Phan Rí là một địa danh trước đây dùng để chỉ một vùng đất nằm giữa hai con sông Lòng Sông (thuộc địa bàn huyện Tuy Phong) và sông Phố Hài (thuộc địa bàn thành phố Phan Thiết), nằm ở phía Bắc tỉnh Bình Thuận, gần tương ứng với địa bàn 2 huyện Tuy Phong và Bắc Bình ngày nay. Ngày nay địa danh này chủ yếu dùng để chỉ thị trấn Phan Rí Cửa thuộc huyện Tuy Phong.
Lịch sử
Phan Rí từng là một trong 4 vùng hành chính của tiểu quốc Champa Panduranga. Theo các nhà nghiên cứu, nguyên gốc địa danh của vùng đất này theo tiếng Chăm là Parik, được phiên âm Việt hóa thành Phan Rí.
Vùng đất Parik nhờ có lợi thế cửa sông đã hình thành một thị tứ sầm uất. Năm 1433, triều thần Champa Vijaya không muốn quy phục cha con quốc vương Simhavarman VI (sử Việt chép là La Ngai, 羅皚) và Indravarman VI (sử Việt chép là Ba Đích Lại, 巴的吏), mà họ cho là tiếm vị, đã đưa công chúa Po Sahnar của triều cũ về Panduranga và lập kinh đô mới tại Parik. Tuy nhiên, không lâu sau, hoàng tử Nauk Glaun Vijaya con của Indravarman VI tấn công và phá hủy kinh đô Parik, bắt công chúa Po Sahnar về giam tại Vijaya.
Cuối thế kỷ 17, chúa Nguyễn cho thu phục vùng lãnh thổ cuối cùng của vương quốc Champa và đặt dưới sự bảo hộ, gọi là trấn Thuận Thành. Vùng đất Phan Rí trở thành thủ phủ của trấn Thuận Thành và được đặt thành đạo Ma Lý, thuộc huyện Hòa Đa. Sau khi Minh Mạng thống nhất hành chính toàn cõi Đại Nam, tỉnh Bình Thuận được thành lập, tỉnh lỵ cũng đặt tại Phan Rí. Đạo Ma Lý bị bãi bỏ, phân thành các tổng. Không lâu sau trấn Thuận Thành, dù chỉ còn trên danh nghĩa, cũng bị giải thể. Sách Đại Nam nhất thống chí có chép 8 trên 12 tổng trong huyện Hòa Đa có cư dân là người Chăm, vốn là đất của trấn Thuận Thành.
Khi người Pháp áp đặt nền cai trị trên toàn cõi Việt Nam, họ gọi 3 nơi đông dân cư người Chăm ở huyện Hòa Đa là Phanri-Cham (vùng Phan Rí có người Chăm, tương ứng thị trấn Chợ Lầu, huyện Bắc Bình nay), Phanri-Citadelle (Thành Phan Rí, tương ứng xã Phan Rí Thành, huyện Bắc Bình nay) và Phanri-Port (Cửa Phan Rí, tương ứng thị trấn Phan Rí Cửa, huyện Tuy Phong nay). Các địa danh này được người Pháp sử dụng cho đến khi rút quân khỏi Việt Nam. Từ Phanri hay Phan-ri, thường được người Pháp sử dụng chủ yếu để chỉ vùng xã Phan Rí Thành ngày nay.
Năm 1886, vùng Phanri-Cham được tách khỏi huyện Hòa Đa để thành lập huyện mới gọi là Hòa Đa Thổ (tức là huyện Hòa Đa có nhiều người Chăm). Khoảng cuối năm 1891 đầu 1892, bác sĩ Alexandre Yersin từ Nha Trang vào Phan Rí với ý định tìm một con đường khác vào Sài Gòn. Ông thuê người dẫn đường vào rừng và tìm ra cao nguyên Di Linh, nhưng không thể đi tiếp, đành phải trở lại Phan Thiết, rồi lấy thuyền về Nha Trang. Tuy chuyến đi thất bại, nhưng hình thành cho ông ý định tiếp tục khám phá dải rừng núi bí hiểm dọc theo dãy Trường Sơn, lúc ấy là một vùng hiểm trở hoang vu, là nơi sinh sống của những bộ tộc thiểu số không chịu khuất phục triều đình Nam triều.
Năm 1898, Nam triều cũng dời trị sở của tỉnh Bình Thuận từ thành Phan Rí về làng Phú Tài ở ngoại vi Phan Thiết, chính thức hợp nhất địa điểm đóng tỉnh lỵ của hai chính quyền Pháp - Nam ở Bình Thuận là Phan Thiết.
