Vương quốc Ý (, ) là sự thống nhất Ý trước và trong giai đoạn 1805-1814, nằm trong lãnh thổ nước Ý ngày nay, một quốc gia trên lãnh thổ mà không còn tồn tại, nó từng được bảo hộ bởi Napoléon Bonaparte. Phạm vi bao gồm miền bắc và miền trung nước Ý ngày nay. Thủ đô ở Milan.
Vương quốc Ý được sinh ra từ sự hợp nhất của Cộng hòa Ý và Venezia. Vua của Ý lúc đó là Napoléon Bonaparte. Sau thất bại của Napoléon trong chiến tranh châu Âu, ông đã tuyên bố thoái vị vào ngày 6 tháng 4 năm 1814. Sau đó vương quốc Ý diệt vong.
Lịch sử
Sau khi thành lập Đệ Nhất Đế chế Pháp, Napoléon đã tổ chức lại Cộng hòa Ý thành Vương quốc. Lúc đầu, Napoleon muốn đưa anh trai của mình là Joseph Bonaparte lên ngôi vua nước Ý, nhưng người anh trai từ chối, sau đó ông có ý định chuyển ngai vàng cho cháu trai của mình là Napoléon-Charles Bonaparte (con trai của Louis Bonaparte) và em gái là Eugène, nhưng đều bất thành. Cuối cùng Napoleon quyết định đội vương miện Ý lên đầu mình.
Thủ đô của Vương quốc này là Milan, thủ đô cũ của vương quốc Lombardia. Hoàng đế của vương quốc - Napoléon đồng thời cũng là hoàng đế Pháp và vua Ý. Con trai nuôi của ông, Eugène de Beauharnais, đã trở thành phó vương và là người thừa kế ngai vàng của Vương quốc năm 1807.
Sau sự thất bại của Napoléon trong cuộc chiến năm 1812, phó vương Beauharnais trở thành nhà cai trị của Vương quốc Ý và trong cuộc chiến 1813-1814 có quan hệ mật thiết với Pháp. Nhưng với hiệp định Paris năm 1814 và việc khôi phục biên giới trước chiến tranh tại Đại hội Viên, Vương quốc Ý đã bị bãi bỏ.
=Lãnh thổ=
Ban đầu Vương quốc Ý bao gồm các lãnh thổ của Cộng hoà Ý: Công quốc Milan cũ, Công quốc Mantua, Công quốc Modena, phần phía Tây của Cộng hoà Venice, một phần lãnh thổ của Lãnh địa Giáo hoàng ở Romagna, và Agogna.
Sau thất bại của Chiến tranh Liên minh thứ ba dẫn đến Hiệp ước Pressburg vào ngày 01/05/1806, Vương quốc Ý đã giành được từ Áo phần phía Đông và phần còn lại của lãnh thổ Venice, bao gồm cả Istria và Dalmatia cho đến Kotor (khi đó được gọi là Cattaro), mặc dù mất Massa và Carrara cho Thân vương quốc Lucca và Piombino dưới quyền của Elisa Bonaparte, em gái của Napoléon Bonaparte. Công quốc Guastalla được sáp nhập vào ngày 24/05.
Công ước Fontainebleau được ký với Áo ngày 10/10/1807, Vương quốc Ý nhượng Monfalcone cho Áo và bản thân vương quốc thì giành được Gradisca, lấy sông Isonzo làm biên giới giữa 2 nước.
Mùa xuân 1808, Cộng hòa Ragusa bị chinh phục bởi Tường Auguste de Marmont và sáp nhập vào Vương quốc Ý. Vào này 02/04/1808, sau khi Lãnh địa Giáo hoàng giải thể, Vương quốc Ý sáp nhập lãnh thổ mà ngày nay là Marche. Vào thời kỳ đỉnh cao, Vương quốc Ý có đến 6.700.000 dân, bao gồm 2.155 xã.
Sự biến đổi lãnh thổ cuối cùng của Vương quốc Ý diễn ra vào năm 1810, sau khi người Áo thất bại dưới đội quân cả Napoleon. Hoàng đế Napoleon và Vua Maximilian I Joseph của Bayern ký Hiệp ước Paris, với sự tham gia của Vương quốc Ý trong việc trao đổi lãnh thổ.
