✨Y học tiến hóa
phải|nhỏ|182x182px| [[Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis có thể tiến hóa để có thể phá vỡ sự bảo vệ của hệ thống phòng thủ miễn dịch. ]] Y học tiến hóa hay Y học Darwin là ứng dụng của lý thuyết tiến hóa hiện đại để hiểu biết về sức khỏe và bệnh tật. Trong khi nghiên cứu và thực hành y học hiện đại tập trung vào các cơ chế phân tử và sinh lý ẩn giấu dưới sức khỏe, bệnh tật, thì y học tiến hóa tập trung vào câu hỏi tại sao tiến hóa đã định hình các cơ chế này theo cách có thể khiến chúng ta dễ mắc bệnh. Cách tiếp cận tiến hóa đã thúc đẩy những tiến bộ quan trọng trong việc tìm hiểu của chúng ta về ung thư, bệnh tự miễn, và giải phẫu. Các trường y đã chậm hơn trong việc tích hợp các phương pháp tiến hóa vì những hạn chế về những gì có thể được thêm vào chương trình giảng dạy y khoa hiện có.
Nguyên tắc cốt lõi của y học tiến hóa
Sử dụng phương pháp Delphi, 56 chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm nhân chủng học, y học và sinh học đã thống nhất 14 nguyên tắc cốt lõi nội tại trong giáo dục và thực hành y học tiến hóa. 14 nguyên tắc này có thể được nhóm lại thành năm loại chung: khung câu hỏi, tiến hóa I và II (với tiến hóa II liên quan đến mức độ phức tạp cao hơn), sự đánh đổi tiến hóa, lý do dễ bị tổn thương và văn hóa. Thông tin bổ sung về các nguyên tắc này có thể được tìm thấy trong bảng dưới đây.
Thích ứng của con người
Thích ứng hoạt động trong phạm vi hạn chế, tạo ra sự thỏa hiệp và đánh đổi, và xảy ra trong bối cảnh của các hình thức cạnh tranh khác nhau.
Những hạn chế
Thích ứng chỉ có thể xảy ra nếu chúng có thể tiến hóa. Do đó, có một số thích ứng nhất định mà ngăn ngừa bệnh tật là không thể có.
- DNA không thể được ngăn chặn hoàn toàn khỏi việc đột biến gây tái tạo soma; điều này có nghĩa là ung thư gây ra bởi đột biến soma, cho đến nay vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn bởi chọn lọc tự nhiên.
- Con người không thể sinh tổng hợp vitamin C, và do đó có nguy cơ mắc bệnh scurvy, bệnh thiếu vitamin C, nếu chế độ ăn uống không đủ vitamin.
- Tế bào thần kinh võng mạc và đầu ra sợi trục của chúng đã phát triển để được bên trong lớp tế bào sắc tố võng mạc. Điều này tạo ra một hạn chế đối với sự phát triển của hệ thống thị giác sao cho dây thần kinh thị giác buộc phải thoát khỏi võng mạc thông qua một điểm gọi là đĩa quang. Điều này, đến lượt nó, tạo ra một điểm mù. Quan trọng hơn, nó làm cho thị lực dễ bị tổn thương do tăng áp lực trong mắt (bệnh tăng nhãn áp) vì cốc này và làm hỏng dây thần kinh thị giác tại thời điểm này, dẫn đến suy giảm thị lực.
"Căn bệnh của nền văn minh"
Con người tiến hóa để sống như những người săn bắn hái lượm đơn giản trong các nhóm bộ lạc nhỏ. Con người đương đại bây giờ có một môi trường và cách sống rất khác nhau. Sự thay đổi này khiến con người hiện tại dễ bị tổn thương trước một số vấn đề sức khỏe, được gọi là "căn bệnh của nền văn minh" và "bệnh của sự sung túc". Con người thời đồ đá tiến hóa để sống ngoài đất, tận dụng các nguồn tài nguyên có sẵn cho họ. Sự tiến hóa diễn ra chậm chạp, và sự thay đổi nhanh chóng từ môi trường và thực tiễn thời đồ đá sang thế giới ngày nay là vấn đề bởi vì sự thích nghi với hoàn cảnh thời đồ đá không còn áp dụng. Sự sai lầm này có ý nghĩa nghiêm trọng đối với sức khỏe của chúng ta. "Môi trường hiện đại có thể gây ra nhiều bệnh như hội chứng thiếu hụt như bệnh scurvy và còi xương".)
