✨Bão Wipha (2025)
Bão Wipha, còn được định danh là bão Crising tại Philippines và Bão số 3 tại Việt Nam, là một xoáy thuận nhiệt đới đang ảnh hưởng đến miền Nam Trung Quốc và miền Bắc Việt Nam sau khi đi qua miền Bắc Philippines, Hồng Kông và Ma Cao vào giữa tháng 7 năm 2025. Là cơn bão được đặt tên thứ sáu của mùa bão Tây Bắc Thái Bình Dương 2025, Wipha xuất phát từ một vùng nhiễu động trên Biển Philippines vào ngày 16 tháng 7 rồi mạnh lên thành một cơn bão nhiệt đới vào ngày 19 tháng 7. Sau đó, Wipha đi qua khu vực phía Bắc đảo Luzon rồi mạnh lên thành một cơn bão nhiệt đới dữ dội trong cùng ngày. Một ngày sau, Trung tâm Cảnh báo Bão Liên hợp và Đài thiên văn Hồng Kông nâng cấp độ của Wipha lên cuồng phong khi nó đang đến gần đồng bằng Châu Giang, mặc dù Cục Khí tượng Nhật Bản vẫn giữ nguyên cấp độ bão nhiệt đới dữ dội. Sau khi di chuyển gần Hồng Kông và Macau mang theo gió và mưa lớn, cơn bão đổ bộ vào Giang Môn, Quảng Đông vào ngày 20 tháng 7 và suy yếu dần rồi tiếp tục di chuyển về phía vịnh Bắc Bộ, Việt Nam.
Lịch sử khí tượng
Ngày 15 tháng 7, một vùng áp thấp hình thành trong Khu vực trách nhiệm của Philippines (PAR), cách Philippines về phía Đông. Lúc 08:00 PHT (00:00 UTC) ngày 16 tháng 7, hệ thống này phát triển thành một áp thấp nhiệt đới và được Cục quản lý Thiên văn, Địa vật lý và Khí quyển Philippines (PAGASA) đặt tên là Crising. Trung tâm Cảnh báo Bão Liên hợp (JTWC) phân loại Crising là một áp thấp gió mùa rồi đưa ra cảnh báo hình thành xoáy thuận nhiệt đới. Đến 23:00 PHT (15:00 UTC) cùng ngày, PAGASA bắt đầu phát đi tín hiệu cảnh báo bão ở một số khu vực của Luzon.
Lúc 02:00 PHT (18:00 UTC) ngày 18 tháng 7, Crising được JMA nâng cấp độ thành một cơn bão nhiệt đới và định danh là Wipha. Sau đó, cơn bão di chuyển theo hướng Tây Bắc và đi qua gần khu vực Santa Ana, Cagayan và quần đảo Babuyan, đồng thời tiếp tục mạnh lên. Ngày 19 tháng 7, JTWC cũng nâng cấp độ của áp thấp gió mùa thành cơn bão nhiệt đới 09W. 08:00 PHT (00:00 UTC) cùng ngày, Wipha mạnh lên thành một cơn bão nhiệt đới dữ dội.
Sau đó, JTWC cho biết Wipha đã mạnh lên thành một cơn bão cuồng phong nhỏ do điều kiện môi trường thuận lợi. 17:50 CST (09:50 UTC) ngày 20 tháng 7, cơn bão đổ bộ vào Giang Môn, tỉnh Quảng Đông. Sau đó, Wipha di chuyển chậm lại và suy yếu nhẹ thành một cơn bão nhiệt đới trên khu vực Bắc Hải, Trung Quốc. Tuy nhiên, đến tối ngày 21 tháng 7, cơn bão tiến vào vịnh Bắc Bộ và mạnh lên trở lại, đạt cấp 10 theo Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia (NCHMF). Khoảng 10:00 ICT ngày hôm sau, Wipha suy yếu dần rồi đổ bộ vào khu vực đất liền các tỉnh Hưng Yên và Ninh Bình của Việt Nam, theo NCHMF cường độ bão khi đổ bộ vào đất liền là cấp 8. Không lâu sau đó, JTWC đưa ra cảnh báo cuối cùng về cơn bão. Ngày 23 tháng 7, JMA cũng hạ Wipha xuống cấp áp thấp nhiệt đới sau khi nó đã đi vào đất liền.
