Bia Võ Cạnh là tấm bia cổ nhất được tìm thấy của Vương quốc Chăm Pa và một trong những tấm bia cổ nhất Đông Nam Á. Tấm bia được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia trong đợt thứ hai năm 2013.
Nguồn gốc
Bia Võ Cạnh được phát hiện bên cạnh nền móng một công trình bằng gạch ở giữa hai làng Phú Văn (hoặc Phố Văn) và Phú Vinh, thuộc Tổng Xương Hà, Vĩnh Xương, Khánh Hòa (ngày nay là làng Võ Cạnh, xã Vĩnh Trung, Nha Trang, Khánh Hòa), đăng ký với số hiệu B2.1; C.40.
Mô tả
Bia cao 320 cm, chiều ngang 110 cm, dày 80 cm. Hiện nay bia đã bị mòn rất nhiều, chữ khó đọc, có nhiều vết sứt nhỏ. Bia là khối sa thạch hình trụ có 4 mặt, khắc chữ Brahmi trên 3 mặt, mỗi dòng khắc liền từ mặt này tới mặt kia, trong đó có 2 câu viết theo thể thơ Vasantatilaka, các câu còn lại là văn xuôi, nét khắc đã mờ. Kiểu chữ khắc trên bia giống với chữ của các bia ký Amaravati (Ấn Độ) thế kỷ 3 - 4.
Niên đại
Thời điểm xuất hiện của văn bia Võ Cạnh là một trong những vấn đề được các nhà nghiên cứu tìm hiểu ngay từ khi bia ký này được phát hiện, dịch thuật và nghiên cứu. Niên đại của văn bia này thường được các học giả đánh giá dựa trên đặc điểm chữ viết có trên văn bia này. Tuy nhiên, cho đến nay vấn đề này vẫn còn đặt ra nhiều tranh luận xoay quanh nguồn gốc ảnh hưởng của chữ viết trên cơ sở đó mà xác định tác giả và thời điểm mà văn bia này được viết ra. Cuộc tranh luận này bắt đầu bởi quan điểm của Bergaine, nhưng quan điểm này sau đó lại bị phê phán bởi Majumdar, rồi ngay lập tức sự phê phán này lại bị phê phán bởi K. A. N. Sastri. Cuộc tranh luận vẫn tiếp diễn sau đó bởi các nghiên cứu của Sircar, Coedes, Kalyan Kumar Sarkar, M. K. Bhattachary... Như vậy, cho đến nay, cuộc tranh luận về niên đại và nguồn gốc chữ viết trên bia Võ Cạnh của các học giả vẫn chưa ngã ngũ. Điều duy nhất mà lúc này chúng ta có thể nói chính là niên đại của bia Võ Cạnh có thể tạm xác định khoảng thế kỷ I – IV, như vậy đây là minh văn cổ nhất được tìm thấy của Champa và có thể là của Đông Nam Á.
Văn tự trên bia
Bản sao bia Võ Cạnh đặt tại Bảo tàng Khánh Hòa
Tấm bia được E. Aymonier kiểm tra và dập thác bản năm 1885, được A. Bergaigne mô tả và xác định niên đại năm 1888. Năm 1915, được Louis Finot kiểm tra lại trong bài tạp chí “Bia ký của Bảo tàng Hà Nội”. Bản dịch được coi là đầy đủ và chính xác nhất là bản dịch năm 1969 của Jean Filliozat. Có thể nói, người đầu tiên nghiên cứu nội dung của minh văn trên bia Võ Cạnh là A.Bergaigne, qua hai bản dập A và B. Ông Bergaigne cho rằng toàn văn bài minh là văn xuôi. Sau đó, người nghiên cứu tiếp theo là ông Louis Finot, nhận định một phần bài minh được viết bằng văn vần, niêm luật theo lối thơ Vasantalilaka. L. Finot chho rằng: theo niêm luật thơ vansantalilaka, những chỗ sang dòng ở dòng thứ 8, 9, 10, 11 là đánh dấu sự chấm dứt một nửa của câu thơ về loại hình thơ này. Trong các vế sau thì niêm luật của bài minh không còn phù hợp với loại hình thơ này nữa.