Năm 1910, huyện Hòa Đa Thổ được đổi thành phủ Phan Lý Chàm. Ngày 15 tháng 11 năm 1911, Toàn quyền Đông Dương ra nghị định thành lập thị xã (centre urbain) Phan Rí và đặt thị xã này dưới chế độ của các văn bản Nam triều ngày 20 tháng 10 năm 1898 và 12 tháng 7 năm 1899 như thị xã Phan Thiết; song ngân sách của thị xã Phan Rí nằm trong ngân sách của tỉnh Bình Thuận. Tuy nhiên, đến ngày 18 tháng 2 năm 1916, thị xã Phan Rí bị xóa bỏ bởi Nghị định của Toàn quyền Đông Dương. Tuy nhiên, nhiều tài liệu khác vẫn ghi nhận ngày 18 tháng 2 năm 1916 là ngày thành lập thị xã Phan Rí.
Sau khi Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công, chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa bãi bỏ các cấp hành chính phủ, quận, thống nhất sử dụng là huyện. Phủ Phan Lý Chàm trở thành huyện Phan Lý Chàm. Đến đầu năm 1946, tỉnh Bình Thuận có 1 thị xã là Phan Thiết và 6 huyện là Tuy Phong, Hòa Đa, Phan Lý Chàm, Hàm Thuận, Hàm Tân, Tánh Linh. Tháng 4 năm 1951, chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sáp nhập 3 huyện Hòa Đa, Phan Lý Chàm, Tuy Phong thành huyện Bắc Bình. Tuy nhiên, đến tháng 11 năm 1951, huyện Phan Lý được tái lập trên cơ sở phần đất của huyện Phan Lý Chàm.
Năm 1955, chính quyền Việt Nam Cộng hòa, thống nhất hành chính tổ chức 4 cấp trung ương, tỉnh, quận, xã. Vùng Phanri-port chính thức có tên hành chính mới là xã Phan Rí Cửa thuộc quận Hòa Đa, tỉnh Bình Thuận. Lúc này địa danh Phan Rí Cửa chính thức dùng trên các loại văn bản. Bên cạnh đó, quận Phan Lý Chàm cũng được thành lập trên cơ sở phủ Phan Lý Chàm cũ. Như vậy, vùng đất Phan Rí tương ứng một phần với quận Hòa Đa và quận Phan Lý Chàm.
Về phía chính quyền Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vùng đất Phan Rí tương ứng một phần với 2 huyện Bắc Bình và Phan Lý. Đầu năm 1962, chính quyền Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam quyết định giải thể 2 huyện Bắc Bình và Phan Lý để thành lập huyện Lê Hồng Phong và Ban Cán sự Bắc Sơn. Lấy dòng sông Lũy làm ranh giới: vùng đất phía nam sông Lũy thuộc huyện Lê Hồng Phong; còn vùng đất phía bắc sông Lũy thì lập Ban Cán sự Bắc Sơn để chỉ đạo. Đến giữa năm 1966, huyện Lê Hồng Phong và Bắc Sơn được giải thể, tái lập lại các huyện Hòa Đa, Phan Lý, Tuy Phong, Thuận Phong theo ranh giới cũ. Tháng 4 năm 1967, tỉnh Bắc Bình được thành lập trên cơ sở gồm 3 huyện Hòa Đa, Phan Lý và Tuy Phong thuộc tỉnh BÌnh Thuận, cùng một phần K67 thuộc tỉnh Tuyên Đức. Tháng 8 năm 1968, tỉnh Bắc Bình được giải thể. Các đơn vị hành chính được trả về như cũ. Tháng 12 năm 1974, huyện Hải Ninh được thành lập, trên cơ sở tách ra một phần từ huyện Phan Lý.
Sau khi Việt Nam thống nhất, đầu năm 1976, 3 tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình Tuy hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải. Bốn huyện Hòa Đa, Phan Lý, Hải Ninh và Tuy Phong thành huyện Bắc Bình thuộc tỉnh Thuận Hải.
Tháng 6 năm 1983, huyện Bắc Bình được tách thành 2 huyện là huyện Bắc Bình và huyện Tuy Phong. Huyện Bắc Bình gồm 3 huyện cũ là Hòa Đa, Phan Lý, Hải Ninh, nhưng có 4 xã của Hòa Đa cũ là Phan Rí Cửa, Hòa Minh, Chí Công, Hòa Phú được giao về thuộc huyện Tuy Phong.
