✨Thuật ngữ giải phẫu khủng long

Thuật ngữ giải phẫu khủng long

thumb|Sơ đồ giải phẫu khung xương của chi [[Torvosaurus: 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 , 7 , 8 , 9 , 10 , 11 , 12 , 13 , 14 , 15 , 16 , 17 , 18 , 19 , 20 , 21 , 22 , 23 , 24 , 25 , 26 , 27 , 28 , 29 , 30 , 31 , 32 , 33 , 34 , 35 , 36 , 37 , 38 , 39 , 40 , 41 , 42 , 43 , 44 , 45 , 46 , 47 ]]

Dưới đây là bảng chú giải những thuật ngữ thường dùng trong các miêu tả hóa thạch khủng long. Bên cạnh những thuật ngữ chuyên ngành, bảng này cũng có những thuật ngữ phổ biến hơn nếu như chúng có quan trọng trong nghiên cứu khủng long hay có ích trong việc hiểu những nội dung khác về khủng long. Bảng này không đề cập đến các số đo xương cũng như không có những từ thuộc khoa nghiên cứu dấu chân hóa thạch.

A

B

C

thumb|left|Sơ đồ hộp sọ của chi [[Sauropodomorpha|sauropodomorph Massospondylus, cho thấy các chính của hộp sọ, bao gồm , , , (lateral temporal fenestra), , và .]]

Cửa sổ trước hố mắt là một trong năm lỗ mở chính của hộp sọ, nằm giữa hố mắt và xương mũi ngoài (lỗ mũi). Có mặt trong hầu hết các loài Archosauriformes đầu tiên (bao gồm cả thằn lằn chúa), nó có mặt chủ yếu ở khủng long; nó có xu hướng lớn hơn ở khủng long hông thằn lằn, nhưng bị giảm hoặc đóng lại hoàn toàn ở khủng long hông chim. Cửa sổ này nằm trong một vết lõm lớn hơn, gọi là **hố trước hố mắt**. Hố này có thể chứa nhiều lỗ mở nhỏ hơn, cụ thể là **cửa sổ xương hàm trên** và **cửa sổ xương hàm trên trước nhất**. [1]

D

E

G

Xương góc (tiếng Anh: **angular**) là một xương màng của hàm dưới. Khi nhìn từ bên, xương này bao phủ một khu vực lớn hơn của phần sau-bụng, nằm phía sau xương răng và bên dưới xương trên góc. Khi nhìn trung gian của hàm dưới, có thể nhìn thấy nó nằm ở dưới xương tiền khớp. Nó tạo thành sàn của hố cơ khép và hỗ trợ phần sau của sụn Meckelia.[5]

H

Hố cơ khép hoặc lỗ Meckelia trong các loài bò sát và khủng long là một lỗ mở lớn ở hàm dưới, nằm giữa vùng mang răng và khớp hàm. Nó mở ra sau đó, và được bao bọc bởi các xương trên góc ở hai bên và xương tiền khớp ở ngang; xương thứ hai thường thấp hơn so với xương thứ nhất, hố có thể được nhìn thấy khi nhìn trung gian. Sàn của lỗ mở được hình thành bởi xương góc và phần sau của sụn Meckelia. Hố cơ khép và các lề xung quanh của nó đóng vai trò là điểm chèn cho các cơ khép chính đóng hàm lại; nó cũng cho phép các dây thần kinh, động mạch và tĩnh mạch của hàm đi vào bên trong hàm.[5]

I

K

L

M

Mỏm cùng vai (tiếng Anh: **acromion**) là một dãy ở đầu xa bên ngoài của xương bả vai có chức năng cung cấp chỗ ghép cho xương đòn.[2][3] Giáp long xương kết phát triển một nhánh rõ rệt được gọi là **mỏm cùng vai giả** (**pseudoacrmion**), có lẽ dùng để làm chỗ bám cho cơ bắp _Musculus scapulohumeralis anterior_, và do đó tương tự như mỏm cùng vai của động vật có vú.[4]

