trái|Cây [[thầu dầu non, một chứng cứ rõ ràng về hai lá mầm của nó, khác với lá của cây trưởng thành]]
Thực vật hai lá mầm (Magnoliopsida) là tên gọi cho một nhóm thực vật có hoa ở cấp độ lớp mà hạt thông thường chứa hai lá trong phôi hay hai lá mầm. Theo Sách đỏ IUCN, có khoảng 199.350 loài trong nhóm. Thực vật có hoa mà không phải là thực vật hai lá mầm thì thuộc thực vật một lá mầm, thông thường có một lá mầm.
Hiện nay nhờ các nghiên cứu của APG người ta chấp nhận rằng thực vật một lá mầm đã tiến hóa từ trong thực vật hai lá mầm, cũng như thực vật hai lá mầm tạo thành một nhóm cận ngành. Điều này có nghĩa là thực vật hai lá mầm sẽ không còn được coi là một nhóm "tốt", và tên gọi "thực vật hai lá mầm" (dicotyledons hay dicots) sẽ không còn được sử dụng nữa, ít nhất là trong ngữ cảnh phân loại học. Tuy nhiên, phần chủ yếu của thực vật hai lá mầm cũ sẽ tạo thành nhóm đơn ngành được gọi là thực vật hai lá mầm thật sự (eudicots) hay ba đường xoi (tricolpates) của phấn hoa. Chúng có thể phân biệt với tất cả các loài thực vật có hoa còn lại nhờ cấu trúc phấn hoa của chúng. Các loài thực vật một lá mầm và các loài còn lại của thực vật hai lá mầm có phấn hoa đơn rãnh, hoặc tạo thành các dạng tiến hóa từ chúng, trong khi thực vật hai lá mầm thực thụ có phấn hoa dạng ba đường xoi hay các dạng tiến hóa từ chúng (phấn hoa có 3 hoặc nhiều hơn các bộ lỗ chân lông trong các đường xoi gọi là colpus.
Thông thường, thực vật hai lá mầm từng còn có tên gọi khoa học khác là Dicotyledones (hay Dicotyledoneae), ở cấp độ bất kỳ. Nếu coi như là một lớp, như trong hệ thống Cronquist, chúng có thể gọi là Magnoliopsida theo chi điển đình là chi Mộc lan (Magnolia). Trong một số sơ đồ, thực vật hai lá mầm được coi như là một lớp riêng, là lớp Hoa hồng (Rosopsida theo chi điển hình: chi Hoa hồng - Rosa), hoặc coi như là các lớp riêng rẽ. Phần còn lại của thực vật hai lá mầm (thực vật hai lá mầm cổ-paleodicots) có thể giữ trong một lớp cận ngành duy nhất, gọi là Magnoliopsida, hoặc được phân chia tiếp.
Tên gọi Magnoliopsida
Trong mô hình phát sinh loài này, thực vật hai lá mầm là tổ hợp của hai nhóm, bao gồm [[thực vật hạt kín cơ sở|paleodicots (phần màu xanh) và eudicots. Như vậy nó là đa ngành và không thích hợp để coi là một lớp sinh học.]]
Magnoliopsida là một tên gọi thực vật cho cấp độ lớp: tên gọi này được tạo thành bằng cách thay thế âm tiết -aceae trong tên gọi Magnoliaceae bằng âm tiết -opsida (Điều 16 của ICBN). Lớp này cần thiết phải bao gồm họ Magnoliaceae, nhưng những họ khác thì không nhất thiết phải đưa vào.
Giới hạn của lớp này thay đổi theo từng hệ thống phân loại được sử dụng. Wikipedia chấp thuận hệ thống APG, trong đó chỉ sử dụng các tên gọi khoa học cho thực vật ở mức bộ và dưới nó. Trên mức bộ, APG sử dụng tên gọi riêng của chính mình, chẳng hạn thực vật hạt kín (angiosperms), thực vật hai lá mầm thật sự (eudicots), thực vật một lá mầm (monocots), nhánh hoa Hồng (rosids), nhánh Cúc (asterids) v.v. Trong hệ thống APG (và vì thế trong Wikipedia) lớp Magnoliopsida không được định nghĩa.
nhỏ|phải|250 pix|Cây mộc lan
Trên thế giới, trong các giới hạn lớn và phổ biến của Magnoliopsida là:
- Nhóm mà gọi khác đi là thực vật hai lá mầm (dicots) hay Dicotyledones. Sử dụng các thuật ngữ này thấy trong phần lớn các phiên bản của hệ thống Cronquist. Hệ thống APG là không thay đổi trong đề cập tới dicotyledons như là một nhóm đa ngành và vì thế nó không được coi là đơn vị phân loại hiện hữu trong Wikipedia.
