Toa Đô (, ; ?–1285) là một viên tướng Mông Cổ dưới triều nhà Nguyên thế kỷ 13.
Tại chiến trường Trung Quốc
Theo Nguyên sử, Toa Đô là người của bộ tộc Trát Lạt Diệc Nhi (bộ tộc Jalair ngày nay). Toa Đô kiêu dũng thiện chiến, được tuyển vào lực lượng túc vệ, tham gia chiến đấu lập được quân công. Chức vụ quan trọng đầu tiên của Toa Đô là chức thiên hộ, chỉ huy hơn 1 nghìn quân bảo vệ Thái Xuyên.
Năm Chí Nguyên thứ 5, Aju vây Tương Dương, cử Toa Đô tuần tiễu. Toa Đô đoạt được một loạt trại của quân Tống, có trận tự mình chém được hơn 300 thủ cấp quân Tống. Năm Chí Nguyên thứ 9 (1272), quân Nguyên tấn công Phàn Thành. Toa Đô được cử làm tiên phong, lập được công và được trọng thưởng. Sau đó, trong các chiến dịch ở Giang Nam, Toa Đô tiếp tục lập nhiều quân công, được cấp trên chú ý và cất nhắc lên các chức như tham tri chính sự hành tỉnh Phúc Châu, rồi tả thừa hành tỉnh Tuyền Châu.
Tại chiến trường Chiêm Thành
Năm 1281, Toa Đô được cử làm hữu thừa hành tỉnh Chiêm Thành. Tháng 12 năm 1282, Toa Đô chỉ huy một hạm đội 20 vạn quân với 1 ngàn thuyền xuất phát từ Quảng Châu đi tấn công Chiêm Thành. Đây là một phần của kế hoạch giáp công đánh Đại Việt, theo đó Toa Đô sau khi đánh xong Chiêm Thành sẽ từ phía Nam đánh lên. Còn đại quân của Thoát Hoan sẽ từ phía Bắc đánh xuống.
Ngày 30 tháng 12 năm 1282, quân Toa Đô đến bờ biển gần kinh đô Vijaya của Chiêm Thành. Toa Đô cử sứ giả đi dụ hàng, nhưng vua tôi Chiêm Thành không tuân phục. Mãi đến ngày 13 tháng 2 năm 1283, Toa Đô mới ra lệnh đánh. Toa Đô chia quân làm 3 cánh. Cánh chủ lực gồm 3 nghìn quân do đích thân Toa Đô chỉ huy chia làm 3 mũi tấn công vào mặt phía Nam của một tòa thành gỗ (Thành Thị Nại) mà quân Chiêm Thành đang giữ để bảo vệ kinh đô. Cánh thứ hai tấn công mặt Bắc. Cánh thứ ba tấn công mặt Đông. Tuy nhiên, chưa ra trận thì quân Toa Đô đã gặp phải tai ương biển động, khiến thuyền quân Nguyên bị vỡ tan tành, mười phần thì đã mất đến 7, 8 phần. Tuy tổn thất nặng vậy mà chỉ đến chiều tối hôm ấy, quân Nguyên đã chiếm được tòa thành gỗ này một cách dễ dàng.
Ngày 17 tháng 2 năm 1283, Toa Đô tiếp tục tiến đánh kinh đô Vijaya. Ngày 21, quân Toa Đô tiến vào kinh thành sau khi quân Chiêm Thành đã bỏ chạy khỏi kinh đô, rút lên núi rừng.
Vua Chiêm Thành là Indravaman V bèn sai sứ, giả là vua đến thương thuyết hoãn binh, rồi xin hàng với Toa Đô. Toa Đô mắc lừa không truy kích quân Chiêm Thành nữa, giúp Chiêm Thành có thời gian khoảng 1 tháng để chấn chỉnh và tăng cường lực lượng của mình.
Kế của Chiêm Thành thành công, nên khi Toa Đô sực tỉnh lại và bắt đầu đánh tiếp vào ngày 16 tháng 3 năm 1283, quân Chiêm Thành dựa vào rừng núi, kháng cự quyết liệt, đạo quân Toa Đô phải chiến đấu rất vất vả. Rốt cuộc, Toa Đô cũng phải rút quân khỏi kinh đô Vijaya và ra bờ biển (Quy Nhơn ngày nay) lập trại. Quân lính của Toa Đô bỏ trốn rất nhiều.