Tuy ngày xưa, vùng đất Phan Rí khá rộng, nhưng ngày nay chỉ còn 2 địa danh mang tên Phan Rí là:
- Thị trấn Phan Rí Cửa, huyện Tuy Phong. Thị trấn này nằm ở cửa sông Lũy, con sông có thượng nguồn từ Lâm Đồng chảy dọc qua huyện Bắc Bình và đổ ra biển Phan Rí, hình thành một cửa biển sầm uất.
- Xã Phan Rí Thành, huyện Bắc Bình. Nơi đây từng là nơi đặt sở thành của trấn Thuận Thành khi các chúa Nguyễn chinh phục vùng lãnh thổ cuối của vương quốc Champa. Thành cũng được dùng làm thành sở của tỉnh Bình Thuận một thời gian trước khi được chuyển về phủ Hàm Thuận.
Năm 2013, tỉnh Bình Thuận từng có đề án thành lập thị xã Phan Rí, trên cơ sở thị trấn Phan Rí Cửa và 3 xã Chí Công, Hòa Minh, Hòa Phú thuộc huyện Tuy Phong và xã Phan Rí Thành, thuộc huyện Bắc Bình; chia làm 4 phường và 4 xã.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Phan Rí** là một địa danh trước đây dùng để chỉ một vùng đất nằm giữa hai con sông Lòng Sông (thuộc địa bàn huyện Tuy Phong) và sông Phố Hài (thuộc địa bàn thành
**Phan Rí Cửa** là một thị trấn ven biển thuộc huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận, Việt Nam. ## Địa lý Thị trấn Phan Rí Cửa nằm ngay cửa sông Lũy, phía nam huyện Tuy
**Vịnh Phan Rí** hay **Vũng Phan Rí** là vịnh ven bờ biển ở phía bắc tỉnh Bình Thuận, Việt Nam. Vùng nước của vịnh được giới hạn từ mũi La Gàn (xã Bình Thạnh, huyện
**Phan Thiết** là một thành phố ven biển cũ và là tỉnh lỵ, khu chính trị, kinh tế, văn hóa và khoa học kỹ thuật của tỉnh Bình Thuận, Việt Nam. ## Địa lý ###
**Giáo phận Phan Thiết** (tiếng Latin: _Dioecesis Phanthietensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam, thuộc Giáo tỉnh Sài Gòn, với địa bàn nằm trọn trong địa giới phần phía nam của
Tê Tê Men xin trân trọng chào sân giới thiệu sản phẩm hoàn toàn mới Dung dịch vệ sinh vùng kín dành cho Nam Tê Tê Men.Dung Dịch Vệ Sinh NamHãy tưởng tượng một nam
Tê Tê Men xin trân trọng chào sân giới thiệu sản phẩm hoàn toàn mới Dung dịch vệ sinh vùng kín dành cho Nam Tê Tê Men.Dung Dịch Vệ Sinh NamHãy tưởng tượng một nam
Tê Tê Men xin trân trọng chào sân giới thiệu sản phẩm hoàn toàn mới Dung dịch vệ sinh vùng kín dành cho Nam Tê Tê Men.Dung Dịch Vệ Sinh NamHãy tưởng tượng một nam
thumb|right|Một số món cà ri rau từ Ấn Độ right|thumb|Món cà ri gà với bơ trong một nhà hàng Ấn Độ thumb|Cà ri đỏ với thịt vịt ở [[Thái Lan]] **Cà-ri** (từ chữ Tamil là
**Rò rỉ dữ liệu** hay **vi phạm dữ liệu**, **lộ dữ liệu** là "việc tiết lộ, công khai hoặc làm mất thông tin cá nhân một cách trái phép". Kẻ tấn công có nhiều động
**Cà ri cừu** (còn gọi là **kosha mangsho**, và **cà ri cừu non** có nguồn gốc tại Bengal và Punjab. **Cà ri cừu đường sắt** là một biến thể của món ăn có nguồn gốc
Trong khoa học máy tính, **rỏ rỉ bộ nhớ** (tiếng Anh: _memory leak_) là một dạng rỏ rỉ tài nguyên xảy ra khi một chương trình máy tính quản lý không chính xác việc cấp