- Các thực vật có hoa hay thực vật hạt kín (Angiospermae). Ví dụ về [http://www.bioimages.org.uk/HTML/T78.HTM Magnoliopsida = Angiospermae]
Phân loại
Danh sách dưới đây là các bộ (trước đây được đặt trong thực vật hai lá mầm) với vị trí mới của chúng trong hệ thống APG cũng như các bộ trong hệ thống Cronquist cũ, hiện vẫn còn được sử dụng rộng rãi.
| **APG II** |
**Hệ thống Cronquist** |
|
**Palaeodicots** - Thực vật hai lá mầm cổ: Các bộ cơ bản
* Amborellales
* Nymphaeales
* Austrobaileyales
* Chloranthales
* Ceratophyllales
Palaeodicots: Phức hợp Magnoliids
* Magnoliales
* Laurales
* Piperales
* Aristolochiales
* Canellales
**Eudicots** hay Thực vật hai lá mầm thật sự
Các bộ thực vật hai lá mầm thật sự cơ sở (basal eudicots)
- Ranunculales
- Sabiales
- Proteales
- Trochodendrales
- Buxales
- Gunnerales
- Berberidopsidales
Các bộ thực vật hai lá mầm thật sự phần lõi (core eudicots)
- Dilleniales
- Caryophyllales
- Santalales
- Saxifragales
Rosids - Nhánh hoa Hồng
Các bộ Rosids cơ sở
- Vitales
- Crossosomatales
- Geraniales
- Myrtales
Eurosids I (Nhóm hoa Hồng thật sự I)
- Zygophyllales
- Celastrales
- Malpighiales
- Oxalidales
- Fabales
- Rosales
- Cucurbitales
- Fagales
Eurosids II (Nhóm hoa Hồng thật sự II)
- Huerteales
- Brassicales
- Malvales
- Sapindales
Asterids- Nhánh hoa Cúc
Các bộ Asterids cơ sở
Euasterids I (Nhóm hoa Cúc thật sự I)
- Garryales
- Gentianales
- Lamiales
- Solanales
- Chưa đúng chỗ: Boraginaceae
Euasterids II (Nhóm hoa Cúc thật sự II)
- Aquifoliales
- Apiales
- Asterales
- Dipsacales
|
Magnoliopsida
Magnoliidae (chủ yếu là thực vật hai lá mầm cơ sở)
- Magnoliales
- Laurales
- Piperales
- Aristolochiales
- Illiciales
- Nymphaeales
- Ranunculales
- Papaverales
Hamamelidae
- Trochodendrales
- Hamamelidales
- Daphniphyllales
- Didymelales
- Eucommiales
- Urticales
- Leitneriales
- Juglandales
- Myricales
- Casuarinales
Caryophyllidae
- Caryophyllales
- Polygonales
- Plumbaginales
Dilleniidae
- Dilleniales
- Theales
- Malvales
- Lecythidales
- Nepenthales
- Violales
- Salicales
- Capparales
- Batales
- Ericales
- Diapensiales
- Ebenales
- Primulales
Rosidae
- Rosales
- Fabales
- Proteales
- Podostemales
- Haloragales
- Myrtales
- Rhizophorales
- Cornales
- Santalales
- Rafflesiales
- Celastrales
- Euphorbiales
- Rhamnales
- Polygalales
- Sapindales
- Geraniales
- Apiales
Asteridae
- Gentianales
- Solanales
- Lamiales
- Callitrichales
- Plantaginales
- Scrophulariales
- Campanulales
- Rubiales
- Dipsacales
- Calycerales
- Asterales
|
So sánh với thực vật một lá mầm
Phần lớn các sách giáo khoa liệt kê sự khác nhau giữa thực vật hai lá mầm và thực vật một lá mầm như sau (nó chỉ là phác thảo chung, không nhất thiết phải chính xác theo đúng nghĩa đen một cách tuyệt đối):
*Hạt*: Phôi của thực vật một lá mầm có một lá mầm trong khi phôi của thực vật hai lá mầm có hai.
Hoa: Số cánh hoa trong thực vật một lá mầm là bội số của 3 trong khi ở thực vật hai lá mầm là bội số của 4 hay 5.