N

O

Trong khủng long, ổ cối (tiếng Anh: **acetabulum**) hoặc ổ cắm hông là một lỗ mở thuộc được cấu thành bởi , và có thể quan sát ở cả góc nhìn ngang và trung gian. Nó chứa đầu của , tạo thành khớp hông. Hầu hết đông vật bốn chi đều có một **ổ cối kín**, trong đó ổ này chứa đầy , tạo thành một vết lõm. Khủng long là nhánh duy nhất có hiển thị một **ổ cối mở**, trong đó toàn bộ phạm vi của ổ không có xương.
Ổ răng (tiếng Anh: **alveoli**) hoặc hốc răng là những lỗ nhỏ trong hàm chứa chân răng. Trong ổ răng, các răng cu được định kỳ thay thế bằng các răng mới mọc ở bên dưới; sự rụng răng cũ xảy ra sau quá trình tái hấp thụ chân răng. Trường hợp khi các ổ này sâu được gọi là **thecodont**, có mặt ở hầu hết các thằn lằn chúa, bao gồm khủng long. Mặt khác, các bò sát có vảy đều cho thấy trường hợp **pleurodont**, khi răng hợp nhất với mặt trong của xương hàm, hoặc răng **acrodont**, trong đó răng được nối với đỉnh xương hàm mà không chứa ổ cắm. Trường hợp thecodont đã được sử dụng trong quá khứ để xác định một nhánh phân loại, Thecodontia, hiện được coi là cận ngành và do đó đã lỗi thời.[7]

P

Q

R

S

Xương sên (tiếng Anh: **astragali**) là một xương chính ở mắt cá chân. Nó nằm ngay bên dưới xương chày và trung gian so với xương gót, nằm bên dưới xương mác. Xương sên không quay tự do được so với xương gót hay xương chày; thay vào đó, nó thường được hợp nhất với cả hai thành phần trên thành khối xương chày (tibiotarsus).[9]

thumb|Sơ đồ sọ của [[Dromaeosaurus nhìn từ bên cho thấy các loại xương và lỗ mở.]]

Sọ bao gồm xương và răng của phần đầu. Nó bao gồm một phần trên, **sọ trên** (tiếng Anh: **cranium**), và phần dưới, gọi là **hàm dưới**. Sọ trên bao gồm (braincase), , vùng hàm trên và má; . Hộp sọ gần như hoàn toàn có nguồn gốc nội sụn (endochondral), trong khi phần còn lại của sọ trên chủ yếu bao gồm xương da. Hàm dưới bao gồm cả xương da và xương nội sụn. Hộp sọ có một số lỗ mở, là những cấu trúc quan trọng trong mô tả giải phẫu. Chúng bao gồm **ổ mắt** (tiếng Anh: **orbit**), hoặc hốc mắt, nơi đặt mắt, cũng như **lỗ mũi bên ngoài** (tiếng Anh: **external naris**). Ngoài ra, sọ có các lỗ mở bổ sung, hoặc **cửa sổ** (tiếng Anh: **fenestra**), điển hình cho các loài bò sát hai cung: cửa sổ trước hố mắt; cửa sổ sau hố mắt, và cửa sổ trên hố mắt. [1]: 138 cạn140 [25]: 32 Chuyện36 [17]

T

thumb|So sánh giải phẫu các của chi [[Majungasaurus và chim]]

Ở các loài chim hiện đại, túi khí phổi là những túi khí có thành mỏng, đục kết nối với phổi. Cùng với phổi, tạo ra một hệ hô hấp cực kì hiệu quả nó có khả năng chiết xuất oxy nhiều hơn 160% so với khả năng của động vật có vú. Mặc dù quá trình trao đổi khí hạn chế diễn ra trong túi khí, nhưng chúng cung cấp năng lượng cho sự thông khí của phổi. Túi khí nằm ở cả phía sau và phía trước của phổi cho phép giữa luồng không khí liên tục đi qua phổi. Các túi nhỏ hơn và chứa đầy không khí kéo dài từ túi khí và phổi được gọi là túi thừa khí nén; chúng có thể có mặt rất nhiều và hiện diện trên hầu hết cơ thể. Một số túi thừa khí nén sẽ hấp thụ và xâm nhập xương khi con vật lớn lên, tạo ra các hố lõm trên bề mặt xương, cũng như các buồng bên trong xương, một quá trình gọi là **postcranial skeletal pneumatization** (PSP). Mặc dù túi khí không hóa thạch, nhưng sự hiện diện của chúng ít nhất là ở khủng long hông thằn lằn được chỉ ra bằng các dấu vết đặc trưng của khí nén trong xương.

