✨Vương Vũ Tuấn
Vương Vũ Tuấn (chữ Hán: 王武俊, bính âm Wang Wujun, 735 - 9 tháng 8 năm 801), tên tự là Nguyên Anh (元英), bản danh Một Nặc Hàn (沒諾幹), thụy hiệu Lang Nha Trung Liệt vương (琅邪忠烈王), là Tiết độ sứ Thành Đức dưới thời nhà Đường trong lịch sử Trung Quốc. Ông nguyên là người dân tộc Khiết Đan, về sau đầu hàng nhà Đường, phục vụ dưới quyền hai đời tiết độ sứ Thành Đức Lý Bảo Thần và Lý Duy Nhạc. Khi Lý Duy Nhạc khởi binh chống triều đình thất bại, Vương Vũ Tuấn nổi dậy giết chết ông ta, theo về triều đình (782). Tuy nhiên không được bao lâu, do oán hận triều đình thưởng bạc, Vương Vũ Tuấn liên kết với ba trấn là Ngụy Bác, Lư Long và Tri Thanh tiếp tục nổi dậy xưng hiệu; trong đó Vương Vũ Tuấn tự xưng tước Triệu vương. Khi triều đình nhà Đường chiêu an, ông cùng ba trấn còn lại chấp nhận đầu hàng (784) nhưng vẫn cai trị Thành Đức một cách bán độc lập với triều đình trung ương, từng được ban chức vụ hết sức vinh dự là Trung thư lệnh (796). Vương Vũ Tuấn qua đời vào năm 801), kế nhiệm ông là con trưởng Vương Sĩ Chân.
Thân thế
Vương Vũ Tuấn chào đời năm 735 dưới triều Đường Huyền Tông. Ông nguyên là người bộ lạc Nộ Giai thuộc nước Khiết Đan. Ông nội ông là Khả Nột Cán, cha là Lộ Câu, nguyên tên của ông là Một Nặc Hàn. Giữa năm Khai Nguyên thứ 20 đời Đường Huyền Tông (732), Nhiêu Nhạc phủ đô đốc Lý Thi đem 5000 hộ trong bộ lạc đến quy phục nhà Đường, và Lộ Câu là một trong số đó. Huyền Tông xuống chiếu cung cấp lương thực và công cụ sản xuất, cho họ định cư ở Kế châu.
Sử sách miêu tả Một Nặc Hàn cho đến năm 15 tuổi (749) đã rất giỏi về cưỡi ngựa và bắn cung, trở nên rất nổi tiếng trong vùng. Sử sách không nói rõ rằng từ khi và duyên cớ làm sao mà Một Nặc Hàn lại đổi sang họ Vương. Về sau, ông cùng với Trương Hiếu Trung gia nhập quân đội của tướng Trương Trung Chí là tướng dưới trướng tiết độ sứ Phạm Dương An Lộc Sơn.
Dưới quyền họ Lý
Năm 755, An Lộc Sơn nổi dậy chống lại nhà Đường ở Phạm Dương, lập quốc hiệu là Yên. Chủ tướng của Vương Vũ Tuấn, tức Trương Trung Chí trở thành một đại tướng trong chính quyền Đại Yên. Tuy nhiên nước Yên lại nhanh chóng suy yếu với những cuộc tranh giành ngôi vua, nhà Đường nhân cơ hội phản công và giành lại ưu thế trên chiến trường. Năm 762, vua Yên là Sử Triều Nghĩa mất Lạc Dương và bỏ chạy, nước Yên sắp diệt vong. Quân Đường kéo đến Hà Bắc, vào tỉnh Hình. Lúc đó Trương Trung Chí là thứ sử Hằng châu, đóng binh ở Hà Sóc. Được tin vương sư đến, Vương Vũ Tuấn thuyết phục Trương Trung Chí đầu hàng, Lý Miễn ở Hoạt Bạc... cùng đánh Ngụy. Chư quân giao chiến với tướng Ngụy Bác Lư Tử Kì ở Thanh Thủy và phá được, riêng Lý Bảo Thần còn bắt được Tử Kì. Vua Đại Tông sai Trung quý nhân Mã Thừa Sai đến khuyến khích, úy lạo. Tuy nhiên thái độ của sứ giả khiến Lý Bảo Thần không hài lòng. Ông ta đem việc đó bàn với chư tướng, chư tướng cho rằng nên lui quân về trấn, không tiếp tục thảo phạt Ngụy Bác nữa. Riêng Vương Vũ Tuấn lại mang đao đến trướng của Bảo Thần. Bảo Thần cho triệu vào, hỏi ý kiến của ông. Ông nói :Mặc dù các hạ có công lớn, nhưng khi giặc bình xong, thiên tử lấy cớ đó triệu vào triều rồi an trí luôn, như vậy chẳng lẽ lại phải chịu suốt đời làm kẻ thất phu sao?