Nhà nghiên cứu Claude Jacques cho rằng ông Finot đã bỏ qua sự lưu ý của ông Bergaigne. Claude Jacques dựa trên hiểu biết của mình về niêm luật thơ cổ cũng như tính toán về mặt lý thuyết đã cho rằng bài minh văn hẳn phải được khắc trên 3 mặt của tấm bia trong đó có 21 vần thiếu ở đoạn dưới và 30 vần thiếu ở đoạn trên. Sự khuyết thiếu này gây ra những khó khăn trong thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa của bài minh, tuy vậy cũng có thể biết được trong đó có những đoạn được viết bằng văn xuôi, có những đoạn được viết theo niêm luật thơ cổ sardulavukridita. Việc căn cứ vào niêm luật thơ, kết hợp với diện tích mặt bia để ước lượng số chữ tương xứng thực tế đã mất trên mặt bia.
Cách thức trên đã được đưa vào tính toán, và thu được kết quả. Từ suy luận về việc ngắt dòng và nghỉ hơi giữa các dòng, đã xác định được 21 vần thiếu ở đoạn dưới và 30 vần thiếu ở đoạn trên, đây là một sự chênh lệch tương đối lớn giữa chỗ thiếu ở hai đoạn. Tuy nhiên, tảng đá rõ ràng được đẽo không đều đặn, khắc chữ rộng dưới, hẹp trên. Diện tích thật của mặt bia (theo số liệu của L. Finot) là 1,53 x 0,72 x 0,67 m, không được đẽo trơn tru, mặt càng phía trên càng nhỏ đi. Dựa trên các dữ liệu phân tích và suy luận kích thước, khó lòng có thể nghĩ tấm bia được khắc trên cả bốn mặt, nhưng cũng không thể cho rằng nó chỉ được khắc trên hai mặt. Dựa trên việc áp dụng niên luật thơ cổ và tính toán lý thuyết thì việc trên cả ba mặt bia thực tế có khắc chữ là hoàn toàn phù hợp với yêu cầu của niêm luật. Rõ ràng sự thiếu các vần đã gây ra các khó khăn trong việc trình bày văn bia, thậm chí nếu không coi đó là một bài thơ, và diễn bằng văn xuôi thì mọi thứ lại rất dễ dàng. Nhưng, các chữ được nổi rõ ràng trên bản dập không thể kết lại thành một bản hoàn chỉnh được. Trong quá trình nghiên cứu, việc không có ai hiểu rõ về âm luật học tạo nên khó khăn trong nhận định vị trí của những vần nằm rải rác trên mặt đá. Qua đó xác định thấy sự cách ly rõ ràng giữa phần thơ và phần văn xuôi, sự cách ly giữa các câu thơ. Trong quá trình biên tập sách của bác sĩ B. Ch. Chhabra là cuốn “Sự bành trướng của nền văn hóa Ấn Độ Aryen trong thời đại của luật pallava”, Claude Jacques cũng đồng ý với nhận định là trong bài minh có một số bài thơ theo niêm luật sardulavukridita.
Do sự thiếu đầy đủ trên văn bia, việc trình bày toàn văn bài minh theo đúng niêm luật, sắp xếp ban đầu vẫn chưa được hoàn thiện và vì thế vẫn còn gây tranh cãi về nội dung chính xác của bài ký. Nội dung của minh văn được L. Finot khái quát như sau:
Bản dịch của Jean Filliozat - Giám đốc Viện Viễn Đông Bác Cổ (EFEO):
Với một số minh văn trên bia như: “lokasyàsya gatàgati” (sự chết và sự phục sinh/đến rồi đi ở thế giới này) hay “prajànàn karuna” (lòng khoan dung/từ bi trắc ẩn đối với chúng sanh) còn cho thấy sự ảnh hưởng mạnh mẽ của tư tưởng Phật giáo từ Ấn Độ vào cư dân Chăm Pa, đặc biệt là tầng lớp tăng lữ Chăm Pa (Brahman) khá sớm (từ những thế kỷ đầu sau Công nguyên).