Vương quốc Bayern nhượng lại miền Nam Tirol cho Vương quốc Ý, trong khi đó Istria và Dalmatia (cùng với Ragusa) nhường cho Đế quốc Pháp, hợp nhất các lãnh thổ Adriatic thành Tỉnh Illyrian thuộc Pháp. Những thay đổi biên giới nhỏ giữa Ý và Pháp tại Garfagnana và Friuli được thực hiện vào ngày 05/08/1811.
Trên thực tế, Vương quốc Ý là một chư hầu của Đế quốc Pháp.
=Chính quyền địa phương=
Hệ thống hành chính của vương quốc lần đầu tiên được ban hành bởi một đạo luật vào ngày 08/06/1805 và mô hình được sao chép giống như của Đế quốc Pháp. Cả nước được chia ra thành 14 tỉnh (département), trong đó 12 tỉnh được kế thừa từ thời Cộng hoà Ý và 2 tỉnh mới là Adda (Sondrio) và Adige (Verona).
Tỉnh trưởng là đại diện của chính quyền trung ương tại mỗi tỉnh, với nhiệm vụ kiểm soát chính quyền địa phương và lãnh đạo lực lượng cảnh sát, và quyền lực của tỉnh trưởng thời quân chủ nhiều hơn so với thời cộng hoà, khi họ có tất cả quyền hành pháp ở địa phương của mình. Cơ quan lập pháp ở địa phương là Đại hội đồng, do các đại diện của các xã thành lập.
Đơn vị hành chính dưới tỉnh là quận, tương đương với các quận của Pháp và đứng đầu bởi quận trưởng. Cơ quan lập pháp ở đơn vị này được gọi là Hội đồng quận với 11 thành viên. Các quận được tiếp tục chia nhỏ thành các đơn vị cấp tổng (canton).
Các tổng được chia nhỏ thành xã (commune). Mỗi xã có một Hội đồng (Consiglio Comunale) gồm 15, 30 hoặc 40 thành viên, do vua hoặc tỉnh trưởng chọn, tuỳ theo quy mô xã. Hội đồng sẽ bầu ra 2, 4 hoặc 6 Elders điều hành các cơ quan hành chính.
=Tiền tệ=
thumb|40 lire vàng (1808)
thumb|5 lire bạc (1812)
Vương quốc Ý đã cho đúc một loại tiền tệ mới, thay thế các loại tiền địa phương trước đây, đồng tiền đó được gọi là lira Ý, có cùng kích thước, trọng lượng bạc tương đương với đồng franc Pháp cùng thời.
Chính Napoleon đã ra sắc lệnh hoàng gia, chỉ định về việc đúc tiền vào ngày 21/03/1806, cho đến đầu năm 1807 thì việc đúc tiền được thực hiện. Đơn vị tiền tệ được gọi là lira bạc với hàm lượng bạc là 90%, trong đó loại xu mệnh giá "1 lira" nặng 5 gram, "2 lira" nặng 10 gram và "5 lira" nặng 25 gram. Ngoài ra còn có những đồng xu trị giá "20 lira" và "40 lira" được đúc bằng vàng với trọng lượng lần lượt là 6,45 gram vàng và 12,9 gram vàng.
Những mệnh giá nhỏ hơn gồm có 5 soldi với trọng lượng 1,25 gram bạc, 10 soldi với 2,5 gram bạc và 15 soldi với 3,75 gram bạc. Ngoài ra mệnh giá nhỏ nhất là các xu được đúc bằng chất liệu đồng, gồm có: 1 cent (2,1 gram đồng), 3 cent (6,3 gram đồng).
=Quân đội=
Quân đội của Vương quốc Ý đã được đưa vào Grande Armée và họ đã tham gia trong tất cả các chiến dịch của Napoleon. Trong quá trình tồn tại của mình từ năm 1805 đến năm 1814, quân đội của vương quốc đã cung cấp cho Hoàng đế Napoleon I khoảng 200.000 binh sĩ.