**_Total War_** là một sê-ri trò chơi máy tính thể loại chiến lược được phát triển bởi hãng The Creative Assembly có trụ sở tại Horsham, Anh. Dòng game bao gồm cả chiến lược theo
**Bộ Sơ ri** (danh pháp khoa học: **Malpighiales**) là một bộ lớn của thực vật có hoa, nằm trong nhánh hoa Hồng ("rosids") theo như phân loại của APG. Phân loại nội bộ của bộ
**Biểu tình phản đối Luật đặc khu kinh tế và Luật An ninh mạng** (hay **Biểu tình Việt Nam 2018**) là một loạt các cuộc biểu tình bùng phát trên khắp Việt Nam vào tháng
**Lò phản ứng kim loại lỏng** là một kiểu lò phản ứng hạt nhân tiên tiến sử dụng kim loại hóa lỏng làm chất dẫn nhiệt và làm mát. Lò phản ứng kim loại lỏng
**_Anno_** là một dòng game xây dựng thành phố, chiến lược thời gian thực, được hình thành vào năm 1998 bởi hãng Max Design. Sê-ri này tập trung vào việc giúp người chơi thiết lập
**Họ Rắn ri** (danh pháp khoa học: **_Homalopsidae_**) là một họ rắn, theo truyền thống được coi là một phân họ với danh pháp **_Homalopsinae_** trong họ Rắn nước (Colubridae). Họ này theo truyền thống
**Họ Sơ ri** hay còn gọi là **họ Kim đồng**, **họ Dùi đục** (danh pháp khoa học: **Malpighiaceae**) là một họ của khoảng 65-70 chi thực vật có hoa trong bộ Sơ ri (Malpighiales), có
**Tổng giáo phận Daegu** (tên trước đây là Taiku/Taegu) (; ) là một tổng giáo phận của Giáo hội Công giáo Rôma ở Hàn Quốc. **Tổng giám mục Daegu**, người có ngai tòa tại Nhà
**_Ri_** là một đơn vị hành chính của cả Triều Tiên và Hàn Quốc tương tự như đơn vị của Ấp.
Tọa lạc trên diện tích 5,565 km2, lãnh thổ giáo phận Suwon bao gồm nhiều thành phố gồm: một phần thành phố Ansan, Anseong, Anyang, Gunpo, Gwacheon, Gwangju, Gwangmyeong, Hanam, Hwaseong, Icheon, Osan, Pyeongtaek, Seongnam,
Viên nang Tru face Essence Ultra được biết đến là một trong những sản phẩm đứng đầu trong việc chăm sóc và bảo vệ làn da lão hóa. Ngay từ những ngày đầu tiên xuất
-Dầu gỗ đàn hương thường được biết đến với mùi gỗ xen lẫn chút ngọt. Loại dầu này thường được sử dụng làm phần nền cho các sản phẩm như nước hoa, mỹ phẩm và
MÔ TẢ SẢN PHẨMOH hàng hot về rồi về rồi nhé khách yêu ơi . Vi tảo đã đáp [Góc dưỡng da - Squalane Serum Snow Girl] ----- Sản phẩm rất đáng đồng tiền bát
Serum vi tảo Jellysish Plakton Booster phiên bản mới ra nhất Squalene là một hydrocarbon và triterpene và là hoạt chất quan trọng, động vật và thực vật đều tổng hợp được như nhóm sterol
Squalene là hợp chất hữu cơ tự nhiên, thường được sản xuất thương mại từ nguồn gan cá mập. Tuy nhiên, ngày nay nguồn squalene thực vật (dầu thực vật), cũng được khai thác từ
DAO XOANG là sản phẩm y học cổ truyền được đồng bào dân tộc Dao truyền lại qua bao đời hỗ trợ các vấn đề về mũi như viêm xoang, viêm mũi dị ứng, hắt
Bột trà xanh không chỉ có tác dụng tốt khi uống. Mà còn rất tốt khi dùng ngoài da, nhất là để dùng để đắp mặt. Vì do là bột mịn nên bột trà xanh
☄Tên: Tinh dầu nguyên chất Cà phê. ☄Xuất xứ: Nhập khẩu Ấn Độ ☄Hương Thơm: Hương thơm đặc trưng từ cafe. ☄Công dụng: - Giúp thoải mái tinh thần, tỉnh táo và làm việc hiệu
**Phần mềm ác ý**, còn gọi là **phần mềm ác tính**, **phần mềm độc hại**, **phần mềm gây hại** hay **mã độc** (tiếng Anh: **malware** là sự ghép của hai chữ _malicious_ và _software_) là
thumb|phải|Huy hiệu Giám mục Tôma Aquinô Vũ Đình Hiệu **Giáo phận Bùi Chu** (tiếng Latinh: _Dioecesis Buichuensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam. Giáo phận có nhiều xứ đạo lâu đời
[[Tập tin:Map of unitary and federal states.svg|thumb|upright=1.5| ]] **Định lý phân quyền** phát biểu rằng đối với ba chức năng kinh tế của Nhà nước, nên để cả chính quyền trung ương lẫn chính quyền
nhỏ|phải|Một con ruồi [[Chrysomya megacephala đang ăn phân]] **Động vật ăn phân** (tên Latin là _Coprophagia_ hoặc _coprophagy_) là việc các loài động vật tiêu thụ phân để hấp thụ chất hữu cơ từ đó.