Giá trị
Đây là tấm bia cổ nhất còn lại của Vương quốc cổ Champa. Bia được khắc bằng chữ Phạn cổ cho biết nhiều thông tin có giá trị về lịch sử Vương triều Tiền vương quốc Nam Chăm. Minh văn còn cho biết sự du nhập và ảnh hưởng mạnh mẽ của Phật giáo trong nền văn minh Ấn Độ vào cư dân Chăm khá sớm (khoảng thế kỷ I sau công nguyên) và giới tăng lữ tiểu vương quốc này. Bia Võ Cạnh là vật chứng cổ nhất Đông Nam Á nói về sự du nhập của Phật giáo. Minh văn khắc trên bia được đánh giá là cổ nhất ở Đông Nam Á vì thế bia được giới thiệu trong nhiều ấn phẩm khoa học lịch sử ở Việt Nam và trên thế giới.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Bia Võ Cạnh** là tấm bia cổ nhất được tìm thấy của Vương quốc Chăm Pa và một trong những tấm bia cổ nhất Đông Nam Á. Tấm bia được Thủ tướng Chính phủ công
nhỏ|333x333px **Bia** (bắt nguồn từ từ tiếng Pháp _bière_ /bjɛʁ/) nói một cách tổng thể, là một loại thức uống có cồn được sản xuất bằng quá trình lên men đường lơ lửng trong môi
phải|Biên lai bia Alulu – một biên lai chứng nhận việc mua bia "tốt nhất" vào năm 2050 TCN từ thành phố cổ [[Ur của người Sumer, Iraq cổ đại.]] **Bia** là một trong những
thumb|upright=1.1|Một con gà lon bia sau khi [[nướng]] thumb|Gà lon bia thumb|Gà lon bia nướng trên vỉ sắt thumb|Gà lon bia được nướng với ngô **Gà lon bia** (còn được gọi là **gà ngồi trên
KEM TRỊ MỤN DALACIN T D GEL 1% NHẬT BẢN GIÚP BẠN CÓ MỘT LÀN DA TRẮNG MỊN KHÔNG TÌ VẾTMụn làm cho da trở nên xấu xí và xù xì, làn da càng ngày
KEM TRỊ MỤN DALACIN T D GEL 1% NHẬT BẢN GIÚP BẠN CÓ MỘT LÀN DA TRẮNG MỊN KHÔNG TÌ VẾTMụn làm cho da trở nên xấu xí và xù xì, làn da càng ngày
**Giải vô địch bóng đá thế giới 2022** (hay **Cúp bóng đá thế giới 2022**, , ) là lần thứ 22 của Giải vô địch bóng đá thế giới, diễn ra tại Qatar từ ngày
**Giải vô địch bóng đá châu Âu 2020**, hay còn gọi là **UEFA Euro 2020**, là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 16, giải vô địch bóng đá quốc tế của châu
nhỏ|Một vụ bạo loạn ở Marseille Pháp tại giải vô địch bóng đá châu Âu 2016 Tại **giải vô địch bóng đá châu Âu 2016** diễn ra ở Pháp đã xảy ra một số vụ
**Võ Thuận** (chữ Hán: 武順, _sinh mất không rõ_), thông gọi **Hàn Quốc phu nhân** (韓國夫人), thường được biết đến là chị gái ruột của Võ Tắc Thiên. Theo Tư trị thông giám cùng Cựu
**Giải bóng đá vô địch quốc gia Croatia** (, , _Giải bóng đá Croatia_), viết tắt là **HNL** và cũng được biết đến vì lý do tài trợ là **SuperSport HNL**, là giải đấu bóng
**Giải vô địch cờ vua thế giới 1993** là một trong những trận đấu gây tranh cãi nhất trong lịch sử cờ vua, với nhà vô địch cờ vua thế giới đương nhiệm Garry Kasparov
**Võ Hoàng Yến** (sinh ngày 29 tháng 10 năm 1988) là một nữ người mẫu kiêm nhân vật truyền hình người Việt Nam. Được đánh giá là một trong những người mẫu Việt Nam xuất
**Champa** (tiếng Phạn: चम्पा, Tiếng Trung: 占婆 _Chiêm Bà_, tiếng Chăm: ꨌꩌꨚ) hay **Chiêm Thành** (占城) là một quốc gia cổ từng tồn tại độc lập liên tục qua các thời kỳ từ năm 192
nhỏ|Ví dụ về bìa Karnaugh **Bìa Karnaugh**, hay **sơ đồ Các-nô**, **biểu đồ Veitch**, là một công cụ để thuận tiện trong việc đơn giản các biểu thức đại số Boole. Bìa Karnaugh độc đáo
Với lợi thế là đại lý lớn của Klong tại Việt Nam, Shop cam kết giá cả vô cùng cạnh tranh. Và tại đây, bạn có thể mua kèm nhiều sản phẩm của các thương
Sau khi uống rượu bia nếu mà còn uống thêm trà, thì vô tình khiến tim bị áp lực hơn, cũng như khiến thận phải làm việc cật lực để loại bỏ bia rượu và
Sau khi uống rượu bia nếu mà còn uống thêm trà, thì vô tình khiến tim bị áp lực hơn, cũng như khiến thận phải làm việc cật lực để loại bỏ bia rượu và
1. Chiến Lược Đại Dương Xanh bìa cứng Chiến lược đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy
**Lịch sử Chăm Pa** là lịch sử các quốc gia của người Chăm gồm: Hồ Tôn, Lâm Ấp, Hoàn Vương, Chiêm Thành (_Campanagara_) và Thuận Thành (_Nagar Cam_), thành lập từ năm 192 và kết
**Chăm Bani** hay **Bà Ni** là một tôn giáo của người Chăm ở vùng Ninh Thuận và Bình Thuận. Chăm Bani chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi tôn giáo Bà-la-môn và tín ngưỡng bản địa
Nhà hàng Hầm Rượu Bia Sệt với không gian thoáng mát với các mảng xanh mang lại cảm giác cực kỳ gần gũi với thiên nhiên. Bên cạnh đó, nhà hàng còn có những khu
Nhà hàng Hầm Rượu Bia Sệt với không gian thoáng mát với các mảng xanh mang lại cảm giác cực kỳ gần gũi với thiên nhiên. Bên cạnh đó, nhà hàng còn có những khu
**Cụm di tích Đình – Chùa – Bia Bà La Khê** là di tích văn hóa ở làng La Khê, Phường La Khê, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội. Cụm di tích này bao
**Trương Minh Giảng** (chữ Hán: 張明講; 1792-1841) là một danh thần nhà Nguyễn. Ông được đánh giá là một người "văn võ song toàn", là công thần bậc nhất của nhà Nguyễn, vừa là một
**Trò chơi phân phối bia** (còn được gọi là **trò chơi bia**) là một trò chơi mô phỏng kinh doanh học tập kinh nghiệm được tạo ra bởi một nhóm giáo sư tại Trường Quản
Trà là một loại thức uống có mùi vị hấp dẫn và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, sau khi uống bia rượu thì bạn không
Trà là một loại thức uống có mùi vị hấp dẫn và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, sau khi uống bia rượu thì bạn không
**Doãn Uẩn** (chữ Hán: 尹蘊, 1795-1850), tự là **Nhuận Phủ**, **Ôn Phủ**, hiệu là **Nguyệt Giang**, **Tĩnh Trai**, là một danh thần thời Nguyễn, phụng sự ba đời vua liên tiếp: Minh Mạng, Thiệu Trị,
nhỏ|Lều bia nhìn từ Bánh xe khổng lồ (Riesenrad) nhỏ|Bên trong một lều bia Tại Oktoberfest có một số các lều bia do các chủ lều khác nhau điều hành, một số có truyền thống
nhỏ|phải|Một con hổ dữ nhỏ|phải|Một con [[hổ Sumatra, chúng là phân loài hổ có thể hình nhỏ nhất nhưng lại hung hăng và tích cực tấn công con người]] **Hổ vồ người** (hay **hổ vồ