Bảo Thần hỏi nên làm sao, Vũ Tuấn khuyên là nên quay sang hiệp tác với Điền Thừa Tự. Bảo Thần nói mình và Thừa Tự có thâm thù. Vũ Tuấn nói khi có hoạn nạn thì thâm thù cũng có thể trở thành thủ túc, rồi hiến kế :Chu Thao hiện nay đóng binh ở Thương châu, có thể bắt lấy rồi nộp Thừa Tự để lấy lòng tin.
Bảo Thần liền cho tuyển lập tuyển 2.000 binh sĩ bí mật tấn công vào trại Chu Thao, đánh bại quân Chu Thao một trận lớn, nhưng Thao mau chóng trốn thoát. Đường thư nhận định rằng việc ba trấn (Ngụy, Triệu, Tề) liên kết với nhau là mưu của Vương Vũ Tuấn.
Vương Vũ Tuấn kết thông gia với Lý Bảo Thần, cưới con gái Bảo Thần cho con trai trưởng của mình là Vương Sĩ Chân. Khi về già, Lý Bảo Thần có ý nhường quyền cho Lý Duy Nhạc. Thấy Duy Nhạc tuổi trẻ yếu đuối, lo sợ con sẽ không thể khống chế được quân lính cấp dưới nên Lý Bảo Thần cho giết các tướng dưới quyền là Tân Trung Nghĩa, Lư Thực, Định châu thứ sử Trương Nam Dung, Triệu châu thứ sử Trương Bành Lão... tổng cộng hơn 20 người để trừ họa về sau. Chỉ có Vương Vũ Tuấn là thông gia với Bảo Thần cùng thứ sử Dịch châu Trương Hiếu Trung thoát chết khi từ chối sự triệu tập của Bảo Thần.
Mùa xuân năm 781, Lý Bảo Thần trúng độc qua đời. Con là Lý Duy Nhạc dù không được sự đồng ý của triều đình nhà Đường vẫn tự lập làm Tiết độ sứ mới ở Thành Đức. Triều đình quyết định đem quân thảo phạt. Lý Duy Nhạc liên kết với Điền Duyệt (cháu Điền Thừa Tự), Lý Nạp (con Lý Chánh Kỉ) và Lương Sùng Nghĩa ở Sơn Nam Đông Đạo cùng kháng cự triều mệnh. Nhưng quân bốn trấn khởi đầu bất lợi, Lương Sùng Nghĩa bị Tiết độ sứ Hoài Tây Lý Hi Liệt đánh bại và giết chết. Kết quả Lý Duy Nhạc thảm bại và bỏ chạy về Hằng châu.