Năm 1805, quân đội của vương quốc làm nhiệm vụ đồn trú dọc Eo biển Manche. Trong thời gian 1806 - 1807, họ tham gia các cuộc bao vây Kolberg và Danzig và chiến đấu ở Dalmatia. Từ năm 1808 đến năm 1813, toàn bộ các sư đoàn của vương quốc phụ vụ ở Tây Ban Nha.
Năm 1812, Đội quân 27.000 người của Phó vương Eugène de Beauharnais tiến vào Đế quốc Nga vùng với quân Pháp của Napoleon. Quân Ý trong các chiến dịch tạ Nga rất được tôn trọng vì tính kỷ luật và lòng dũng cảm của mình. Quân Ý được đánh giá là: "thể hiện được những phẩm chất khiến họ luôn được xem là một trong những đội quân dũng cảm nhất của châu Âu". Kết thúc các chiến dịch tại Nga, từ con số 27.000 quân ban đầu, giờ chỉ còn lại 1000 - 2000 người sống sót trở về Ý.
=Ngôn ngữ và Giáo dục=
phải|nhỏ|Vương quốc Ý vào năm 1812
Ngôn ngữ chính thức của Vương quốc Ý là Tiếng Ý, trong đó Tiếng Pháp được sử dụng cho các nghi lễ và trong tất cả các cuộc ban giao với Đế quốc Pháp.
Giáo dục đã được phổ cập cho tất cả trẻ em, và ngôn ngữ trong các trường học cũng được dùng là tiếng Ý. Tiếng Ý cũng được sử dụng trong các trường học tại Istria và Dalmatia, khi 2 lãnh thổ này bị sáp nhập vào vương quốc, bất chấp cư dân tại đây dùng các ngôn ngữ khác.
=Suy yếu và sụp đổ=
Khi Napoleon thoái vị ở cả 2 ngai vàng của Đế quốc Pháp và Vương quốc Ý vào ngày 11/02/1814, Phó vương Eugène de Beauharnais đã đưa quân đến Mincio, sẵn sàng đương đầu với bất kỳ cuộc tấn công nào từ Đức và Áo, và ông cũng đã cố gắng dành lấy ngai vàng của Vương quốc Ý sau khi hay tin cha nuôi của ông là Napoleon tuyên bố thoái vị.
Thượng viện của vương quốc được triệu tập vào ngày 17/04, nhưng các thượng nghị sĩ tỏ ra bất lực trong bối cảnh hỗn loạn. Khi phiên họp thứ hai diễn ra vào ngày 20/04, cuộc nổi dậy ở Milan đã phá vỡ kế hoạch lên ngôi vua của Phó vương Eugène de Beauharnais. Trong cuộc bạo loạn, Bộ trưởng Tài chính - Bá tước Giuseppe Prina bị đám đông giết chết, các Đại cử tri giải tán Thượng viện và kêu gọi quân Áo bảo vệ thành phố Milan, trong khi chính phủ lâm thời dưới sự chủ trì của Carlo Verri được bổ nhiệm.
Eugène de Beauharnais đầu hàng vào ngày 23/04 và bị người Áo lưu đày đến Bavaria. Vào ngày 26/04, Đế chế bổ nhiệm Annibale Sommariva làm Ủy viên Đế quốc Lombardy, nhiều loại thuế đã được Chính phủ lâm thời bãi bỏ hoặc giảm bớt. Cuối cùng, vào ngày 25/05, Bá tước Heinrich von Bellegarde, Ủy viên Hoàng gia Tối cao nắm mọi quyền hành ở Lombardy, các chế độ quân chủ cũ ở Modena, Romagna và Piedmont dần dần được tái lập.