U

V

X

Y

👁️ 0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
thumb|Sơ đồ giải phẫu khung xương của chi _[[Torvosaurus_: 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 , 7 , 8 , 9 , 10 , 11 , 12 , 13 ,
**_Saurischia_** (**Khủng long hông thằn lằn**, bắt nguồn từ 2 từ Hy Lạp "sauros" (σαυρος) có nghĩa là "thằn lằn" và "ischion" (σαυρος) có nghĩa là khớp hông), là một trong hai phân nhóm cơ
**_Tyrannosaurus_** (, có nghĩa là _thằn lằn bạo chúa_, được lấy từ tiếng Hy Lạp "_tyrannos_" (τύραννος) nghĩa là "_bạo chúa_", và "_sauros_" (σαῦρος) nghĩa là "_thằn lằn_"), còn được gọi là **Khủng long bạo
**Thế giới khủng long: Vương quốc sụp đổ** (tên gốc tiếng Anh: **_Jurassic World: Fallen Kingdom_**) là một bộ phim phiêu lưu khoa học viễn tưởng Mỹ năm 2018 và là phần tiếp nối của
nhỏ|phải|Những mô hình khủng long đầu tiên là [[Iguanodon và Mantellodon được đặt ở Crystal Palace, Luân Đôn vốn có từ thời Victoria, là những hình tượng sớm nhất về khủng long]] nhỏ|phải|Tượng khủng long
thumb|alt=montage of four birds|[[Lớp Chim được xếp vào nhóm Dinosauria theo hệ thống phân loại sinh học áp dụng phương pháp phát sinh chủng loại.]] **Khủng long** là một nhóm bò sát thuộc nhánh **Dinosauria**,
**Mặt trận giải phóng động vật** (tiếng Anh: **Animal Liberation Front**) viết tắt là **ALF**, là một nhóm hoạt động quốc tế không người lãnh đạo của phong trào giải phóng động vật, tham gia
**Cơ lõi** hay **cơ thân mình** là nhóm cơ giữ vững chính của cơ thể nằm ở phần giữa (trung tâm) của cơ thể một sinh vật. Trong cách nói thông thường, cơ lõi nằm
Bệnh viện Đa khoa Long An tiền thân là Bệnh viện dân quân y phối hợp do chế độ trước xây dựng, nhằm mục đích phục vụ cho chiến tranh và một phần dân cư
thumb|[[Vincent van Gogh, tháng 7 năm 1890, _Đồng lúa và những con quạ_.]] **Tâm lý học mỹ thuật** là một lĩnh vực liên ngành nghiên cứu về quan niệm, nhận thức và đặc điểm của
thế=Một Võ sư Võ cổ truyền Việt Nam.|nhỏ|Một [[Võ sư Võ cổ truyền Việt Nam.|225x225px]] **Võ thuật** là hệ thống được mã hóa và truyền thống chiến đấu được thực hành vì một số lý
nhỏ|430x430px|BrdU (màu đỏ), thể hiện quá trình neurogenesis trong trung khu dưới hạt (SGZ) của vùng DG hồi hải mã. Hình ảnh minh họa này của Faiz và cộng sự, năm 2005. **Khoa học thần
**Nguồn gốc ngôn ngữ** và quan hệ của ngôn ngữ đối với tiến hóa của loài người là chủ đề học thuật đã được bàn luận trong nhiều thế kỷ. Mặc dù vậy, ta vẫn
Ở động vật có vú, **âm đạo** (tiếng Latinh: _vagina_, tiếng Hy Lạp: _kolpos_) là phần ống cơ, đàn hồi của đường sinh dục nữ. Ở người, âm đạo kéo dài từ tiền đình đến
**Gây mê** hay **vô cảm** là các phương pháp làm cho bệnh nhân mất ý thức (có thể phục hồi) và giảm đau, để giúp thực hiện các phương pháp chữa bệnh có thể gây
**Thằn lằn có cánh**, **thằn lằn bay** hay **dực long** là một nhóm bò sát biết bay thuộc nhánh/bộ **Pterosauria**. Chúng sống từ Kỷ Tam Điệp muộn đến cuối kỷ Phấn Trắng (cánh đây từ
**Chim** hay **điểu**, **cầm** (theo phiên âm Hán Việt) (danh pháp khoa học: **Aves**) là tập hợp các loài động vật có xương sống, máu nóng, đi đứng bằng hai chân, có mỏ, đẻ trứng,
Cùng với cơ sở vật chất hiện đại, trang thiết bị kỹ thuật cao, hệ thống BVXA còn có đội ngũ y bác sĩ cơ hữu đầu ngành có kỹ thuật chuyên môn cao, nhiều