Do lương thực hết, do viện binh đã xin mà không sang, Toa Đô quyết định rút quân lên miền Bắc Chiêm Thành, gần biên giới với Đại Việt, xây thành gỗ, mở đồn điền sản xuất lương thực. Điều này khiến cho đạo quân tiếp viện do Qutuqu (Hốt Đô Hốt hoặc Hốt Đô Hổ), Omar (Ô Mã Nhi) chỉ huy tới Quy Nhơn không gặp được Toa Đô; sau đạo quân này bị đắm thuyền rất nhiều vì bão.
Mãi tới đầu năm 1285, Toa Đô mới rời Chiêm Thành tiến vào Đại Việt để phối hợp tác chiến với Thoát Hoan.
Tại chiến trường Đại Việt
Việt Nam sử lược chép rằng, năm 1285 khi đại quân nhà Nguyên tiến vào Đại Việt, là lúc Toa Đô rời Chiêm Thành, dẫn quân tiến lên phía Bắc tạo thế gọng kềm với Thoát Hoan. Đầu tháng 3 năm 1285, Toa Đô đánh vào vùng Bố Chính của Đại Việt (Quảng Bình ngày nay) rồi tiến ra Nghệ An, đánh bại quân của Trần Nhật Duật. Trần Kiện phản bội, dẫn đường cho quân Toa Đô đánh quân của Trần Quang Khải ở Thanh Hóa. Quân Đại Việt bị thiệt hại nặng. Chưa đầy nửa tháng, Toa Đô đã chiếm được cả vùng Thanh-Nghệ.
Sau khi chiếm được Thanh-Nghệ, Toa Đô dẫn quân ra Trường Yên (Ninh Bình). Biết cánh quân Toa Đô đói khát đã lâu, Thoát Hoan lệnh cho Toa Đô đóng ở Trường Yên kiếm lương thực. Vào nửa cuối tháng 3 năm 1285, khi được tin vua quan Đại Việt đã đi đường biển về Thanh Hóa, Thoát Hoan lệnh cho Toa Đô dẫn quân quay lại Thanh Hóa truy đuổi. Ô Mã Nhi được lệnh của Thoát Hoan xuống hỗ trợ Toa Đô. Tuy nhiên Toa Đô không tìm được các vua Trần. Sau khi quân Đại Việt chỉnh đốn xong lực lượng lại từ Thanh Hóa đánh ra Bắc vào khoảng đầu tháng 5 năm 1285.
Tháng 5 năm 1285, Toa Đô và Ô Mã Nhi dẫn quân từ Thanh Hóa theo đường biển vào sông Hồng định lên Thăng Long hợp quân với Thoát Hoan. Trần Nhật Duật giáp chiến Toa Đô tại Hàm Tử. Toa Đô thua, phải lùi ra cửa Thiên Trường. Trần Nhật Duật được lệnh tiếp tục ngăn không cho cánh quân của Toa Đô hợp quân với Thoát Hoan. Trong khi đó, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão, Trần Quốc Toản tấn công thủy quân Nguyên đóng ở bên Chương Dương ngoài thành Thăng Long. Quân Đại Việt thắng lợi, liền tiến sát chân thành Thăng Long. Thoát Hoan dẫn quân ra ngoài thành đánh bị thua, bỏ thành rút chạy về phía Bắc sông Hồng.