Ngày 30/05, Hiệp ước Paris được ký kết, phần còn lại của vương quốc Ý bị sáp nhập vào Đế quốc Áo, theo tuyên bố của Bá tước Bellegarde vào ngày 12/06.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Vương quốc Ý** (, ) là sự thống nhất Ý trước và trong giai đoạn 1805-1814, nằm trong lãnh thổ nước Ý ngày nay, một quốc gia trên lãnh thổ mà không còn tồn tại,
**Vương quốc Lombardo–Veneto** (, ; ) là một vùng đất cấu thành (Lãnh thổ vương quyền) nên Đế quốc Áo, ra đời từ năm 1815 đến năm 1866. Nó được thành lập vào năm 1815
**Thân vương quốc Lucca và Piombino** (tiếng Ý: _Principato di Lucca e Piombino_) được Hoàng đế Napoleon I lập ra vào tháng 07/1805 từ việc sáp nhập Cộng hòa Lucca với Thân vương quốc Piombino,
**Vương quốc Sardegna** (tiếng Anh: _Kingdom of Sardinia_, tiếng Ý: _Regno di Sardegna_), dưới thời cai trị của Nhà Savoy, nó còn được gọi là Vương quốc _Savoy-Sardegna_, _Piedmont-Sardegna_, hoặc _Savoy-Piedmont-Sardegna_. Sardegna là một nhà
**Seborga**, tên chính thức **Thân vương quốc Seborga** (tiếng Ý: _Principato di Seborga_) là một vi quốc gia tuyên bố vùng đất rộng 14 km tại tỉnh Imperia, vùng Liguria, Ý là lãnh thổ của mình.
**Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland** hoặc **Vương quốc Liên hiệp Đại Anh và Ireland** () là quốc gia được thành lập ngày 1 tháng 1 năm 1801 khi Vương quốc Đại Anh và
**Vương quốc Napoli** (tiếng La Tinh: _Regnum Neapolitanum_; tiếng Ý: _Regno di Napoli_; tiếng Napoli: _Regno 'e Napule_), còn được gọi là **Vương quốc Sicily**, là một nhà nước cai trị một phần Bán đảo
**Vương quốc Etruria** (; tiếng Ý: _Regno di Etruria_) là một vương quốc nằm trên bán đảo Ý, tồn tại từ năm 1801 đến năm 1807, chiếm phần lớn lãnh thổ của vùng Toscana hiện
**Vương quốc Sicilia** (tiếng La Tinh: _Regnum Siciliae_; tiếng Ý: _Regno di Sicilia_; tiếng Sicilia: _Regnu di Sicilia_) là một nhà nước tồn tại ở phía Nam Bán đảo Ý và trong một thời gian
**Bá quốc Waldeck** (sau này được nâng lên thành **Thân vương quốc Waldeck** và **Thân vương quốc Waldeck và Pyrmont**) là một nhà nước của Đế chế La Mã Thần thánh và những người kế
**Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland**, còn được biết đến với tên gọi **Vương quốc Liên hiệp Đại Anh và Bắc Ireland** hoặc **Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland** (), hay
**Cộng hòa Ý** () là một nước cộng hòa tồn tại trong thời gian ngắn (1802-1805) nằm ở miền Bắc nước Ý. Napoléon Bonaparte là tổng thống và thủ đô của nó là Milan. ##
nhỏ| Một phiên bản được xuất bản của các Điều khoản của Liên minh, thỏa thuận dẫn đến việc thành lập [[Vương quốc Anh (1707–1801)|Vương quốc Liên hiệp Anh vào năm 1707]] Đạo luật Liên
**Thân vương quốc Nassau-Orange-Fulda** (tiếng Đức: _Fürstentum Nassau-Oranien-Fulda_), đôi khi còn được gọi là **Thân vương quốc Fulda và Corvey**, nó là một thân vương quốc thuộc Đế chế La Mã Thần thánh, tồn tại
**Vương quốc Pháp** (tiếng Pháp: _Royaume de France_, tiếng Latinh: _Regnum Francia_) Là một nhà nước quân chủ tồn tại trong suốt thời Trung Cổ và là một trong những quốc gia hùng mạnh nhất
**Vương quốc Württemberg** () là một quốc gia có nguồn gốc từ năm 1805 đến năm 1918, nằm trong khu vực hiện nay là Baden-Württemberg. Vương quốc này là sự tiếp nối của Công quốc
thumb|Bản đồ nước Ý _khoảng_ năm 1050. **Thân vương quốc Salerno** là một quốc gia của người Lombard ở miền nam nước Ý, tập trung vào thành phố cảng Salerno, thành lập vào năm 851