Ảnh hưởng
Philippines
Bão Wipha, kết hợp với các cơn bão khác Francisco (tên địa phương là Dante) và Co-may (tên địa phương là Emong), đã góp phần làm tăng cường gió mùa Tây Nam, dẫn đến mưa lớn và gây ra lũ lụt nghiêm trọng ở Philippines. Hậu quả là hơn 7,6 triệu người bị ảnh hưởng, trong đó 193.000 người phải di dời. Bicol và Cagayan Valley có 2 người thiệt mạng, còn Bangsamoro, Davao và Caraga mỗi nơi có 1 người tử vong. Bão cũng khiến 22 người bị thương và 8 người mất tích. Thiệt hại do Wipha gây ra lên tới 11,9 tỷ PHP (241,6 triệu USD). Có 161 tuyến đường và 17 cây cầu bị hư hại, không thể sử dụng. Hơn 100 chuyến bay nội địa bị hủy, khiến 8.695 hành khách bị mắc kẹt, trong khi 1.280 hành khách và 118 tàu thuyền bị kẹt lại tại 42 cảng trên toàn quốc.
Tình trạng thiên tai đã được ban bố ở Bataan, Caloocan, Cavite, Dagupan, La Union, Laguna, Las Piñas, Malabon, Marikina, Muntinlupa, Navotas, Negros Occidental, Occidental Mindoro, Oriental Mindoro, Pampanga, Quezon City, Rizal và Valenzuela, và một số khu vực của Antique, Batangas, Bulacan, Palawan, Pangasinan và Tarlac do lũ lụt và sạt lở đất do bão gây ra. Tại Umingan, Pangasinan, tình trạng lũ lụt trở nên trầm trọng hơn do một cửa cống tưới tiêu bị bỏ ngỏ và việc chuyển hướng nước lũ sang các kênh tưới tiêu sau khi một cửa cống ven sông bị chặn lại. Ở Benguet, một vụ sạt lở đá xảy ra trên đường Kennon, khiến hai đoạn đường không thể đi lại được. Một tảng đá lớn bị rơi ra từ sườn núi, phá hủy một chiếc ô tô và đâm vào một ngôi nhà ở Baguio, làm chết một con chó nhà. Tại Buguey, Cagayan, các kho cá trị giá 5 triệu PHP (101.523 USD) đã được chính quyền địa phương thu hoạch và mua lại sau khi mưa lớn ảnh hưởng xấu đến độ mặn của lồng nuôi cá. Trong khi đó, một bến tàu ở San Francisco, Nam Leyte, bị sập một phần. Ba người bị thương trong một sự cố sạt lở đất ở Antique. Hai tàu thuyền va chạm ở Calbayog, Samar, trong khi một sà lan mắc cạn ở Virac, Catanduanes. Có 3 sà lan khác cũng mắc cạn ở Calaca, Batangas. Gió mạnh đã làm đổ một biển quảng cáo và một cột điện trên đại lộ Katipunan ở Quezon City, làm hư hại một số phương tiện. Một cơn lốc xoáy đã làm hỏng một xe ba bánh và phá hủy một túp lều ở Calasiao, Pangasinan. Nước lũ đã nhấn chìm nhà thờ San Agustin, một di sản thế giới được UNESCO công nhận ở Manila.
Hoa Kỳ đã cam kết viện trợ nhân đạo 13,8 triệu PHP (280.203 USD) cho Philippines, được giải ngân thông qua Chương trình Lương thực Thế giới (WFP). Quân đội Hoa Kỳ đã điều máy bay để vận chuyển hàng viện trợ.
Hồng Kông
Sức gió duy trì (gió mạnh) 171 km/h và giật 234 km/h (gió mạnh cấp 15 giật trên cấp 17) được đo tại Ngong Ping, sức gió duy trì cấp 12 trở lên cững đã được ghi nhận tại một số nơi khác tại Hồng Kông như đảo Waglan 138 km/h; đảo Xanh 132 km/h; đảo Trường Châu 127 km/h; Tate's Cairn 126 km/h.
Ít nhất 14 người phải được điều trị y tế, 240 cây cối bị ngã đổ và 234 người phải sơ tán. Tình trạng lũ lụt một phần được ghi nhận ở một trung tâm thương mại do lượng mưa và sức gió lớn mà cơn bão gây ra.
Ma Cao
140 chuyến bay đã bị hủy và 13 chuyến bay bị lùi lại tại sân bay quốc tế Ma Cao. Năm người cũng bị thương do ảnh hưởng của cơn bão.
Trung Quốc đại lục
Do ảnh hưởng của bão Wipha tại đất liền và vùng biển tỉnh Quảng Đông, sức gió duy trì tại ghi nhận tại đảo Quế Sơn (Châu Hải, độ cao nơi quan trắc 172 m so với mực nước biển) là –tương ứng với gió mạnh cấp 14, tại đảo Hoàng Mao Châu (Châu Hải) là –tương ứng với gió mạnh cấp 12; tại một giàn khoan dầu ngoài khơi cửa sông Châu Giang là –tương ứng với gió mạnh cấp 12. Gió giật ghi nhận tại đảo Quế Sơn là –tương ứng với cấp 17, tại đảo Tam Môn (Huệ Châu) là –tương ứng với cấp 15, tại Đại Bằng (Thâm Quyến) là –tương ứng với cấp 15, tại giàn khoan dầu ngoài khơi cửa sông Châu Giang là –tương ứng với cấp 15. Lượng mưa cao nhất trên địa bàn Quảng Đông là 427,4 mm tại trấn Mại Trần (Từ Văn). Tại đảo Hải Nam, gió giật cao nhất đo được trên đảo là tại một trạm đo ở thành phố Đam Châu và lượng mưa tại trấn Lâm Thành (Lâm Cao) do bão là 450,9mm. Tốc độ gió duy trì và gió giật hay gió mạnh cấp 11 giật cấp 13 đã được ghi nhận tại đảo Vi Châu (Quảng Tây).