Toa Đô không biết Thoát Hoan đã rút lui, cứ tiến quân vào đóng ở sông Thiên Mạc (đoạn sông Hồng ở Hưng Yên). Đến khi hay tin Thoát Hoan đã rút, Toa Đô liền lùi về đóng ở Tây Kết (Khoái Châu). Ngày 24 tháng 6 năm 1285, thượng hoàng Trần Thánh Tông, hoàng đế Trần Nhân Tông trực tiếp chỉ huy quân đánh Toa Đô. Toa Đô và Ô Mã Nhi thua, bỏ thuyền đi đường bộ ra phía biển. Trên đường chạy, Toa Đô bị quân Đại Việt bao vây, bị trúng tên chết. Ô Mã Nhi thì chạy thoát về Thanh Hóa. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, vua Trần Nhân Tông trông thấy thủ cấp của Toa Đô thì cởi áo ngự phủ lên và nói "người làm tôi phải nên như thế này" rồi sai người khâm liệm tử tế.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
phải|nhỏ|300x300px|Hệ [[Hệ tọa độ cầu|tọa độ cầu được sử dụng phổ biến trong _vật lý_ . Nó gán ba số (được gọi là tọa độ) cho mọi điểm trong không gian Euclide: khoảng cách xuyên
Một **Hệ tọa độ Descartes** (tiếng Anh: **Cartesian coordinate system**) xác định vị trí của một điểm (_point_) trên một mặt phẳng (_plane_) cho trước bằng một cặp số tọa độ (_x_, _y_). Trong đó,
nhỏ|Hệ tọa độ xích đạo|257x257px **Hệ tọa độ xích đạo** là hệ tọa độ thiên văn được sử dụng nhiều cho các quan sát bầu trời từ Trái Đất. Nó là hệ tọa độ gắn
Các điểm trong hệ tọa độ cực với gốc cực _O_ và trục cực _L_. Điểm màu xanh lá có bán kính là 3 và góc phương vị là 60°, tọa độ là (3, 60°).
thumb|Hệ **tọa độ hoàng đạo** với tâm đặt tại [[Trái Đất, được nhìn từ phía ngoài thiên cầu. Hoàng kinh (màu đỏ) được đo dọc theo hoàng đạo từ điểm xuân phân. Hoàng vĩ (màu
Trong thiên văn học, **hệ tọa độ thiên văn** là một hệ tọa độ mặt cầu dùng để xác định vị trí biểu kiến của thiên thể trên thiên cầu. Trong tọa độ Descartes, một
phải|nhỏ|350x350px|Hệ tọa độ chân trời sử dụng một [[thiên cầu lấy tâm là người quan sát. Góc phương vị được đo từ điểm bắc (nhưng đôi khi từ điểm nam) và thuận theo hướng đông
nhỏ|217x217px|Các thiên hà và cụm thiên hà được vẽ trên mặt phẳng siêu thiên hà trong phạm vi < 50 triệu [[năm ánh sáng.]] Những năm 1950 nhà thiên văn Gérard de Vaucouleurs người Pháp
Bản đồ [[Trái Đất cho thấy các vĩ tuyến (ngang) và kinh tuyến (dọc), phép chiếu Eckert VI; [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/reference_maps/pdf/political_world.pdf phiên bản lớn] (pdf, 1.8MB)]] **Hệ tọa độ địa lý** là một _hệ tọa độ_ cho
nhỏ|Hệ tọa độ thiên hà lấy [[Mặt Trời làm điểm gốc. Kinh độ thiên hà () được đo với hướng cơ bản từ Mặt Trời tới trung tâm của Ngân Hà trên mặt phẳng Ngân
thumb **Tọa độ trên Mặt Trăng** được dùng để chỉ vị trí trên bề mặt Mặt Trăng của Trái Đất. Bất kỳ vị trí nào trên bề mặt Mặt Trăng được thể hiện bằng hai
Trong thiên văn học, **xuân phân** là một trong hai vị trí trên thiên cầu mà tại đó hoàng đạo giao với đường xích đạo thiên thể. Mặc dù có hai giao điểm của hoàng
Một toạ độ cầu, với _O_ độ góc và góc phương vị trục _A_. Điểm bán kính _r_ = 4, được nâng lên _θ_ = 50°, và góc phương vị _φ_ = 130°. Trong toán học, một **hệ tọa độ cầu**