Thân cây: Ở thực vật một lá mầm thì các bó mạch thân cây là phân tán, trong khi ở thực vật hai lá mầm thì chúng tạo thành vòng.
Phấn hoa: Ở thực vật một lá mầm, phấn hoa có 1 rãnh dài hay lỗ chân lông trong khi ở thực vật hai lá mầm thì chúng có 3.
Rễ: Ở thực vật một lá mầm thì các rễ là loại rễ chùm, trong khi ở thực vật hai lá mầm chúng mọc ra từ rễ mầm.
Lá**: Ở thực vật một lá mầm, các gân lá chính là song song, hình cung trong khi ở thực vật hai lá mầm chúng có dạng hình mạng.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
trái|Cây [[thầu dầu non, một chứng cứ rõ ràng về hai lá mầm của nó, khác với lá của cây trưởng thành]] **Thực vật hai lá mầm** (**Magnoliopsida**) là tên gọi cho một nhóm thực
nhỏ|phải **Thực vật hai lá mầm thật sự** (**_Eudicots_** hay **_Eudicotyledons_** hoặc **_Eudicotyledoneae_**) là thuật ngữ do Doyle & Hotton đưa ra năm 1991 để chỉ một nhóm trong thực vật có hoa mà có
Lúa mì, một loài thực vật một lá mầm có tầm quan trọng kinh tế _Hypoxis decumbens_ [[Carolus Linnaeus|L. với bao hoa và gân lá song song điển hình của thực vật một lá mầm]]
**Thực vật có hoa**, còn gọi là **thực vật hạt kín** hay **thực vật bí tử** (danh pháp khoa học **Angiospermae** hoặc **Anthophyta** hay **Magnoliophyta**) là một nhóm chính của thực vật. Chúng tạo thành
nhỏ|phải|_[[Nymphaea alba_ từ bộ Nymphaeales.]] **Thực vật hạt kín cơ sở** (tiếng Anh: _basal angiosperms_) là nhóm thực vật có hoa rẽ nhánh ra sớm nhất từ thực vật hạt kín tổ tiên. Cụ thể,
nhỏ|Sơ đồ hạt giống liễu Scouler (_Salix scouleriana_), cho biết vị trí của hypocotyl. **Trụ dưới lá mầm** (hypocotyl, viết tắt của "hypocotyledonous stem", có nghĩa là "bên dưới lá mầm") là thân của một
nhỏ|245x245px|Thân gỗ của cây [[Sequoia sempervirens|hồng sam California (_Sequoia sempervirens_)]] **Thực vật thân gỗ** là thực vật có mạch có mô cấu trúc là gỗ và do đó có thân cứng. Ở vùng khí hậu
Trụ trên lá mầm là một bộ phận rất quan trọng cho giai đoạn đầu của đời sống thực vật. Đây là khu vực của một thân cây giống nằm trên phần cuống của lá
phải|nhỏ|[[Petroselinum crispum|Mùi tây là một ví dụ phổ biến của thưc vật hai năm.]] nhỏ| Cây [[cẩm chướng thơm lùn là một loại thực vật hai năm.]] thumb|Trạng thái hoa hồng của cây _Verbascum epixanthinum_.