nhỏ|phải|Xác một con nai sừng tấm đã bị phân hủy gần như hoàn toàn, chỉ còn trơ nắm xương khô **Phân hủy** là quá trình mà trong đó vật chất hữu cơ bị tan rã
nhỏ|Ký [[Hòa ước Trianon|Hiệp ước Trianon vào ngày 4 tháng 6 năm 1920. Albert Apponyi đứng ở giữa.
]] nhỏ|Các bộ trưởng ngoại giao của Hoa Kỳ, Anh, Nga, Đức, Pháp, Trung Quốc, Liên minh
**Phản địa đàng (**tiếng Anh: **dystopia)** (từ tiếng Hy Lạp cổ: δυσ _(dus)_ 'xấu' và τόπος _(tópos)_ 'nơi chốn'; còn có cách gọi khác là **cacotopia** hoặc **phản utopia**) là một cộng đồng xã hội
**Phan Huỳnh Điểu** (sinh ngày 11 tháng 11 năm 1924 - mất ngày 29 tháng 6 năm 2015) là một trong những nhạc sĩ tiêu biểu nhất của dòng nhạc cách mạng Việt Nam trong
**Giáo phận Thái Bình** (tiếng Latin: _Dioecesis de Thai Binh_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam nằm trên địa bàn của tỉnh Hưng Yên. Theo số liệu của Giáo hội năm
**Chiến dịch sự giận dữ của Chúa trời** (, _Mivtza Za'am Ha'el_) cũng được gọi là **Chiến dịch Bayonet**, là một chiến dịch mật do Israel và Mossad chỉ đạo nhắm tới các cá nhân
**Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông** là công ty cổ phần Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực chính là sản xuất kinh doanh các sản phẩm như bóng đèn và
**Giáo phận Jeonju** (; ) là một giáo phận của Giáo hội Latinh trực thuộc Giáo hội Công giáo Rôma ở Hàn Quốc. Giáo phận nằm trong giáo tỉnh Gwangju, Hàn Quốc, tuy nhiên các
**Giáo phận Hàm Hưng** (; ) là một giáo phận của Giáo hội Latinh trực thuộc Giáo hội Công giáo Rôma ở Bắc Triều Tiên. ## Địa giới Địa giới giáo phận bao gồm các
thumb|nhỏ|phải|210x210px|Bản đồ các đơn vị hành chính của Hàn Quốc thumb|nhỏ|phải|210x210px|Bản đồ phân loại các thành phố ở Hàn Quốc Hàn Quốc được chia thành 7 tỉnh (), 2 tỉnh tự trị đặc biệt (),
**_Eup_** hay **_ŭp** (Hán Việt: ấp)_ là một đơn vị hành chính của cả Triều Tiên và Hàn Quốc tương tự như đơn vị của thị trấn. ## Ở Hàn Quốc Cùng với "myeon" (diện),
**_Myeon_**, **_myŏn_** hoặc **_myon_** là một đơn vị hành chính của cả Triều Tiên và Hàn Quốc tương tự như đơn vị xã. ## Hàn Quốc Cùng với _eup_, _myeon_ là của một huyện ("gun")
Serum T-rị Nám DongSung Rannce 45mlDongsung là thương hiệu dược mỹ phẩm Hàn Quốc thuộc dòng cao cấp chuyên điều t-rị nám da và tàn nhang, hiệu quả điều t-rị sẽ tăng cường vượt bậc
**Cỏ ca ri** hay **hồ lô ba, khổ đậu** (danh pháp hai phần: **_Trigonella foenum-graecum_**) là một loài cây thuộc về họ Đậu (_Fabaceae_). Cỏ ca ri được sử dụng như là cây thuốc (phần
Rỉ đường. **Rỉ đường** hay **rỉ mật**, **mật rỉ**, **mật rỉ đường**, còn được gọi ngắn gọn là **mật**, là chất lỏng đặc sánh còn lại sau khi đã rút đường bằng phương pháp cô