Cùng với cơ sở vật chất hiện đại, trang thiết bị kỹ thuật cao, hệ thống BVXA còn có đội ngũ y bác sĩ cơ hữu đầu ngành có kỹ thuật chuyên môn cao, nhiều
**Shemale** (còn được viết là **she-male**) là một thuật ngữ được sử dụng phổ biến nhất trong ngành công nghiệp khiêu dâm để mô tả những người phụ nữ chuyển giới hoặc những người khác
**Trần Cảng Sinh** (tiếng Trung: 陳港生, tiếng Anh: Chan Kong-sang), hay **Phòng Sĩ Long** (tiếng Trung: 房仕龍, tiếng Anh: Fang Shi-long), thường được biết đến với nghệ danh **Thành Long** (tiếng Trung: 成龙, tiếng Anh:
**Công nghệ** đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định kết quả của chiến tranh thế giới thứ II. Phần lớn của nó đã được phát triển trong những năm giữa cuộc chiến
**Vi khuẩn** (tiếng Anh và tiếng La Tinh là _bacterium_, số nhiều _bacteria_) đôi khi còn được gọi là **vi trùng**, là một vực, giới các vi sinh vật nhân sơ đơn bào có kích
right|thumb|Thân cây cho thấy mấu và lóng cây cùng với lá **Thân cây** là một trong hai trục kết cấu chính của thực vật có mạch, phần còn lại là rễ. Thân cây thường được
Hình ảnh tái hiện một buổi trình diễn nhạc cụ truyền thống cổ của Trung Quốc (nhã nhạc cung đình [[nhà Thanh)]] nhỏ|Nhóm nghệ sĩ [[người Nạp Tây hòa tấu nhạc cụ cổ truyền]] **Những
phải|nhỏ|Bức _[[Người Vitruvius_ của Leonardo da Vinci thể hiện ảnh hưởng của các tác giả cổ đại lên những nhà tư tưởng thời Phục Hưng. Dựa trên những đặc điểm miêu tả trong cuốn _De
**Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh** là đơn vị sự nghiệp báo chí trực thuộc Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là đài truyền hình đầu tiên ở Việt
là một trường phái hội họa phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ XVII tới thế kỷ XIX tại Nhật Bản. Các nghệ sĩ thể loại hội họa này sản xuất các bản in và
Một ví dụ về bức ảnh phong cảnh tĩnh, giống tự nhiên được mô phỏng bằng máy tính **Công nghệ mô phỏng hình ảnh bằng máy
**Richard Phillips Feynman** (; 11 tháng 5 năm 1918 – 15 tháng 2 năm 1988) là một nhà vật lý lý thuyết người Mỹ được biết đến với công trình về phương pháp tích phân
**Sir Alfred Joseph Hitchcock** (13 tháng 8 năm 1899 – 29 tháng 4 năm 1980) là một đạo diễn, nhà biên kịch và nhà sản xuất phim người Anh. Ông là một trong những nhà
**Ernest Miller Hemingway** (21 tháng 7 năm 1899 – 2 tháng 7 năm 1961) là một tiểu thuyết gia người Mỹ, nhà văn viết truyện ngắn và là một nhà báo. Ông là một phần
là một bộ phim nói về đề tài tokusatsu siêu anh hùng Nhật Bản. Bộ phim là một sự thích nghi của loạt phim truyền hình Kamen Rider, mặc dù có sự khác biệt nhiều