**Tòa đô chính Bremen** hay **Tòa thị chính Bremen** () là nơi làm việc thị trưởng và chủ tịch Thượng viện của thành phố Hanse tự do Bremen, Đức. Nó là một trong những ví
**Tọa độ chết** (tiếng Nga: _Координаты смерти_) là bộ phim nói về một giai đoạn trong cuộc Chiến tranh Việt Nam. Đây là thành quả hợp tác hữu nghị của hai nền điện ảnh Liên
**Toa Đô** (, ; ?–1285) là một viên tướng Mông Cổ dưới triều nhà Nguyên thế kỷ 13. ## Tại chiến trường Trung Quốc Theo Nguyên sử, Toa Đô là người của bộ tộc Trát
Trong hình học, hệ **tọa độ Barycentric** (Còn gọi là Hệ tọa độ tỉ cự) là một hệ tọa độ trong đó vị trí của một điểm trong một đa diện, được xác định là
:_Bài này nói về một tòa nhà ở Singapore được biết đến với tên gọi Tòa Đô đốc Hải quân (Admiralty House) trong giai đoạn 1958 tới 2002. Vui lòng xem trang Nhà Đô đốc
thumb|Hệ tọa độ elíp Trong toán học và hình học, **hệ tọa độ elíp** là một hệ tọa độ trực giao hai chiều trong đó các đường tọa độ là các đường elíp và hyperbol
HỒNG ĐAN KHỚP -TẶNG CAO XOA HỒNG TÂM Hỗ trợ làm giảm các triệu chứng đau mỏi vai gáy, tê nhức chân tay, đau lưng, đau nhức các khớp, đau thần kinh tọa do thoái
Trong cơ học giải tích, đặc biệt khi nghiên cứu động lực học vật rắn của hệ đa vật thể, khái niệm **tọa độ suy rộng** chỉ tới các tham số miêu tả cấu hình
**Mốc tọa độ quốc gia GPS 0001** Việt Nam. ## Vị trí nhỏ|Mốc tọa độ khang trang ngày nay Mốc tọa độ trước đây Tâm mốc tọa độ quốc gia GPS 0001 Mốc tọa độ
**Tọa độ đồng nhất**, được đưa ra bởi August Ferdinand Möbius, cho phép các phép biến đổi Affine có thể được biểu diễn dễ dàng bằng một ma trận. Đồng thời, nó giúp cho việc
phải|nhỏ|[[Sơ đồ động|Sơ đồ động học của robot (phối hợp) Descartes
]] nhỏ|Một bản vẽ là việc thực hiện robot phối hợp Descartes. Một **robot tọa độ Descartes** (còn gọi là **robot tuyến tính**) là
Tọa độ, cấu trúc gia đình và xã hội Jrai là một trong những tác phẩm vô cùng quan trọng về con người và vùng đất Tây Nguyên, được xuất bản năm 1972 ngay khi
Tọa độ, cấu trúc gia đình và xã hội Jrai là một trong những tác phẩm vô cùng quan trọng về con người và vùng đất Tây Nguyên, được xuất bản năm 1972 ngay khi
Tọa độ, cấu trúc gia đình và xã hội Jrai là một trong những tác phẩm vô cùng quan trọng về con người và vùng đất Tây Nguyên, được xuất bản năm 1972 ngay khi
**Tòa án liên bang tối cao Đức** (, ****) là cơ quan xét xử luật dân sự và luật hình sự cấp cao nhất của Đức, có nhiệm vụ phúc thẩm bản án, quyết định
**Tòa án Hình sự Quốc tế** là một tổ chức, tòa án quốc tế có trụ sở tại Den Haag, Hà Lan và là tòa án quốc tế thường trực đầu tiên và duy nhất
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Galileo_before_the_Holy_Office_-_Joseph-Nicolas_Robert-Fleury,_1847.png|nhỏ|Galileo trước Thánh bộ, tranh thế kỷ 19 của [[Joseph-Nicolas Robert-Fleury]] **Tòa thẩm giáo** (Latinh: _Inquisitio_) là hệ thống các tòa án mà các thẩm phán của Giáo hội Công giáo có thể khởi tố,
**Tòa án Hình sự Quốc tế về Nam Tư cũ** là một tòa án đặc biệt của Liên Hợp Quốc có nhiệm vụ truy tố, xét xử các tội ác chiến tranh trong Chiến tranh
Một loạt các cuộc biểu tình chống phong tỏa COVID-19 đã bắt đầu ở Trung Quốc đại lục từ đầu tháng 11 năm 2022. Sự kiện còn được gọi với tên khác không chính thức