**Vương quốc Lombardia** (), sau này là Vương quốc (cả) Ý (), là một vương quốc thời tiền Trung cổ được thành lập trên bán đảo Ý giữa năm 568-569 bởi người Lombard, một nhóm
**Eugène Rose de Beauharnais, Công tước xứ Leuchtenberg** (; 03/09/1781 - 21/02/1824), là con trai duy nhất của Alexandre François Marie, Tử tước Beauharnais và Joséphine de Beauharnais, người vợ đầu tiên của Hoàng đế
**Thân vương quốc Elba** (tiếng Ý: _Principato d'Elba_) là một chế độ quân chủ không cha truyền con nối được thành lập bởi Hiệp ước Fontainebleau vào ngày 11 tháng 04 năm 1814. Nhà nước
**Nhà Bonaparte** (ban đầu được viết là "Buonaparte") là một cựu hoàng gia và vương triều châu Âu có nguồn gốc từ Genova. Nó được thành lập vào năm 1804 bởi Hoàng đế Napoleon, người
**Các cuộc chiến tranh của Napoléon**, hay thường được gọi tắt là **Chiến tranh Napoléon** là một loạt các cuộc chiến trong thời hoàng đế Napoléon Bonaparte trị vì nước Pháp, diễn ra giữa các
thumb|right|Biểu trưng hoàng gia của Đế quốc Áo với quốc huy ít hơn (được sử dụng cho đến năm 1915 thời Áo-Hung) thumb|right|Biểu trưng hoàng gia của Đế quốc Áo với quốc huy vừa phải
**Đế quốc Anh** () bao gồm các vùng tự trị, thuộc địa được bảo hộ, ủy thác và những lãnh thổ khác do Khối liên hiệp Anh và các quốc gia tiền thân của nó
**Thống nhất nước Ý** (, ), trong tiếng Ý còn gọi là **Risorgimento** (; ) là một phong trào chính trị-xã hội diễn ra vào thế kỷ 19 và dẫn đến sự hợp nhất của
**Công quốc Parma**, tên gọi chính thức là **Công quốc Parma và Piacenza** (; ) là một công quốc lịch sử trên Bán đảo Ý, được thành lập vào năm 1545, toạ lạc ở miền
**Công quốc Warszawa** (tiếng Ba Lan: _Księstwo Warszawskie_; tiếng Pháp: _Duché de Varsovie_; tiếng Đức: _Herzogtum Warschau_; tiếng Nga: _Варшавское герцогство_, Varshavskoye gertsogstvo) là một nhà nước tại Ba Lan được thành lập bởi Napoléon
nhỏ|[[Đấu trường La Mã ở Rome, được xây vào thế kỷ thứ 1 sau Công nguyên]] **Ý** được thống nhất năm 1861, có những đóng góp quan trong cho sự phát triển văn hóa, xã
**Nhà Bourbon** (; ; phiên âm tiếng Việt: _Buốc-bông_) là một hoàng tộc châu Âu có nguồn gốc từ Pháp, và là một nhánh của Nhà Capet cai trị Pháp. Tổ tiên đầu tiên của
**Vua của Ý **(, ) là một chức tước, mà nhiều nhà cai trị tại bán đảo Ý nắm giữ kể từ khi Đế quốc La Mã sụp đổ. Tuy nhiên từ thế kỷ VI
**Công quốc Milano** (tiếng Ý: _Ducato di Milano_; tiếng Lombard: _Ducaa de Milan_) là một nhà nước ở Bắc Ý, được thành lập vào năm 1395 bởi Gian Galeazzo Visconti, khi đó là lãnh chúa
**Ý** hay **Italia** (), tên chính thức là **Cộng hòa Ý** hay **Cộng hòa Italia** () là một quốc gia tại châu Âu, thường được xếp vào khối Nam Âu hoặc Tây Âu. Lãnh thổ
**Chiến tranh Hoa Kỳ - Anh Quốc**, hay thường được biết đến với cái tên **Chiến tranh năm 1812**, là một cuộc chiến giữa các lực lượng quân đội Hoa Kỳ và quân đội Đế
**Victor Emanuel II** (tiếng Ý: _Vittorio Emanuele Maria Alberto Eugenio Ferdinando Tommaso_, 14 tháng 3 năm 1820 - 9 tháng 1 năm 1878) là vua của Piemonte, Savoia, và Sardegna giai đoạn 1849-1861. Ngày 17
**Quốc gia phụ thuộc** là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả một nhà nước phải theo một quốc gia mạnh hơn trong chính trị quốc tế. Từ này không cụ thể bằng
thumb|Bản đồ đế quốc La Mã Thần Thánh dưới triều Hoàng đế [[Karl IV của Thánh chế La Mã|Karl IV]] **Đế quốc La Mã Thần Thánh** (tiếng Latinh: _Sacrum Romanum Imperium_; tiếng Đức: _Heiliges Römisches
thumb|Công quốc Benevento của người Lombard vào thế kỷ 8. **Công quốc Benevento** và sau là **Thân vương quốc Benevento** là một công quốc của người Lombard nằm ở cực nam nước Ý thời Trung
**Đại công quốc Toscana** (, ) là một nhà nước quân chủ trên Bán đảo Ý ra đời thay cho Cộng hòa Florence. Nó tồn tại từ năm 1569 đến năm 1859, với một số
**Maria Clotilde của Ý, hay Maria Clotide của Savoia** (Ludovica Teresa Maria Clotilde, 02 tháng 3 năm 1843 - 25 tháng 06 năm 1911) sinh ra tại Torino, con gái của Vittorio Emanuele II của
**Quốc gia tàn tồn** (tiếng Anh: _Rump state)_ là một tàn tích của một quốc gia từng lớn hơn nó nhiều, tức diện tích của nó nhỏ hơn, có thể sau một cuộc ly khai,
**Đế quốc Bồ Đào Nha** () là đế quốc ra đời sớm nhất và kéo dài nhất trong lịch sử những đế quốc thực dân Châu Âu, kéo dài gần 6 thế kỷ, bắt đầu
**Đế quốc Tây La Mã** là phần đất phía tây của Đế quốc La Mã cổ đại, từ khi Hoàng đế Diocletianus phân chia Đế chế trong năm 285; nửa còn lại của Đế quốc
thumb|right|Ferdinand của Áo-Este (1754–1806) thumb|right|Francis IV của Áo-Este (1779–1846) thumb|right|Francis V của Áo-Este (1819–1875) thumb|right|Francis Ferdinand của Áo-Este (1863–1914) thumb|right|Robert của Áo-Este (1915–1996) **Đại công tước của Áo-Este** (; ), or **Habsburg-Este** (), là một
**Napoléon Bonaparte** (tên khai sinh là **Napoleone Buonaparte**; 15 tháng 8 năm 1769 – 5 tháng 5 năm 1821), sau này được biết đến với tôn hiệu **Napoléon I**, là một chỉ huy quân sự
**María Luisa Josefina của Tây Ban Nha** (, 6 tháng 7 năm 1782 – 13 tháng 3 năm 1824) là _Infanta_ Tây Ban Nha, con gái của Carlos IV của Tây Ban Nha và María
**Liên minh thứ ba** là một liên minh quân sự gồm các vương quốc Anh, Nga, Áo, Thụy Điển, Bồ Đào Nha, Napoli và Sicilia chống lại hoàng đế Napoléon Bonaparte và Đệ nhất đế
**Louis Napoléon Bonaparte** (tên khai sinh **Luigi Buonaparte**; 2 tháng 9 năm 1778 - 25 tháng 7 năm 1846) là em trai của Napoléon I, Hoàng đế của Đệ Nhất Đế chế Pháp. Từ năm
**Napoléon III** hay **Napoléon Đệ tam**, cũng được biết như **Louis-Napoléon Bonaparte** (tên đầy đủ là Charles Louis-Napoléon Bonaparte) (20 tháng 4 năm 1808 – 9 tháng 1 năm 1873) là tổng thống đầu tiên
**Napoléon II** (_Napoléon François Joseph Charles Bonaparte_; 20 tháng 3 năm 1811 – 22 tháng 7 năm 1832) là Hoàng đế Pháp (tranh chấp) trong vài tuần vào năm 1815. Là con trai của Hoàng
**Đế quốc Tây Ban Nha** () là một trong những đế quốc lớn nhất thế giới và là một trong những đế quốc toàn cầu đầu tiên trên thế giới. Đạt tới thời kỳ cực