✨Bộ Chua me đất

Bộ Chua me đất (danh pháp khoa học: Oxalidales, đồng nghĩa: Connarales Reveal, Cephalotales Nakai, Cunoniales Hutchinson, Huales Doweld) là một bộ trong thực vật có hoa, nằm trong phân nhóm Hoa hồng (rosids) của thực vật hai lá mầm. Phân loại của APG II đặt các họ sau trong bộ này:

• Họ Brunelliaceae: 1 chi với 55 loài
• Họ Cephalotaceae (nắp ấm ở Australia): 1 chi với 1 loài (Cephalotus follicularis)
• Họ Connaraceae: 12 chi với 180 loài
• Họ Cunoniaceae: 27 chi với 280 loài
• Họ Elaeocarpaceae (Họ Côm): 12 chi với 605 loài
• Họ Huaceae ?: 2 chi với 3 loài tại châu Phi nhiệt đới (Congo)
• Họ Oxalidaceae (Họ Chua me đất): 6 chi với 770 loài

Trong hệ thống Cronquist cũ thì phần lớn các họ trên được đặt trong bộ Hoa hồng (Rosales). Họ Oxalidaceae đã được đặt trong bộ Mỏ hạc (Geraniales) còn họ Elaeocarpaceae được tách ra trong hai bộ là bộ Cẩm quỳ (Malvales) và bộ Viễn chí (Polygalales), trong bộ thứ hai nó có tên gọi cũ là họ Tremandraceae.

Tiến hóa

Niên đại của nhóm chỏm cây của bộ Oxalidales được ước tính là 69 (74-64), 62 (67-57) triệu năm trước (2 niên đại hợp lý phạt), nhóm thân cây có niên đại 102 (109-95), 91 (98-84) Ma; các ước tính đồng hồ phân tử hàm yếu Bayes là hơi cổ hơn một chút, tới 112 Ma. Wikström và ctv. (2001) đề xuất niên đại cho nhóm thân cây của bộ Oxalidales là khoảng 88 (91-85) Ma, và niên đại của nhóm chỏm cây là khoảng 72 (75-69) Ma, trong khi Magallón và Castillo (2009) ước tính các niên đại khoảng 90,53 và 90,62 Ma cho các ước tính niên đại hợp lý phạt hàm yếu và cưỡng ép cho sự phân kỳ của các thành viên nhóm chỏm cây, và là 101,85 và 102,15 Ma (cũng lại hàm yếu và cưỡng ép) đối với nhóm thân cây. Lưu ý rằng họ Huaceae đã không được đưa vào trong các ước tính này. Cuối cùng, Wang và ctv. (2009: niên đại hợp lý phạt) đề xuất rằng nhóm thân cây có nguồn gốc khoảng 109-84 Ma, trong khi sự phân kỳ của nhóm chỏm cây bắt đầu khoảng 74-57 Ma. Các nhánh với mức hỗ trợ tự khởi động thấp hơn 50% bị bỏ qua. Các nhánh khác có mức hỗ trợ 100% ngoại trừ những nơi có con số chỉ ra mức hỗ trợ cụ thể.

Trong phạm vi bộ Oxalidales thì các dữ liệu phân tử gợi ý rằng 2 họ Oxalidaceae và Connaraceae có quan hệ gần gũi với nhau, và vị trí này cũng có sự hỗ trợ hình thái mạnh; các họ khác có thể tạo thành một nhánh chị-em với chúng. Về mối quan hệ nội bộ của họ Brunelliaceae, xem Bradford và Barnes (2001), mặc dầu các phân tích hình thái) lại đề xuất các kiểu gộp nhóm khác nhau của Brunelliaceae và Cunoniaceae. Cặp đôi coi là có quan hệ chị em [Brunelliaceae + Cephalotaceae] được một vài tác giả đề xuất, chẳng hạn như Crayn và ctv. (2006) hay M. Sun et al. (2016, với độ hỗ trợ trung bình BS=71%). Tuy nhiên, trong phân tích của Soltis và ctv (2011) thì Brunelliaceae có quan hệ chị em với nhánh chứa Elaeocarpaceae + [Cephalotaceae + Cunoniaceae] điều này ngụ ý một kịch bản khá khác biệt về sự tiến hóa của các đặc trưng. Trong H. T. Li et al. (2019) thì mối quan hệ là [Cephalotaceae [Cunoniaceae + Elaeocarpaceae]], với độ hỗ trợ mạnh, nhưng Brunelliaceae không được xem xét và chỉ có Elaeocarpus cùng Sloanea của Elaeocarpaceae (chúng nằm trong hai nhánh tạo ra họ này) được đưa vào phân tích..

Zhang và Simmons (2006), Soltis và ctv. (2007) phát hiện thấy rằng họ Huaceae có quan hệ chị-em với phần còn lại của bộ Oxalidales mà họ đã xem xét, với sự hỗ trợ khá mạnh (các giá trị dao xếp trên 80%); họ đề xuất rằng Huaceae nên được gộp trong Oxalidales. Zhu và ctv. (2007) phát hiện thấy mức độ hỗ trợ tự trợ 76% (tiết kiệm tối đa) và 82% (tiết kiệm tối đa) cho vị trí này khi gen matR ti thể được xem xét, nhưng sự hỗ trợ mất đi khi thêm vào 2 gen lục lạp; độ hỗ trợ chỉ là yếu trong phân tích của Wang và ctv. (2009)). Tuy nhiên, nó dường như không có các đặc trưng hình thái không mấy ấn tượng sâu sắc nhưng là đặc trưng của các nhóm khác trong bộ Oxalidales.

Cây phát sinh chủng loài dưới đây tổng hợp lại theo các phân tích đã liệt kê.

Lưu ý

Còn hai họ khác cũng có tên gọi trong tiếng Việt là Nắp ấm là họ Sarraceniaceae thuộc bộ Thạch nam (Ericales) sinh trưởng ở khu vực Tân Thế giới và họ Nepenthaceae thuộc bộ Cẩm chướng (Caryophyllales) sinh trưởng ở khu vực Cựu Thế giới.