Do đại dịch COVID-19, một số biện pháp can thiệp phi dược phẩm thường được gọi là phong tỏa (bao gồm lệnh lưu trú tại nhà, lệnh giới nghiêm, phong tỏa dịch bệnh, _vệ sinh
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:More_China_040.JPG|nhỏ|Mặt tiền trụ sở Tòa án nhân dân tối cao ở [[Bắc Kinh, Trung Quốc.]] **Tòa án nhân dân tối cao Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa** là cơ quan xét xử cao nhất của
là cơ quan xét xử cấp cao nhất của Nhật Bản. Tòa án tối cao có nhiệm vụ giải thích Hiến pháp Nhật Bản và thực hiện quyền giám sát hiến pháp đối với luật,
thumb|Bản đồ địa hình với các đường đồng mức thumb|Phần của bản đồ nói trên được biểu diễn kiểu địa hình bóng [[:en:shaded relief|shaded relief, minh họa các đường đồng mức thể hiện địa vật]]
phải|nhỏ|256x256px| Tuyến thế giới (đường dẫn màu vàng) của một [[photon, nằm ở vị trí _x_ = 0 tại thời điểm _ct_ = 0.]] **Giản đồ Minkowski**, còn được gọi là **giản đồ**/**biểu đồ**/**sơ đồ
**Nhà thờ chính tòa đô thị Thánh John Báp-tít của Badajoz** () là một nhà thờ chính tòa giáo hội Công giáo Rôma ở Badajoz, Extremadura, phía tây Tây Ban Nha. Từ năm 1994, cùng
nhỏ|The former Peoples Hall in Tripoli Libya in the Suq al Thulath neighbourhood on Gergarish Road **Tòa nhà Nhân dân** là một tòa nhà chính quyền lớn tại thủ đô Tripoli, Libya. Tòa nhà có
**Đồ thị của hàm số** _f_ trong toán học là tập hợp tất cả các cặp có thứ tự . Nếu đầu vào _x_ là một cặp có thứ tự các số thực thì đồ
**Quảng trường Đỏ** hay **Hồng trường** () là quảng trường nổi tiếng nhất tại thủ đô Moskva của Liên bang Nga. Quảng trường này tách điện Kremli (nằm ở phía tây quảng trường này), thành
Trong hình học, **độ cong** thể hiện sự lệch hướng tại một điểm trên đường cong, mặt cong hay không gian Riemann nói chung. ## Độ cong của một đường cong ### Định nghĩa Theo
**Tuyến 2A:** **Cát Linh – Hà Đông – Xuân Mai** là một tuyến metro thuộc hệ thống mạng lưới Đường sắt đô thị Hà Nội, được đầu tư xây dựng bởi Bộ Giao thông Vận
**Động đất và sóng thần Ấn Độ Dương 2004**, được biết đến trong cộng đồng khoa học như là **Cơn địa chấn Sumatra-Andaman**, là trận động đất mạnh 9.3 _M_w xảy ra dưới đáy biển
**Nhà thờ chính tòa Thánh Martin, Leicester**, thường được gọi là **Nhà thờ Leicester**, là một nhà thờ lớn của Nhà thờ chính tòa thuộc Giáo hội Anh ở Leicester, Anh và là nơi ngự
Trong thiên văn học sao, **biểu đồ Hertzsprung-Russell** (thường được viết tắt là **biểu đồ H-R**) là biểu đồ thể hiện các sao thành các điểm trên 2 tọa độ, trong đó trục tung thường
**_Lệnh truy nã đỏ_** (tựa gốc tiếng Anh: **_Red Notice_**) là một bộ phim hài hành động của Mỹ năm 2021 do Rawson Marshall Thurber viết kịch bản, đạo diễn kiêm sản xuất. Dwayne Johnson
**Bản đồ địa chất** là một bản đồ chuyên ngành phục vụ cho mục đích đặc biệt thể hiện các yếu tố địa chất. Trên bản đồ địa chất các tập đất đá hoặc tầng
**Tốc độ ánh sáng** trong chân không, ký hiệu là , là một hằng số vật lý cơ bản quan trọng trong nhiều lĩnh vực vật lý. Nó có giá trị chính xác bằng 299.792.458 m/s
phải|Sơ đồ xiên. **Sơ đồ xiên** hay **biểu đồ chu kỳ** (tiếng Anh: _Cyklogram_, _Linear Scheduling Method_ (LSM), hay _Line of Balance_ (LoB), tiếng Séc: _Cyklogram_), là phương pháp thể hiện tiến độ của dự