Phản chủ, cầu vinh
Sau trận thua ở Thúc Lộc, Lý Duy Nhạc rất nghi ngờ Vương Vũ Tuấn, nhất là khi bộ tướng Khang Nhật Tri đem Thiệu châu đầu hàng triều đình. Bộ hạ dưới trướng cố sức khuyên can. Duy Nhạc bèn sai Vệ Thường Ninh giúp Vương Vũ Tuấn tấn công nhằm chiếm lại Triệu châu, còn cho con Vũ Tuấn là Vương Sĩ Chân lĩnh binh bảo vệ phủ của mình. Khi ông rời khỏi Hằng châu đã bàn với Thường Ninh về hàng Trương Hiếu Trung. Thường Ninh khuyên Vũ Tuấn giết Lý Duy Nhạc mà đầu hàng triều đình, vì vua Đức Tông đã có chiếu thưởng hậu cho người nào giết được Lý Duy Nhạc. Khi đó Khang Nhật Tri cũng gửi thư đề nghị Vũ Tuấn đầu hàng, ông nghe theo. Lúc Lý Duy Nhạc sai sứ Tạ Tung đến Triệu châu, Vũ Tuấn nhờ Tung báo việc với Vương Sĩ Chân; sau đó Vũ Tuấn đưa quân trở lại Hằng châu. Tạ Tung và Vương Sĩ Chân giả lệnh Duy Nhạc, mở cửa thành cho Vũ Tuấn tiến vào. Vũ Tuấn dẫn theo 100 quân kị tiến vào phủ môn, Sĩ Chân làm nội ứng bên trong, giết hơn 10 người và tóm được Lý Duy Nhạc cùng các tướng Trịnh Sân, Tất Hoa, Vương Tha Nô, Trịnh Hoa (cha vợ Duy Nhạc). Vũ Tuấn giết bọn tướng đó đi, muốn giải Lý Duy Nhạc về Trường An nộp cho triều đình. Vệ Thường Ninh cho rằng nếu để Duy Nhạc về triều thì Duy Nhạc sẽ đổ tội cho Vũ Tuấn. Vì vậy Vũ Tuấn cho siết cổ giết chết Duy Nhạc và nộp đầu về kinh sư, cai quản ba châu này (về sau đổi tên là trấn Nghĩa Vũ); Khang Nhật Tri làm Thâm Triệu đoàn luyện sứ. Bản thân Vương Vũ Tuấn được gia phong Kiểm giáo bí thư thiếu giám, Kiêm Ngự sử Đại phu, Hằng châu thứ sử, Hằng Ký đô đoàn luyện quan sát sứ, thực phong 500 hộ. Đức Tông không theo và buộc Thao về trấn. Thao oán giận và vẫn đóng quân ở Thâm châu.
Điền Duyệt đang bị nguy khốn ở Ngụy châu, được tin Triệu, Yên hai trấn oán hận triều đình, tìm cách lôi kéo họ về phe mình. Duyệt sai sứ đến U châu xin kết minh với Chu Thao, hứa nhường Bối châu. Chu Thao chấp thuận, sai sứ đến thuyết phục Vương Vũ Tuấn giúp quân, đem Thâm châu hứa với ông. Vũ Tuấn hỉ, liền nhận lời và liên minh với các trấn. Chu Thao còn muốn lôi kéo cả Trương Hiếu Thành nhưng ông này từ chối. Khi Đức Tông sai sứ giả đến điều động quân Lư Long, Địch Dịch và Hằng Ký cùng tấn công Điền Duyệt, Vương Vũ Tuấn không phụng chiếu, sai mang sứ giả đến chỗ Chu Thao, chính thức ra mặt chống đối triều đình trung ương. Sau sự kiện này, Chu Thao theo lời ước từ trước, cắt đất Thâm châu cho Vương Vũ Tuấn, đồng thời gửi quân đến giúp ông tấn công Khang Nhật Tri tại Triệu châu là Lý Hoài Quang đem quân tấn công nhằm hạ thành Ngụy châu. Khi Lý Hoài Quang đem quân tới, Mã Toại đề nghị ông ta nên dưỡng quân một thời gian rồi hãy tấn công, nhưng Hoài Quang không nghe, quyết định xuất quân ngay lập tức. Quân các trấn tới Ngụy châu, Điền Duyệt đem trâu, ngựa ra nghênh đón. Thao đóng quân ở Khiếp Sơn, cùng hôm đó quân triều đình do Lý Hoài Quang và Mã Toại chỉ huy cũng