Tổng cục Chiến tranh Chính trị là cơ quan tuyên truyền, ban đầu trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam Cộng hòa. Cơ quan này được thành lập dưới thời Đệ Nhất Cộng hòa với tên gọi Nha Chiến tranh Tâm lý, nhằm mục đích xây dựng ý thức chính trị căn bản trong quân ngũ và vận động sâu sát trong tầng lớp đồng bào (chiến tranh nhân dân) trong giai đoạn Chiến tranh Việt Nam.

Lịch sử hình thành

Ngành Chiến tranh Tâm lý có từ năm 1952 với một ban Tác động Tinh thần thành lập tại Bộ Tổng Tham mưu. Tới giữa năm 1953, ban này mở rộng thành phòng gọi là Phòng Tác động Tinh thần do Trung tá Trần Đình Lan phụ trách. Phòng này theo sắp xếp tham mưu là Phòng 5 do Thiếu tá Trần Tử Oai giữ chức vụ Tham mưu phó Tác động Tinh thần tại Bộ Tổng tham mưu. Khi Nha chiến tranh tâm lý thành lập, bãi bỏ chức vụ Tham mưu phó Tác động Tinh thần nhưng Phòng 5 vẫn duy trì tại Bộ Tổng Tham mưu. Nha này do Trung tá Nguyễn Văn Châu làm Giám đốc.

Sang thời Đệ nhị Cộng hòa thì Nha Tâm lý chiến được tổ chức lại thành Tổng cục Chiến tranh Chính trị. Cơ quan này có năm cục gồm

Cục Tâm lý chiến: tác vụ tuyên truyền

Cục Xã hội: hỗ trợ gia đình quân nhân

Cục Chính huấn: tổ chức huấn luyện

Cục An ninh Quân đội: trông coi phản gián

Cục Quân tiếp vụ: cung cấp nhu yếu phẩm dưới dạng miễn thuế

Hoạt động của Cục Chiến tranh Tâm lý chủ yếu là những buổi Truyền thanh, Truyền hình, ấn loát, Chiếu bóng và trình diễn văn nghệ. Những buổi phát thanh trên đài có những chương trình Tân nhạc như "Nhạc thời chinh chiến" và "Tiếng ca gửi người tiền tuyến". Ngoài ra là "Chương trình thép súng" trên Đài Truyền hình hay "Chương trình Dạ Lan" trên radio Đài Vô tuyến Việt Nam.

Nha Chiến tranh tâm lý cũng tổ chức những khóa học cho quân nhân ở trụ sở số 15 đường Lê Thánh Tôn, Sài Gòn.

Ban nhạc AVT thành lập năm 1958 với ba ca sĩ Anh Linh, Vân Sơn và Tuấn Đăng là một trong những nhóm văn nghệ của Nha Chiến tranh Tâm lý.

Tổng cục Chiến tranh Chính trị

Năm 1965 Nha Chiến tranh Tâm lý được cải danh thành Tổng cục Chiến tranh Chính trị trực thuộc Bộ Tổng Tham mưu của Quân lực Việt Nam Cộng hòa.

Tại mỗi đơn vị từ các Quân, Binh chủng, Quân đoàn, Sư đoàn, Quân trường, Trung tâm Huấn luyện, Tiểu khu đều có Khối hoặc Phòng Chiến tranh Chính trị và có chức vụ Tham mưu phó Chiến tranh Chính trị để lo phần vụ của ngành. Ngoài ra còn có các Tiểu đoàn Chiến tranh Chính trị phối thuộc các Biệt khu và Quân khu:
-Tiếu đoàn 10 (Phục vụ Quân khu 1). -Tiểu đoàn 20 (Phục vụ Quân khu 2).
-Tiểu đoàn 30 (Phục vụ Quân khu 3). -Tiểu đoàn 40 (Phục vụ Quân khu 4).
-Tiểu đoàn 50 (Phục vụ Biệt khu Thủ đô) và Biệt đoàn Văn nghệ Trung ương.

Từ cấp Trung đoàn, Tiếu đoàn đều có Ban 5 để chăm lo về tinh thần cho binh sĩ. Cấp Đại đội, vị Đại đội phó đặc trách về Chiến tranh Chính trị. Tại mỗi Tiểu khu có một Tham mưu phó Chiến tranh Chính trị và một Đại đội Chiến tranh Chính trị Tiểu khu.

Để phục vụ tinh thần các chiến sĩ từ tiền tuyến đến hậu phương, các phương tiện truyền thông chính gồm có:
-1 Đài phát thanh Quân đội.
-1 Chương trình truyền hình Quân đội.

Báo chí gồm có: Nhật báo Tiền tuyến, Nguyệt san Chỉ đạo, Bán nguyệt san Chiến sĩ Cộng hòa, Nguyệt san Tiền phong. Về Tổng nha Tuyên uý có 3 tờ Nguyệt san của 3 Tôn giáo như: "Tinh thần" của Công giáo, "Đại từ bi" của Phât giáo, "Niềm tin" của Tin lành

Ngành Chiến tranh chính trị đã chọn Đức Nguyễn Trãi, vị anh hùng của dân tộc Việt Nam làm Thánh tổ cho ngành.

Các Đơn vị trực thuộc

Cục Chính huấn

Công tác chính của Cục Chính huấn là giáo dục binh sĩ qua các lớp học và sinh hoạt. Cục Chính huấn cũng điều hành trường Chiến tranh chính trị cho đến khi trường này chuyển lên Đà Lạt năm 1967. Cơ quan này đã sáng tác nhiều bài nhạc theo thể hùng ca để đôn đúc tinh thần tranh đấu của dân quân như những bài "Cờ bay trên cổ thành Quảng Trị", "Thề không phản bội quê hương", "Trên đầu súng", "Bài ca chiến thắng", "Giặc từ miền Bắc vô đây"...

Cục Tâm lý chiến