👁️ 0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
phải|nhỏ|182x182px| [[Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis có thể tiến hóa để có thể phá vỡ sự bảo vệ của hệ thống phòng thủ miễn dịch. ]] **Y học tiến hóa** hay **Y học** **Darwin** là ứng
nhỏ| Chọn lọc tự nhiên và [[Chọn lọc giới tính|chọn lọc tình dục thường được cho là hành động trực tiếp nhất đối với hành vi (ví dụ, động vật chọn làm gì khi đối
**Tâm lý học tiến hóa** là một cách tiếp cận lý thuyết trong khoa học xã hội và tự nhiên, xem xét cấu trúc tâm lý từ quan điểm tiến hóa hiện đại. Nó tìm
} Trong sinh học, **tiến hóa** là sự thay đổi đặc tính di truyền của một quần thể sinh học qua những thế hệ nối tiếp nhau. Những đặc tính này là sự biểu hiện
**Các cuộc chống đối thuyết tiến hóa** bắt đầu kể từ khi các ý tưởng về sự tiến hóa gây được sự chú ý vào thế kỷ 19. Ban đầu, vào năm 1859, khi Charles
thumb|Lược đồ họ [[Hominidae: các phân họ Ponginae và Homininae, và các nhánh: _Pongo_ (đười ươi), _Gorilla_ (khỉ đột), _Pan_ (tinh tinh) và _Homo_]] **Tiến hóa của loài người** là quá trình tiến hóa dẫn
[[Tập tin:Modern Synthesis 2.png|nhỏ|Thuyết tiến hóa tổng hợp (**M**) dựa vào thành tựu chủ yếu của: 1 = Di truyền học quần thể (**population genetics**), 2 = Di truyền Mendel (**Mendelian genetics**), 3 = Chọn
thumb|Trang sổ từ bản tiếng Ả Rập của sách _[[De materia medica_ của Dioscorides, năm 1229]] Trong lịch sử Y học, **Y học Hồi giáo** là khoa học về y khoa được phát triển trong
nhỏ| The _[[Hippoc Corpus_ - Một bộ sưu tập các tác phẩm y tế cổ đại có thể là của Hippocrates ]] **Lịch sử y học** cho thấy các xã hội đã thay đổi như
Trong sinh học, **đồng tiến hóa** (tiếng Anh: _coevolution_) là một dạng tiến hóa xảy ra khi hai hoặc nhiều loài ảnh hưởng đến sự tiến hóa của nhau thông qua quá trình chọn lọc
Khoảng 80-87 loài hiện nay trong bộ Cá voi. [[Phát sinh chủng loài học cho thấy mối quan hệ giữa các gia đình cá voi. ]] Các loài cá voi đã tiến hóa từ các
**Chạy đua tiến hóa** là một cuộc đua tranh biến đổi giữa các bộ gen đang ngày càng phát triển cùng các tính trạng hoặc các loài đang cạnh tranh sinh học lẫn nhau để
nhỏ|Biểu tượng của tiến hóa **Thuyết tiến hoá trung tính** là lý thuyết sinh học cho rằng ở cấp độ phân tử, thì quá trình tiến hoá diễn ra bằng cách củng cố ngẫu nhiên
right|thumb|Tòa nhà chính của MPI EVA ở [[Leipzig, Đức]] right|thumb|Nhìn từ bên ngoài **Viện nghiên cứu nhân chủng tiến hóa Max Planck** (, viết tắt là **MPI EVA**) là một viện nghiên cứu có trụ
thumb|upright=1.35|[[chuỗi lớn sinh vật Trung cổ như một cầu thang, ngụ ý khả năng tiến bộ: _Thang thăng trầm tư duy_ của Ramon Lull, 1305]] **Các lựa chọn thay thế cho tiến hóa do chọn
Bảng hóa thạch dưới đây cung cấp một cái nhìn tổng quan ngắn gọn về một số hóa thạch đáng chú ý của vượn dạng người đã phát hiện có liên quan đến quá trình