đến. Hoài Quang đem quân tập kích Chu Thao ở phía tây Khiếp Sơn. Sĩ tốt tranh nhau xông vào doanh của Thao, nhưng Vương Vũ Tuấn đã đem 2000 quân kị tới cứu. Thao dẫn quân theo sau cùng đánh trả, quan quân đại bại. Chu Thao lại đem quân đánh Mã Toại. Toại sợ hãi, khiển sứ đến từ tạ, hứa sẽ tâu với thiên tử cho Chu Thao thống lĩnh toàn bộ Hà Bắc. Vương Vũ Tuấn cực lực khuyên can là không nên, nhưng Chu Thao do việc này mà tỏ ra lơ là, thiếu cảnh giác. Tháng 7 ÂL năm 782, Mã Toại nhân Chu Thao mất cảnh giác, cùng chư quân lui về Ngụy huyện, tiếp tục kháng cự Thao. Chu Thao bèn tạ lỗi với Vương Vũ Tuấn. Vương Vũ Tuấn tuy ngoài miệng bằng lòng nhưng vẫn mang lòng oán hận Thao. Năm sau, bốn trấn sai sứ đến chỗ Lý Hi Liệt, thượng biểu xưng thần, khuyến tiến. Sang mùa xuân năm 784, Lý Hi Liệt xưng là hoàng đế, quốc hiệu Đại Sở.
Đại tướng nhà Đường là Lý Thịnh tìm cách cắt đường vận chuyển lương thực từ Lư Long đến Ngụy Bác, bằng việc đánh chiếm các châu Trác, Mạc, lại cùng con trai Trương Hiếu Trung là Trương Thăng Vận bao vây Dịch châu thứ sử Trịnh Cảnh Tế ở Thanh Uyển, nhưng mấy tháng chưa hạ được. Chu Thao cử Mã Thực đem quân cứu Thanh Uyển, Lý Thịnh bại trận phải lui về Dịch châu. Về sau Lý Thịnh bệnh thậm, bèn lui quân về Định châu. Vương Vũ Tuấn lúc này sai Cấp sự trung Tống Đoan đến giục Chu Thao về Ngụy. Đoan gặp Chu Thao, nói lời không cung kính. Chu Thao tức giận, gửi thư trách móc Vũ Tuấn, Vũ Tuấn sợ phải sai sứ đến tạ lỗi, nhưng bên trong thì càng oán Thao hơn. Tháng 6 năm 783, nhân Lý Bão Chân sai Giả Lâm đến dụ hàng Thành Đức, Vũ Tuấn bí mật kết ước với Lý Bão Chân cùng chống Chu Thao Diêu Lệnh Ngôn đến cứu Tương Thành bị vây. Ngày 2 tháng 11 năm 783, Diêu Lệnh Ngôn dẫn 5000 quân Kinh Nguyên đến Trường An, nhưng do bị tiếp đãi sơ sài, tướng sĩ Kinh Nguyên đều tức giận, cùng cùng nhau tấn công vào cung. Vua hoảng sợ, phải bỏ Trường An, chạy về Phụng Thiên. Quân Kinh Nguyên cướp phá hoàng cung, đón anh Chu Thao là Chu Thử vào cung tôn làm chủ. Chu Thử tự xưng là hoàng đế nước Đại Tần, cải nguyên Ứng Thiên, chính thức ra mặt phản lại nhà Đường. Khi đó quân Lư Long tấn công hai châu Ngụy, Bối của họ Điền đã rất lâu mà chưa hạ được. Lý Bão Chân thuyết phục Vương Vũ Tuấn dẫn binh cứu Ngụy, và ông bằng lòng. Mã Thực nghe tin, liền giải vây Ngụy châu, hợp quân với Chu Thao ở Bối châu, Thao không nghe theo lời khuyên của Mã Thực mà vẫn quyết định giao chiến ngay. Ngày 29 tháng 5 năm 784, Vương Vũ Tuấn sai Binh mã sử Triệu Lâm dẫn 500 quân phục ở Tang Lâm, bản thân mình dẫn theo kị binh đích thân giao chiến với Hồi Hột viện trợ cho Chu Thao, quân Hồi Hột thua chạy. Vũ Tuấn đem quân đuổi tiếp, Chu Thao cũng bỏ chạy, quân Lư Long thiệt hại nặng nề, chỉ còn mấy nghìn người. Thao cho đốt doanh trại, dẫn binh chạy về Đức châu, sau lại chạy về U châu rồi dâng biểu xin tội, đầu hàng triều đình.