**_Lối đi giữa rừng bia mộ_** là một phim tội phạm giật gân của Mỹ sản xuất năm 2014. Bộ phim dựa trên một cuốn tiểu thuyết của Lawrence Block của tiểu thuyết) cùng tên,
Giày nam tăng chiều caovô hình giày tây nam tăng chiều cao6cm GLG070Mã sản phẩm: GLG070giày nam tăng chiều caothiết kế đầy cá tính,giày tây nam đế độn giúp nâng chiều cao vô hình 6cmvới
nhỏ|phải|Khu du lịch Evason Hideaway ở [[Ninh Hòa.]] Khánh Hòa có bờ biển dài hơn 200 km và gần 200 hòn đảo lớn nhỏ cùng nhiều vịnh biển đẹp như Vân Phong, Nha Trang (một trong
CHIẾN LƯỢC ĐẠI DƯƠNG XANH Vậy Chiến lược Đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy nghĩ truyền
CHIẾN LƯỢC ĐẠI DƯƠNG XANH Vậy Chiến lược Đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy nghĩ truyền
Vậy Chiến lược Đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy nghĩ truyền thống thông thường 1. ĐỪNG
Vậy Chiến lược Đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy nghĩ truyền thống thông thường 1. ĐỪNG
Vậy Chiến lược Đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy nghĩ truyền thống thông thường 1. ĐỪNG
Vậy Chiến lược Đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy nghĩ truyền thống thông thường 1. ĐỪNG
Vậy Chiến lược Đại dương xanh là gì Các tác giả đã giải thích bằng cách so sánh với chiến lược đại dương đỏ, tức là lối suy nghĩ truyền thống thông thường 1. ĐỪNG
**Thập toàn võ công** hay **Thập đại chiến dịch** () là một thuật ngữ do triều đình nhà Thanh đặt ra để chỉ 10 chiến dịch quân sự lớn dưới thời hoàng đế Càn Long
Mã hàng 8934974183426 Tên Nhà Cung Cấp NXB Trẻ Tác giả Kjartan Poskitt NXB NXB Trẻ Năm XB 2022 Ngôn Ngữ Tiếng Việt Trọng lượng gr 200 Kích Thước Bao Bì 20 x 14 cm
Đã có ai chỉ cho bạn thấy rằng, toán học là một câu chuyện hồi hộp và lý thú chưa Thì đây, bạn hãy đọc cuốn sách này Những trang minh hoạ hài hước, các
**Máy thu vô tuyến tinh thể **- còn gọi là **máy thu tinh thể** - là một máy phát thanh đơn giản mà rất thông dụng trong những ngày đầu tiên của ngành vô tuyến.
Nhìn từ tất cả mọi mặt, Napoléon là một sản phẩm của thời đại mình xét ở nhiều khía cạnh, ông là hiện thân của giai đoạn lịch sử này. Để hiểu được ông và
Nhắn tới Khái Hưng , người ta vẫn thường nhớ tới , những tiểu thuyết lý tưởng , tiểu thuyết luận đề , tiểu thuyết phong tục , nhằm bày tỏ cái hay , cái
[[Tháp Po Nagar (Yanpunagara) - trung tâm tôn giáo của Kauthara]] **Kauthara** (chữ Phạn: कौठर / _Kauṭharā_; chữ Hán: 華英 / **Hoa-anh**, 慶和 / **Khánh-hòa**, 古笪羅 / **Cổ-đát-la**) là một địa khu Champa phân bố
Bản đồ Hà Nội năm 1873 vẽ đàn Nam Giao ở vị trí đánh số 17 **Đàn Nam Giao Thăng Long** là đàn tế trời được xây dựng ở kinh thành Thăng Long để hoàng
Nhận ra nhu cầu ngày càng tăng cao của thị trường về một sảnphẩm hỗ trợ làm trắng răng an toàn và hiệu quả lâu dài, Bảo Nam Cosmetics mangtới dòng sản phẩm Bột than