Việt Nam
Trận dông ngày 19 tháng 7 năm 2025 và sự liên quan tới bão Wipha
Vào lúc 11:45 và 13:30 (giờ Việt Nam) ngày 19 tháng 7, Đài Khí tượng Thuỷ văn tỉnh Quảng Ninh đã phát tin cảnh báo hiện tượng thời tiết nguy hiểm như dông, lốc, sét, mưa đá và mưa lớn cục bộ trên địa bàn tỉnh. Trận mưa dông xảy xa vào chiều ngày 19 được gọi là "siêu dông" khi cơn bão Wipha còn cách vịnh Hạ Long trên 1000km. Vụ lật tàu Vịnh Xanh 58 xảy ra lúc 13:45 cùng ngày do dông lốc bất ngờ khiến 37 người tử vong và 2 người mất tích. Tại tỉnh Phú Thọ, gió to và mưa lớn đã làm một người thiệt mạng và gây hư hại cho 304 ngôi nhà, 9 trường học, 1 cơ sở y tế và 1 tòa nhà hành chính. Tỉnh Lạng Sơn ghi nhận một người thiệt mạng và 165 tòa nhà bị hư hại. Tại Hà Nội, 941 cây cối bị gãy đổ, gây ảnh hưởng đến giao thông. Tại tỉnh Nghệ An, dông lốc cũng xảy ra trên địa bàn tỉnh mà theo báo và đài phát thanh truyền hình Nghệ An là do ảnh hưởng của bão khiến một người đàn ông thiệt mạng do cây đổ. Tại tỉnh Thái Nguyên, một người thiệt mạng do tường đổ, một người khác bị thương và 261 ngôi nhà bị hư hại. Tỉnh Cao Bằng cũng ghi nhận 40 ngôi nhà bị hư hại. Tại tỉnh Hà Tĩnh, hai ngư dân được báo cáo là mất tích, 58 tàu thuyền bị đắm và 154 ngôi nhà bị hư hại.
Mặc dù một số thông tin cho rằng trận dông lốc là do ảnh hưởng của bão Wipha, nhưng ông Mai Văn Khiêm là Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia bác bỏ sự liên quan của trận mưa dông này với bão Wipha. Một số nơi trên địa bàn các tỉnh Hưng Yên, tỉnh Ninh Bình cũng có gió mạnh cấp 8. Tính từ 04:00 ngày 22 tháng 7 đến 04:00 ngày 23 tháng 7 (giờ Việt Nam), lượng mưa trên 100mm đã được ghi nhận tại một số nơi như Như Thanh 350mm (Thanh Hóa); Châu Nga 334,6mm (Nghệ An); Pú Dảnh 197,4mm (Sơn La); Đoàn Kết 184,8mm (Phú Thọ); Trạm Tấu 133mm (Lào Cai). Hiện tượng triều cường xuất hiện ở Hải Phòng, kết hợp với mưa lớn khiến nhiều khu vực bị ngập úng cục bộ. Tại Hưng Yên, triều cường cũng đã được ghi nhận kết hợp với mưa lớn khiến nước dâng cao gây ra sự cố tràn bờ đê và làm ngập úng hàng nghìn ha lúa mùa và đầm hồ thủy sản tại vùng ven biển. Trận lũ đặc biệt lớn xảy ra ở lưu vực hồ chứa thủy điện Bản Vẽ, được đánh giá là "5.000 năm xảy ra một lần". Hoàn lưu bão gây mưa lớn trên diện rộng tại Nghệ An từ đêm ngày 21 đến ngày 25 tháng 7 dẫn đến hiện tượng lở đất và lũ quét làm 4 người chết; 4 người bị thương; hơn 7 nghìn ngôi nhà bị thiệt hại; trên 3 nghìn ha lúa, trên 3 nghìn ha rau màu và gần 1 nghìn ha rừng bị đổ, gãy; gần 60 nghìn con gia cầm, trên 1,3 nghìn con gia súc bị chết hoặc bị mất tích và nhiều thiệt hại vật chất khác với tổng thiệt hại kinh tế ước tính 3.450 tỷ đồng (137 triệu USD). Bão và mưa lũ cũng khiến 1 người bị thương ở Thanh Hoá.