✨Phiến đá Shabaka
Phiến đá Shabaka (hoặc Tấm bia Shabaka) là một tấm bia đá thuộc sở hữu của pharaon Shabaka, một vị vua của thời kỳ Vương triều thứ 25 trong lịch sử Ai Cập cổ đại. Tuy nhiên, tấm bia này về sau đã được sử dụng làm tấm đá của một cối xay, và những vết xước đã làm mất đi những ký tự tượng hình trên tấm bia. Tấm bia đá này hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Anh.
Nguồn gốc
Được dựng tại đền thờ thần Ptah ở Memphis vào cuối thế kỷ 8 TCN, tấm bia Shabaka sau đó đã được tháo dỡ (không rõ lý do) và được đưa tới Alexandria. Tấm bia Shabaka, được sử dụng làm vật dằn tàu, đã được một tàu hải quân đem về nước Anh.
Năm 1805, tấm bia được trao tặng cho Bảo tàng Anh bởi bá tước George Spencer, uỷ viên quản trị của bảo tàng từ năm 1794.
Niên đại
trái|nhỏ|228x228px|Đầu tượng [[nhân sư bằng đá granit của vua Shabaka.]] Tấm bia đá này vốn là bản sao của một văn bản cổ hơn trước đó, nên điều đặt ra cho các học giả là việc xác định niên đại của nó. James Breasted, Adolf Erman, Kurt Sethe và Hermann Junker đều cho rằng, đá Shabaka có niên đại từ thời kỳ Cổ vương quốc. Sở dĩ họ đưa ra quan điểm như thế là do cách diễn đạt ngôn từ trên tấm bia khá tương đồng với cách diễn đạt văn tự trên các kim tự tháp thời kỳ Cổ vương quốc, và phiến đá này cũng nhắc đến Memphis, kinh đô đầu tiên của Ai Cập. Các học giả ngày nay cũng đồng tình rằng, bia đá Shabaka không thể có trước Vương triều thứ 19.
Kích thước và chất liệu
Phiến đá có độ dài khoảng 137 cm, với chiều rộng bên trái ước tính là khoảng 91 cm và bên phải là khoảng 95 cm. Phần văn tự trên đá có độ dài đo được là 132 cm, với độ rộng trung bình là 66 cm. Một số học giả đồng ý với Breasted, trong khi số khác lại cho rằng, bia đá Shabaka lại được chạm từ một phiến đá bazan, hoặc từ cuội kết.
- Dòng 2 cho biết, tấm bia này là bản sao của một cuộn giấy cói đã được nói đến ở trên, được tìm thấy bởi Shabaka khi ông đang thăm đền thờ Ptah.
- Dòng 3 đến 47 mô tả việc hợp nhất của Thượng và Hạ Ai Cập dưới quyền của thần bầu trời Horus tại Memphis.
- Dòng 48 đến 64 kể lại một câu chuyện thần thoại được gọi là Thần học Memphite. Theo đó, Ptah là vị thần chịu trách nhiệm tạo ra mọi thứ trong vũ trụ, và cũng chính ông là người tạo ra thần Atum - được xem là vua của tất cả các vị thần.
- Dòng 61 đến 64 tóm tắt toàn bộ văn bản trên.
Bị hư hại
Phần lỗ và các đường vạch trên tấm bia đá là minh chứng cho thấy nó đã không được bảo quản tốt trong thời kỳ cổ xưa. Theo các tài liệu nghiên cứu, tấm bia Shabaka bị hư hỏng như vậy là do nó đã được dùng làm tấm đá cho cối xay. Tài liệu sớm nhất đã đưa ra giả thuyết này là vào năm 1821, được cất giữ tại Bảo tàng Anh. Điển hình là tên của thần Set (dòng 7) đã bị mất đi, một vị thần bị cho là mang nhiều tội lỗi vào thời điểm đó.