**_Phong ba_**, tên khoa học **_Heliotropium foertherianum_**, là một loài thực vật thuộc họ Mồ hôi (_Boraginaceae_, còn gọi là họ Vòi voi). Đây là loài có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Á,
**Amborellales** là tên gọi khoa học của một đơn vị phân loại ở cấp bộ. Bộ này không được chấp nhận trong hệ thống APG II năm 2003 (có thay đổi so với hệ thống
**Họ Côn lan** (danh pháp khoa học: **_Trochodendraceae_**) là một họ thực vật có hoa. Hệ thống APG II năm 2003 (không thay đổi so với hệ thống APG năm 1998), công nhận họ này
Cây chè dâylà một loại thực vật hai lá mầm thường sinh trưởng ở những triền núi. Cây thường được người dân sử dụng để làm trà thảo dược và dược liệu để chữa trị
**_Stylidium turbinatum_** là một loài thực vật hai lá mầm thuộc chi _Stylidium_ (họ Tí lợi Stylidiaceae). _S. turbinatum_ là loài đặc hữu của Úc và được tìm thấy ở phần phía bắc của Tây
**Họ Điều nhuộm** (danh pháp khoa học: **Bixaceae**), là một họ thực vật hai lá mầm. Trong hệ thống Cronquist, nó được đặt trong bộ Hoa tím (Violales). Tuy nhiên, trong các phân loại mới
right|thumb|Thân cây cho thấy mấu và lóng cây cùng với lá **Thân cây** là một trong hai trục kết cấu chính của thực vật có mạch, phần còn lại là rễ. Thân cây thường được
Thực vật ngập mặn ở các [[đầm lầy ven biển. Đầm lầy này nằm ở Everglades, Florida.]] Thực vật ngập mặn tại Malaysia. **Thực vật ngập mặn** hay còn gọi **cây ngập mặn** là các
**Sinh lý học thực vật** là một phân ngành của thực vật học liên quan đến chức năng hoặc sinh lý của thực vật. Những chuyên ngành có liên quan mật thiết gồm có hình
nhỏ|Hoa mẫu bốn của _[[Ludwigia|Ludwigia octovalvis_ thể hiện rõ 4 cánh hoa và 4 lá đài.]] **Lá đài** là một bộ phận của hoa của thực vật hạt kín (thực vật có hoa). Các lá
thumb|Lá kèm (màu vàng nâu) ở [[Mít tố nữ _Artocarpus integer_]] Trong thực vật học, **lá kèm** (tiếng Anh: stipule, exstipulate) là cơ quan thường mọc ở cả hai bên (đôi khi chỉ ở một
**Nhĩ cán chẻ hai** (danh pháp khoa học: **_Utricularia bifida_**), là một loài thực vật có hoa sống một năm thuộc chi _Utricularia_ họ Lentibulariaceae. Nó là loài thực vật ăn thịt sống trên cạn.
**Bơ** (danh pháp hai phần: **_Persea americana_**) là một loại cây cận nhiệt đới có nguồn gốc từ México và Trung Mỹ, được phân loại thực vật có hoa, hai lá mầm, họ Lauraceae. Con
nhỏ|Sơ đồ hình ảnh của lá bao mầm lúa mì (ở trên) và lá cờ (bên dưới). **Lá bao mầm** là lớp vỏ bảo vệ nhọn bao gồm các mầm mới nhú lên trong thực
**Bộ Củ nâu** (danh pháp khoa học: **_Dioscoreales_**) là một bộ thực vật một lá mầm, trước đây được gộp vào trong bộ Loa kèn (Liliales). Những loài được biết đến nhiều nhất ở Việt
thumb|Rau diếp xoăn thông thường, _[[Cichorium intybus_, một loại thực vật thân thảo lâu năm.]] **Thực vật lâu năm** hay **cây lưu niên, cây đa niên** (**perennial plant**, hay gọi đơn giản là **perennial**, bắt
**Họ Cỏ kim** hay **họ Cỏ chỉ** (danh pháp khoa học: **Ruppiaceae**) là một họ thực vật có hoa. Họ này chỉ được một ít các nhà phân loại học công nhận. Hệ thống APG
**Phân lớp Gừng** (danh pháp khoa học: **_Zingiberidae_**) là một kiểu gộp nhóm thực vật ở cấp độ phân lớp. Định nghĩa và giới hạn của phân lớp này trong các hệ thống phân loại
**Thực vật** là những sinh vật nhân thực tạo nên giới **Plantae**; đa số chúng hoạt động nhờ quang hợp. Đây là quá trình mà chúng thu năng lượng từ ánh sáng Mặt Trời, sử
**Vải** còn gọi **lệ chi** (danh pháp hai phần: **_Litchi chinensis_**) là một loài thực vật có hoa thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae). Loài này được Pierre Sonnerat miêu tả khoa học đầu tiên năm
phải|nhỏ|380x380px| Hệ thực vật núi cao tại Đèo Logan, [[Vườn quốc gia Glacier (Hoa Kỳ)|Vườn quốc gia Glacier, ở Montana, Hoa Kỳ: Thực vật núi cao là một nhóm được cho là rất dễ bị
