 tháng 1 năm 1996), được biết đến với nghệ danh **Cindy Obeñita** là một người mẫu và hoa hậu người Philippines. Cô đăng quang ngôi vị Hoa hậu Liên **Cebu Pacific** là một hãng hàng không giá rẻ với đường bay phí tổn thấp được đặt cơ sở ở Pasay, Manila, Philippines. được thành lập ngày 26 tháng 8 năm 1988 ngân sách lâu **_ Kinu_** (tiếng Nhật: 鬼怒) là một tàu tuần dương hạng nhẹ thuộc lớp _Nagara_ của Hải quân Đế quốc Nhật Bản. Tên của nó được đặt theo sông Kinu trong tỉnh Tochigi của Nhật **Quirino** là một tỉnh của Philippines thuộc vùng Thung lũng Cagayan tại Luzon. Thủ phủ là Cabaroguis. Tên tỉnh bắt nguồn từ tên của tổng thống tứ 6 của Philippines là Elpidio Quirino, tỉnh giáp **Bukidnon** là một tỉnh không giáp biển của Philippines thuộc vùng Bắc Mindanao. Thủ phủ là thành phố Malaybalay. Theo chiều kim đồng hồ từ phía bắc, tỉnh giáp với các tỉnh Mosamis Oriental, Agusan **Apayao** là một tỉnh không giáp biển của Philippines thuộc Vùng Hành chính Cordillera của Luzon, tỉnh lỵ là Luna. Tỉnh giáp với Cagayan ở phía bắc và đông, với Abra và Ilocos del Norte **Misamis Oriental** là một tỉnh của Philippines thuộc vùng Bắc Mindanao. Tỉnh lị là thành phố Cagayan de Oro. Tỉnh giáp với thành phố Iligan và Bukidnon về phía nam, Agusan del Norte và Agusan |