Vương Vũ Tuấn đưa quân về trấn, dâng biểu nhượng lại chức Tiết độ sứ Lư Long cho Chu Thao. Triều đình chấp thuận, lại thăng Hằng châu vi làm Đại đô đốc phủ, lấy Vũ Tuấn làm trưởng sử, gia Kiểm giáo Tư đồ, thực phong 700 hộ.
Năm 792, Lý Nạp qua đời, người kế nhiệm là Lý Sư Cổ còn nhỏ tuổi. Vương Vũ Tuấn dự định kế hoạch chiếm đất của Bình Lư, sai đóng quân ở hai châu Đức, Lệ làm thế ỷ giốc. Lý Sư Cổ sai Triệu Hạo đem quân chống cự. Vũ Tuấn sai Vương Sĩ Thanh dẫn binh tới Tích Hà, nhưng bỗng nhiên doanh trại của Sĩ Thanh bị hỏa hoạn nên quân lính không dám tiến lên nữa. Vua Đức Tông được tin, sai hoạn quan đến hòa giải, Vương Vũ Tuấn đồng ý bãi binh.
Năm 793, em trai Tiết độ sứ Nghĩa Vũ là Trương Thăng Vân (con của Trương Hiếu Trung) đang giữ chức thứ sử Hải châu có bất mãn và buông lời nguyền rủa Vương Vũ Tuấn. Vũ Tuấn sai sứ đến triều đình buộc tội họ Trương. Đức Tông viết thư trả lời, hứa sẽ bắt giam người này. Tuy nhiên Vương Vũ Tuấn vẫn lấy cớ đó đem quân tấn công Nghĩa Vũ, chiếm được đất Nghĩa Phong và bắt 10.000 quân Nghĩa Vũ. Trương Thăng Vân hoảng sợ phải ra mặt xin lỗi Vương Vũ Tuấn nhiều lần thì ông mới rút quân.
Năm 794, Lý Bão Chân ở Chiêu Nghĩa qua đời. Con trai ông ta là Lý Giam tìm cách nắm quyền kiểm soát trấn này và cầu sự viện trợ từ Vương Vũ Tuấn. Ông không nghe và lên tiếng mắng nhiếc Lý Giam, cuối cùng khiến ông ta phải từ bỏ ý định của mình. Trấn Chiêu Nghĩa về sau nằm dưới sự kiểm soát của Vương Kiền Hưu.
Năm 796, Đức Tông hạ chiếu phong cho Vương Vũ Tuấn làm Trung thư lệnh, một chức vị hết sức vinh dự, ngang hàng với tể tướng (trên danh nghĩa). Năm 801, Vương Vũ Tuấn qua đời tại trấn, hưởng thọ 67 tuổi. Đức Tông nghỉ triều năm ngày, truy tặng là thái sư, quần thần lên Anh Môn điện phụng úy, cho an táng ông với nghi lễ tương đương với đại tướng Hồn Giam, quần thần đề nghị tên thụy là Uy Liệt, Đức Tông nói: Vũ Tuấn kiệt trung phụng quốc, nên ban thụy là Trung Liệt. Có bốn người con Sĩ Chân, Sĩ Thanh, Sĩ Bình, Sĩ Tắc. Con trai trưởng của ông là Vương Sĩ Chân lên kế tục, triều đình nhà Đường công nhận Vương Sĩ Chân là Tiết độ sứ mới ở Thành Đức.