**Bộ Lan** hay **bộ Phong lan** (danh pháp khoa học: **Orchidales**) là một bộ thực vật một lá mầm mà trong các hệ thống phân loại cũ được coi là một bộ, nhưng trong phân
**Họ Huyết bì thảo** (danh pháp khoa học: **_Haemodoraceae_**) là một họ thực vật có hoa. Họ này được nhiều nhà phân loại học công nhận. Họ phân bố chủ yếu ở Nam bán cầu,
**Thực vật có phôi** (**_Embryophyta_**) là nhóm phổ biến và quen thuộc nhất của thực vật. Chúng bao gồm cây gỗ, cây hoa, dương xỉ, rêu và nhiều loại **cây xanh đất liền** khác. Tất
**Họ Hoa không lá** (danh pháp khoa học: **_Aphyllanthaceae_**) là một họ trong thực vật có hoa. Họ này chỉ được một số ít các nhà phân loại học công nhận. Hệ thống Cronquist năm
thumb|Các loại hạt thương phẩm một khu chợ. **Hạt** hay **hột** là một phôi cây hoặc hạt giống nhỏ, cứng, khô, có hoặc không có lớp áo hạt hoặc quả kèm theo, được thu hoạch
phải|nhỏ|upright=1.5|12 loại hoa thuộc các họ khác nhau: [[Họ Măng tây|Măng tây, Chua me đất, La bố ma, Cỏ roi ngựa, Anh thảo, Huyền sâm, Cẩm quỳ, Cúc, Mỏ hạc, Bìm bìm, Mã đề, Ráy]]
**Amborellaceae** là danh pháp khoa học của một họ thực vật có hoa đặc hữu New Caledonia. Họ này chỉ chứa một loài có danh pháp _Amborella trichopoda_. Nó hiện tại được các nhà hệ
**Họ Ngũ vị tử** (danh pháp khoa học: **Schisandraceae**) là một họ thực vật có hoa. Họ này được phần lớn các nhà phân loại học công nhận, ít nhất là trong vài thập niên
**Trimeniaceae** là danh pháp khoa học của một họ thực vật có hoa. Họ này được phần lớn các nhà phân loại thực vật học công nhận, ít nhất là trong vài thập niên vừa
nhỏ|Hoa mẫu bốn của [[rau mương đứng (_Ludwigia octovalvis_) có 4 cánh hoa (petal) và 4 lá đài (sepal).]] **Cánh hoa** là lá biến đổi bao quanh các bộ phận sinh sản của hoa. Các
**Austrobaileyaceae** là một danh pháp khoa học để chỉ một họ thực vật có hoa. Họ này được phần lớn các nhà phân loại học công nhận. Hệ thống APG II năm 2003 (không thay
phải|nhỏ|328x328px| hạt giống liễu Scouler (_Salix scouleriana_) Trong thực vật học, **rễ mầm** là phần đầu tiên của cây con (phôi thực vật đang phát triển) xuất hiện từ hạt trong quá trình nảy mầm.
nhỏ|[[Thực vật một lá mầm (trái), thực vật hai lá mầm (phải).]] Trong thực vật học, **cây con** hay **cây non** (tiếng Anh: **seedling**) là một thể bào tử non phát triển từ phôi trong
**Hệ thống Cronquist** là một hệ thống phân loại thực vật có hoa (hay thực vật hạt kín) do Arthur Cronquist (1919-1992) phát triển trong các sách _An Integrated System of Classification of Flowering Plants_
**Hệ thống AGP III** là một hệ thống phân loại thực vật đối với thực vật có hoa hiện đại. Nó được Angiosperm Phylogeny Group (APG) công bố tháng 10 năm 2009 trong _Botanical Journal
**Bộ Côn lan** (danh pháp khoa học: **_Trochodendrales_**) là một tên gọi thực vật để chỉ một bộ trong thực vật có hoa. Bộ này được công nhận trong hệ thống Cronquist và bao gồm
**Phân lớp Mộc lan** (danh pháp khoa học: **_Magnoliidae_**) hay cũ hơn và không chính thức là **Phức hợp Mộc lan** hoặc **nhánh Mộc lan** (dịch thô từ **magnoliids** hay **magnoliid complex**) là một nhóm
thumb|right|Mặt cắt ngang rễ (30 μm) của _[[Penstemon venustus_. Tiêu bản mô được nhuộm màu đỏ bằng cách sử dụng Phloroglucinol/HCl. Điểm đánh dấu màu đen biểu thị đường viền vòng hàng năm. Cá thể
**Họ Hoa sói** (danh pháp khoa học: **Chloranthaceae**, đồng nghĩa: Hedyosmaceae Caruel) là một họ trong thực vật có hoa. Họ này chứa 4 chi, với khoảng 75 loài cây thân thảo hay thân gỗ
**Họ Đậu** hay còn gọi **họ Cánh bướm** (danh pháp khoa học: **Fabaceae**, đồng nghĩa: **Leguminosae**,) là một họ thực vật trong bộ Đậu. Đây là họ thực vật có hoa lớn thứ ba, sau