✨THIỀN HỌC VIỆT NAM

Thiền Học Việt Nam Truyền thống lâu đời của người dân Việt Nam mỗi dịp Tết đến xuân về là trân trọng thời khắc chuyển giao giữa Năm cũ – Năm mới, nhà cửa đã dọn dẹp tinh tươm, bàn thờ ông bà tổ tiên bày trí trang trọng vật thực thể hiệntấm lòng thành kính, phút sum vầy lắng đọng giữa các thành viên gia đình hiện diện… Trong thời khắc Giao thừa, tiếng chuông chùa hiện tại ngân lên đánh thức kết nối quá khứ và tương lai.

Có lẽ thanh âm của những tiếng chuông giản dị mà linh thiêng ấy là thăng hoa của mạch nguồn Thiền học với tuổi đời gần 2000 năm. Từ dấu mốc thế kỷ thứ III, thiền sư Tăng Hội “chính thức dịch kinh thiền, dạy pháp thiền, tại trung tâm Phật giáo Luy Lâu”, các thiền phái nối tiếp ra đời: thế kỷ VI, Thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi (truyền thừa 19 thế hệ); thế kỷ IX, Thiền phái Vô Ngôn Thông (truyền thừa 17 thế hệ); thế kỷ XI, Thiền phái Thảo Đường; thế kỷ XIII, Thiền phái Trúc Lâm do Phật hoàng Trần Nhân Tông khai sáng…

Nhóm tác giả Thiền học Việt Nam nhận định “Dù có lúc thăng lúc trầm cùng với sự biến động của lịch sử dân tộc Việt Nam”, “ngọn đèn thiền của Phật tổ vẫn luôn được tiếp nối”, những Thiền phái Tào Động, Lâm Tế cũng được Việt hóa tại các thiền đường Việt Nam và truyền đăng tục diệm. Hạt nhân của thiền nằm ở “Sự tập trung tâm chuyên chú vào đối tượng” và nhờ đó “khơi mở, giải phóng tiềm năng tâm thức của con người”. Ở khía cạnh ứng dụng, thiền “phát triển tư duy trừu tượng, rèn luyện sự kiên trì, bảo vệ sức khỏe con người cả về thân và tâm… Việc thực hành thiền định giúp con người vượt qua những khổ đau trong đời, những xung đột về bản ngã, gia tăng khả năng tập trung chú ý…”, có thể nói đây đều là những khía cạnh giúp ích rất nhiều cho mỗi chúng ta trong bối cảnh xã hội có nhịp sống với cường độ thay đổi nhanh, đầy biến cố (tiêu biểu như tác động của đại dịch Covid-19, căng thẳng sắc tộc, biến đổi khí hậu…nhân loạihiện đại đang phải đối mặt).

Dòng chảy Thiền tông miên mật gắn liền với lịch sử dân tộc là không thể gói gọn trong phạm vi giới hạn của những trang sách Thiền học Việt Nam, đó là điều các tác giả đều thấu rõ. Trên cơ sở kế thừa những trước tác và tài liệu đã có trong lịch sử Thiền học Việt Namnhư Thiền uyển tập anh, kho tàng kinh sách…; các xuất bản cận thời nhưViệt Nam Phật giáo sử luận, Lịch sử Phật giáo Việt Nam…;tham khảo tài liệuliên quan trong và ngoài nước, kết hợp với quá trình nghiên cứu và giảng dạy thiền học, nhóm tác giả mong muốnkhẳng địnhThiền học nước nhàvốn uyển chuyển nhưng ẩn chứa tầng sâu nội lực tựa như lớp bảo mây che đỉnh thiêng Yên Tử qua khắc nghiệt thời gian.

Thiền học Việt Nammở đầu với cái nhìn bao quát, giúp bạn đọc trang bị hoặc gợi nhớ những khái niệm liên quan như thiền sắc giới (bốn bậc từ sơ thiền đến tứ thiền), thiền vô sắc giới (giải thích của đức Phật tại sao chúng ta có những cảm thọ sung sướng nhưng không yên ổn), thiền chỉ (đạt tới định) và thiền quán (quán chiếu để có tuệ giác) để có giải thoát, thiền niệm xứ (thông điệp của đức Bổn sư để chúng ta có Hiểu biết tâm, tu sửa tâm, giải thoát tâm)…

Lần đầu cầm tập sách trên tay, bạn đọc có thể thấy mục lục được phân định rõ bằng các cột mốc thời gian của sự phát triển Thiền học Việt (khởi nguyên đến thế kỷ X, thế kỷ XI – XIV, thế kỷ XV- XIX; thế kỷ X – XXI) nhưng không có nghĩa là một sự liệt kê đơn điệu các dữ kiện và phân tích thuần túy. Đi vào mỗi chương mục cụ thể, các tác giả đã thành công khi mở đồng thời cánh cửa kiến thức, cánh cửa của niềm tự hào, tôn kính dành cho những bậc chân sư Long tượng tiếp nối nhau khơi mạch nguồn thiền.

Từ rất sớm, khoảng nửa sau thế kỷ II Tây lịch, ngài Mâu Bác với Lý hoặc luận mang tư tưởng Phật giáo Luy Lâu, đây là thời kì Phật giáo Đại thừa tiếp thu trực tiếp từ Ấn Độ, ngài Khương Tăng Hội – sáng Tổ Thiền học Việt Nam – thể hiện tinh thần Đại thừa dù viết lời tựa cho kinh điển trình bày Thiền Nguyên thủy (An ban thủ ý).

Có vị trí là vùng đất kimi, Giao Chỉ đã nổi bật về lợi thế giao thương và sản vật (vỏ sò như một dạng tiền tệ; lúa gạo; tơ tằm – chùa Dâu ngày nay làkhông gian minh chứng) cho đến khi lợi thế này giảm đi, quá trìnhtiếp thu qua trung gian Phật giáo Trung Hoa vẫn không trở ngại (Thiền học không có bản vị dân tộc).