thumb|right|Bào tử vào cuối kỷ [[Silur. **Màu lục**: bào tử tetrad. **Màu xanh dương**: Bào tử có 3 khía;– dạng chữ . Các bào tử có đường kính khoảng 30-35 μm]] thumb|Biểu đồ nhánh tiến
nhỏ|phải|[[Eurohippus, một trong những tổ tiên của ngựa]] **Ngựa** có một quá trình tiến hóa lâu dài. Các loài ngựa trong họ Ngựa hiện nay gồm có ngựa, ngựa vằn và lừa. Chúng cùng một
**Y học thiên tai** là lĩnh vực chuyên môn y tế phục vụ hai lĩnh vực: chăm sóc sức khỏe cho những người sống sót sau thảm họa và cung cấp sự chuẩn bị y
**Y học**, **y khoa** hay gọi ngắn là **y** là khoa học ứng dụng liên quan đến chẩn đoán, tiên lượng, điều trị và phòng ngừa bệnh tật. Y học gồm nhiều phương pháp chăm
**Mục đích luận trong sinh học** (_Teleology in biology_) là việc diễn giải có chủ ý đặt thuyết mục đích luận (Teleology) hướng đến mục tiêu trong những giải thích về sự thích nghi của
**Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học** () do Quỹ Nobel quản lý, được trao hàng năm cho những khám phá nổi bật trong lĩnh vực khoa học sự sống và y học. Giải
**Bằng chứng về tổ tiên chung** đã được phát hiện bởi các nhà khoa học nghiên cứu trong nhiều ngành khoa học trong nhiều thế kỷ, đã chứng minh rằng tất cả các sinh vật
thumb|Phục dựng loài _[[Procynosuchus_, thành viên của nhóm cynodont, bao gồm cả tổ tiên của động vật có vú]] Tiến trình **tiến hóa của động vật có vú** đã trải qua nhiều giai đoạn kể
thumb|Bút pháp chữ "Đại học Thanh Hoa" của [[Mao Trạch Đông. Góc dưới bên phải bị khuyết của tờ giấy đã được dùng để làm phông chữ chính thức biểu hiện tên trường.]] nhỏ|Cổng trường
**Y học thế thân** sử dụng trong nghiên cứu và phát triển y tế, tư vấn lâm sàng, phát hiện và chẩn đoán cũng như hỗ trợ điều trị dựa trên các mẫu hoặc dữ
**Y học dự phòng** hay _phòng ngừa bệnh tật_, Tiếng Anh là _Preventive healthcare_ (_preventive medicine_, _prophylaxis_) là một lĩnh vực Y tế liên quan đến việc thực hiện các biện pháp để phòng bệnh.
**Đông y học tân biên khái yếu** là một y thư Y học cổ truyền tiếng Việt do lương y Thái Thanh Nguyên biên soạn lại trên cơ sở Lý luận y học cổ truyền
nhỏ|404x404px|Biểu đồ mô tả sự tiến hóa của các sao. Các sao có những khối lượng khác nhau tiến hóa theo các cách khác nhau. **Các giai đoạn của sao** là quá trình biến đổi
nhỏ|Một cửa hàng thuốc Nam tại [[Sa Pa (Lào Cai)]] **Y học Cổ truyền Việt Nam** là một ngành y học nghiên cứu, ứng dụng các kiến thức, kinh nghiệm trong phòng ngừa, chẩn đoán,
**Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương** là bệnh viện đầu ngành về YHCT, trực thuộc Bộ Y tế - Trung tâm hợp tác về y học cổ truyền (YHCT) của Tổ chức y
**Y học vật lý và phục hồi chức năng,** hay **Y học Phục hồi,** trong tiếng Anh còn được gọi là **physiatry,** là một nhánh của y học nhằm tăng cường và phục hồi chức
**Y học thay thế**, **điều trị thay thế** hoặc **liệu pháp thay thế** là việc khuyến khích hoặc sử dụng các thực hành y học chưa được chứng minh, không được chứng