✨Quách Gia

Quách Gia (chữ Hán: 郭嘉; 170 - 207), tự Phụng Hiếu (奉孝), là một nhà chiến lược và mưu sĩ trọng yếu của Tào Tháo trong thời kỳ cuối của nhà Đông Hán và thời kỳ đầu của Tam Quốc tại Trung Quốc.

Trong 11 năm phục vụ cho Tào Tháo, ông giữ chức Tư không Quân tế tửu (軍祭酒), như chức Đại đô đốc của Chu Du và Quân sư Trung lang tướng của Gia Cát Lượng bấy giờ. Tài năng của Quách Gia đã giúp nhiều cho Tào Tháo trong các chiến thắng của ông trước các lãnh chúa kẻ thù như Lã Bố và Viên Thiệu, cũng như thủ lĩnh của bộ lạc Ô Hoàn là Đạp Đốn, giúp Tào Tháo thống nhất Hà Bắc một cõi rộng lớn. Xét về năng lực trị quốc (kinh tế, pháp luật, ngoại giao) thì Quách Gia không có đóng góp quan trọng nào cho Tào Tháo, còn nếu xét riêng về quân sự thì Quách Gia thường được xem là một trong những mưu sĩ giỏi của Tào Tháo nói riêng và thời Tam Quốc nói chung.

Thời trẻ

Quách Gia người huyện Dương Địch, quận Dĩnh Xuyên, Dự Châu (thuộc Hà Nam ngày nay). Tam quốc chí chép: "Quách Gia thời trẻ chí hướng cao xa. Thời Hán mạt thiên hạ sắp loạn, Gia từ lúc 20 tuổi trốn dấu hình tích, bí mật kết giao với người tuấn kiệt, không tiếp xúc với tục nhân nên người thời ấy đa phần chẳng ai biết, chỉ có bậc thức giả mới biết tài của Gia. Năm 21 tuổi, Gia được triệu vào phủ Tư đồ".

Lúc trước, Quách Gia lên phương bắc yết kiến Viên Thiệu, xong bảo với mưu sĩ của Thiệu là Tân Bình và Quách Đồ rằng: :Bậc trí giả khéo ở việc chọn chủ, cho nên trăm lần mưu việc là trăm lần toàn vẹn mà công danh có thể lập được. Viên công muốn nhún mình đãi kẻ sĩ bắt chước Chu Công, nhưng chưa hiểu được mấu chốt của việc dùng người. Đòi nhiều nhưng ít thiết yếu, thích mưu mà không quyết, muốn chung sức cứu giúp đại nạn cho thiên hạ, định nghiệp vương bá, khó thay! Nói xong bỏ đi.

Theo Tào Tháo

Bên Tào Tháo có mưu sĩ là Hí Chí Tài hay giúp Tháo trù mưu hoạch sách nhưng chết sớm. Tào Tháo gửi thư hỏi Tuân Úc: "Từ sau khi Chí Tài chết đi chẳng có ai giúp ta tính việc. Vùng Nhữ, Dĩnh vốn nhiều kẻ sĩ giỏi, ai có thể kế nối được?". Tuân Úc tiến cử Quách Gia. Tào Tháo cho triệu kiến Quách Gia, nghị luận việc thiên hạ. Tào Tháo sau đó nói:"Khiến ta thành đại nghiệp, tất là người này". Quách Gia trở ra, cũng vui mừng nói: _"Thực là người chủ của ta vậy"._ Tào Tháo cười nói: :Như lời khanh nói, Cô (ta) có đức gì để thắng hắn. Gia lại nói: :_Thiệu mới lên bắc đánh Công Tôn Toản, ta nên nhân lúc hắn viễn chinh, sang đông đánh Lã Bố. Không đánh thắng Bố trước, nếu Thiệu đến đánh ta, Bố tất chi viện hắn, đấy là việc tai hại vậy._ Tào Tháo đồng ý với Quách Gia.

Bày mưu bắt Lã Bố

Năm Kiến An thứ 3 (198), Tào Tháo từ huyện Uyển đi đánh Lã Bố, đánh liền ba trận, thẳng đến Hạ Phì (Giang Tô ngày nay), Bố thua luôn, phải lui quân vào thành cố thủ. Quân Tào vây đánh không hạ được thành, giao chiến liên miên, sĩ tốt mệt mỏi, Tào Tháo muốn lui quân. Tuân Du và Quách Gia can rằng: :Lã Bố dũng mãnh mà vô mưu, nay giao chiến ba trận đều thua cả, nhuệ khí của hắn đã suy rồi. Ba quân lấy tướng soái làm chủ, chủ suy thì quân không có chí chiến đấu. Trần Cung có trí mưu nhưng chậm chạp, nay là lúc khí của Bố chưa hồi phục, cái mưu của Cung chưa định, ta tiến gấp đánh chúng, có thể bắt được Bố vậy. Tào Tháo nghe theo, dùng kế dẫn nước sông Nghi, sông Tứ vào thành Hạ Phì, thành vỡ lở, bắt sống được Lã Bố, sau đó cho giết Bố.