Năm 1953, Chính phủ, Bộ Y tế đã cho thành lập Bệnh khoa Tai Mũi Họng bên cạnh Bộ Y tế trong an toàn khu (ATK) của Trung ương ở Việt Bắc và giao cho
**Josep** **Guardiola Sala** (sinh ngày 18 tháng 1 năm 1971), hay thường gọi là **Pep Guardiola** (), là một huấn luyện viên và cựu cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp người Tây Ban Nha hiện
**John George Terry** (sinh ngày 7 tháng 12 năm 1980) là một cựu cầu thủ bóng đá kiêm huấn luyện viên bóng đá chuyên nghiệp người Anh từng thi đấu ở vị trí trung vệ.
**William Buckland** DD, FRS (12 tháng 3 năm 1784 – 14 tháng 8 năm 1856) là một nhà thần học người Anh, từng được bổ nhiệm làm Niên trưởng Tu viện Westminster. Ông cũng là
**Hillary Diane Rodham Clinton** (; sinh ngày 26 tháng 10 năm 1947) là một chính trị gia, nhà ngoại giao, luật sư, nhà văn và diễn giả người Mỹ. Bà đã từng phục vụ trong nội
**_Gia đình siêu nhân_** (tựa gốc: **_The Incredibles_**) là một bộ phim điện ảnh hoạt hình đề tài siêu anh hùng của Mỹ ra mắt năm 2004 do Pixar Animation Studios sản xuất và phát
**Cáp Nhĩ Tân** là một địa cấp thị và thủ phủ của tỉnh Hắc Long Giang ở phía Đông Bắc Trung Quốc. Cáp Nhĩ Tân là thành phố đông dân thứ 8 của Trung Quốc
**Cherilyn Sarkisian** (sinh ngày 20 tháng 5 năm 1946), thường được biết đến với nghệ danh **Cher** (), là một nữ ca sĩ, diễn viên và nhân vật truyền hình người Mỹ. Thường được giới
**Mikhail Sergeyevich Gorbachyov** (chính tả tiếng Anh: **Gorbachev**; phiên âm tiếng Việt: **Goóc-ba-chốp**; 2 tháng 3 năm 1931 – 30 tháng 8 năm 2022) là một chính khách người Nga, nhà lãnh đạo thứ tám
**Marion Robert Morrison** (26 tháng 5 năm 1907 – 11 tháng 6 năm 1979), thường được biết đến với nghệ danh **John Wayne** và biệt danh **Duke**, là một nam diễn viên và nhà làm
**_The Hurt Locker_** (tựa tiếng Việt: **_Chiến dịch sói sa mạc_**) là một bộ phim giật gân chiến tranh năm 2008 của Mỹ, do Kathryn Bigelow đạo diễn và Mark Boal biên kịch. Phim có
**Martin Luther King, Jr.** (viết tắt **MLK**; 15 tháng 1 năm 1929 – 4 tháng 4 năm 1968) là Mục sư Baptist, nhà hoạt động nhân quyền người Mỹ gốc Phi, và là người đoạt Giải
**Công khai tính dục** (_coming out of the closet_, thường được nói ngắn gọn là **coming out**), là một cụm ẩn dụ cho việc người thuộc cộng đồng LGBT tự tiết lộ về xu hướng
**Mary Louise** "**Meryl**" **Streep** (sinh ngày 22 tháng 6 năm 1949) là một nữ diễn viên và nhà nhân đạo người Mỹ. Được giới truyền thông gọi là "nữ diễn viên xuất sắc nhất của
nhỏ|phải|Đồ vật chạm khắc hình lợn rừng **Hình hiệu thú** (_Zoomorphism_) là các hình ảnh, họa tiết, hoa văn, đường nét, chạm khắc có thể mô tả cách điệu nghệ thuật tưởng tượng của con
**Janet Damita Jo Jackson** (sinh ngày 16 tháng 5 năm 1966) là một nữ ca sĩ, người viết lời bài hát, vũ công và diễn viên người Mỹ. Được biết đến với một loạt các
Ảnh tốt nghiệp năm 1922 **Linus Carl Pauling** (28 tháng 2 năm 1901 – 19 tháng 8 năm 1994) là nhà hóa học, nhà hóa sinh, nhà hoạt động vì hòa bình, tác giả và