minh, không thể
**Viện Y học cổ truyền Quân đội** trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam là đơn vị đầu ngành về y học cổ truyền (YHCT) trong toàn quân và là một trong năm cơ sở
**Bệnh viện đa khoa y học cổ truyền Hà Nội **là bệnh viện chuyên khoa hạng II, bệnh viện chuyên khoa đầu ngành Y học cổ truyền, đơn vị sự nghiệp trực thuộc Sở Y
**Kinh tế học tiền tệ** là một nhánh của kinh tế học, nghiên cứu các lý thuyết cạnh tranh khác nhau của tiền tệ: nó cung cấp một khuôn khổ để phân tích tiền và
**_Di truyền học và nguồn gốc các Loài_** là cuốn sách được xuất bản năm 1937 bởi Theodosius Dobzhansky, một nhà sinh học tiến hóa người Mỹ gốc Ukaraina. Nó được coi là một trong
nhỏ|[[Charles Darwin vào năm 1868]] **Học thuyết Darwin, **hay** Học thuyết tiến hóa của Darwin **(tiếng Anh: _Darwinism_) là một học thuyết về tiến hóa sinh học được đề xướng chủ yếu bởi nhà tự
Hóa thạch một con sinh vật cổ, thuộc chi [[Marrella]] **Cổ sinh vật học** là một ngành khoa học nghiên cứu lịch sử phát triển của sự sống trên Trái Đất, về các loài động
**Tiến hóa hữu thần** là khái niệm tương tự khẳng định rằng lời dạy cổ điển tôn giáo về Thiên Chúa là tương thích với sự hiểu biết khoa học hiện đại về sự tiến
**Y học cấp cứu**, còn được gọi là **y tế cấp cứu**, là chuyên khoa y tế liên quan đến việc chăm sóc bệnh tật hoặc chấn thương cần được chăm sóc y tế ngay
**Tiến hóa văn minh**, **phát triển văn hóa xã hội** hay **phát triển văn hóa** là các thuật ngữ chung về những lý thuyết tiến hóa xã hội và văn hóa, mô tả cách các
**Y học năng lượng**, **năng lượng trị liệu**, **năng lượng chữa lành**, **y học** **tâm linh**, **tinh thần học** hoặc **chữa bệnh tâm linh**, **y học nhân điện** là chi nhánh của y học thay
**Viện Hàn lâm Khoa học Cộng hòa Séc** (, viết tắt **_AV ČR_**) được thành lập năm 1992 bởi Hội đồng quốc gia Séc để kế thừa Viện hàn lâm Khoa học Tiệp Khắc cũ.
**Nhân học văn hóa** là một nhánh của nhân loại học tập trung vào nghiên cứu sự biến đổi văn hóa giữa con người với nhau. Nó trái ngược với nhân học xã hội, coi
thumb|upright=1.20|[[Axit nucleic có thể không phải là dạng phân tử duy nhất trong vũ trụ có khả năng mã hóa các quá trình sống.]] **Sinh học vũ trụ** là lĩnh vực nghiên cứu về nguồn
**Y học bệnh viện** là một chuyên ngành y tế tồn tại ở một số quốc gia như một nhánh của nội khoa, có bổn phận chăm sóc các bệnh nhân nhập viện cấp tính.
Hình ảnh mô phỏng của một đám mây bụi tiền hành tinh. **Sự hình thành và tiến hóa của Hệ Mặt Trời** bắt đầu từ cách đây khoảng 4,6 tỷ năm với sự suy sụp
thumb|Các loài của [[bộ Cá vây tay được cho là đã tuyệt chủng cách đây , cho đến khi một mẫu vật sống thuộc bộ này được phát hiện vào năm 1938. Ví dụ như
**Hội nghị thượng đỉnh Triều Tiên–Hoa Kỳ tại Hà Nội 2019** (tên chính thức: **DPRK–USA Hanoi Summit Vietnam** theo tiếng Anh, hoặc **Hội nghị thượng đỉnh CHDCND Triều Tiên–Hoa Kỳ tại Hà Nội, Việt Nam**,