Phó tử chép: Tào Tháo muốn dẫn quân về, Quách Gia nói: :Xưa kia Hạng Tịch đánh hơn 70 trận, chưa từng bị thua bại, một sớm thất thế mà thân chết nước vong, là bởi hữu dũng vô mưu vậy. Nay Bố mỗi khi đánh thường thất bại, khí lực suy tận, trong ngoài thất thố. Mà uy lực của Bố chẳng bằng được Hạng Tịch, song nỗi khốn quẫn lại trầm trọng hơn nhiều, nếu ta thừa thắng đánh hắn, chính là lúc bắt được hắn Tào Tháo cười nói: :Ngài nói trúng ý ta rồi. Phó tử chép: Khi Lưu Bị đến hàng, Tào Tháo dùng lễ khách đối đãi. Quách Gia nói với Tào Tháo rằng: :Bị có hùng tài mà rất được lòng người. Trương Phi, Quan Vũ đều có sức địch muôn người, sẵn lòng chết vì Bị. Gia xét thấy, Bị rốt cuộc không chịu ở dưới người, mưu tính của hắn chưa thể lường được vậy. Cổ nhân có nói "Một ngày thả địch, hậu hoạn nhiều đời"_. Nên sớm liệu đi_. Tào Tháo nghe theo, sang đông đánh Lưu Bị. Bị thua chạy sang chỗ Viên Thiệu, Thiệu quả nhiên không xuất binh.

Bùi Tùng Chi cho rằng trong Vũ đế kỷ việc quyết kế đánh Lưu Bị, liệu rằng Thiệu không xuất binh là do ở Tào Tháo chứ không phải Quách Gia. Tào Tháo nghe theo, bèn nam chinh. Quân đi đến Tây Bình, Đàm và Thượng quả nhiên tranh đoạt Ký Châu. Đàm bị Thượng đánh bại, chạy đến giữ huyện Bình Nguyên, sai Tân Bì đến xin hàng. Tào Tháo quay về cứu Đàm vì thế bình định được huyện Nghiệp.

Quách Gia lại theo đi đánh Đàm ở Nam Bì, bình Ký Châu, được phong làm Vị Dương đình hầu (洧陽亭侯). Phó tử chép: "Hà Bắc đã bình, Tào Tháo nhiều lần triệu gọi kẻ sĩ nổi danh ở các châu Thanh, Ký, U, Tinh, dần dần sử dụng họ, cho họ làm Duyện thuộc xét việc. Đều là mưu kế của Quách Gia vậy".

Quyết kế đánh Ô Hoàn

Năm Kiến An thứ 10 (205), sau khi Viên Đàm bị tiêu diệt, hai anh em Viên Hy và Viên Thượng kéo nhau trốn sang xứ Liêu Tây, nương nhờ thủ lĩnh Ô Hoàn là Đạp Đốn. Tào Tháo muốn đem quân đánh Viên Thượng và người Ô Hoàn ở ba quận, chư tướng đều sợ Lưu Biểu sai Lưu Bị lấy danh nghĩa đánh Tào Tháo để tập kích Hứa Đô trong trận núi Bạch Lang. Anh em Viên Hy, Viên Thượng trốn sang đất Liêu Đông.

Qua đời

Sau khi chinh phạt Ô Hoàn, Quách Gia về đến Liễu Thành thì bị ốm nặng, không lâu sau thì mất, vào năm Kiến An thứ 12 (207), bấy giờ Quách Gia mới có 38 tuổi.

Tào Tháo thương tiếc lắm, bảo bọn Tuân Du rằng:"Các ngài tuổi đều suýt soát Cô, chỉ có Phụng Hiếu là ít tuổi nhất. Sau khi thiên hạ an định, ta muốn đem hậu sự phó thác cho ông ấy, mà giữa lúc tráng niên lại yểu mệnh chết sớm, là mệnh vận sao!". Quách Sưởng, tự là Thái Trung, là người có tài, nhậm chức tán kỵ thường thị.

Nhận xét

Quách Gia là một mưu sĩ giỏi thời Tam Quốc, Tam quốc chí chép: Quách Gia học vấn tinh thông sâu sắc lại có mưu lược, thấu hiểu sự việc. Tào Tháo từng nói:"Chỉ có Phụng Hiếu có thể hiểu được ý của Cô" Bản thân Quách Gia cũng ốm chết sau cuộc rút quân. Cuộc rút quân thê thảm này cho thấy Quách Gia vẫn có những tính toán sai lầm (không tính đến phương án rút quân vào mùa đông), nhờ may mắn mà quân Tào mới thoát.

Tam Quốc chí không có ghi chép nào về đóng góp của Quách Gia trong việc giúp Tào Tháo trị quốc. Như vậy có thể tài năng của Quách Gia chỉ giới hạn trong lĩnh vực quân sự, các lĩnh vực khác như kinh tế, pháp luật, ngoại giao… thì Quách Gia không nổi trội, các lĩnh vực này Tào Tháo phải dựa vào quân sư khác như Tuân Úc, Thôi Diễm. Có một số ý kiến so sánh Quách Gia với Gia Cát Lượng, nhưng rõ ràng xét về sự đa tài trên nhiều lĩnh vực thì Quách Gia không thể sánh bằng Gia Cát Lượng. Người có vai trò gần giống như Quách Gia (chỉ chuyên về quân sự, không tham gia trị quốc) phải là Pháp Chính.

Quách Gia có một số vấn đề về tư cách đạo đức. Sử sách không ghi cụ thể, chỉ biết là Trần Quần từng chê Quách Gia không sửa hạnh kiểm, mấy lần ở triều đình tố cáo Quách Gia, Gia tỏ ý tự nhiên, Tào Tháo càng trọng dùng Quách Gia hơn, nhưng Trần Quần vì chính nghĩa mà không e ngại tố cáo, nên Tào Tháo cũng rất hài lòng.

Trong Tam quốc diễn nghĩa, La Quán Trung có bài thơ khen Quách Gia rằng:

:Trời sinh Quách Phụng Hiếu, :Hào kiệt đã nức danh. :Bụng chứa đầy kinh sử, :Lồng ngực ẩn giáp binh, :Ra mưu như Phạm Lãi, :Quyết sách tựa Trần Bình, :Chẳng may lại mất sớm, :Trung Nguyên cột trụ nghiêng.