✨Phạm Chuyên (điệp viên)

Phạm Chuyên (1922–2014), có mật danh Điệp viên Ares và bí danh Hạ Long, là một điệp viên người Việt Nam. Ông là nhân viên tình báo đầu tiên được Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ (CIA) chiêu mộ và đào tạo tại miền Nam Việt Nam để đưa ra miền Bắc Việt Nam hoạt động.

Trong thời gian từ 1963 đến 1970, cơ quan tình báo của miền nam Việt Nam không phát hiện được Phạm Chuyên đã quy hàng miền Bắc nên vẫn tiếp viện cho ông. Với những lần yêu cầu tiếp viện, Phạm Chuyên đã đưa nhiều nhân lực của CIA và lính Mỹ rơi vào những cái bẫy được thiết lập sẵn. Phạm Chuyên được tiếp tế tổng cộng 3 chuyến hàng đường biển, 3 chuyến hàng đường không. Chuyên được cung cấp thông tin của 5 đầu mối gián điệp ở Bắc Giang, Hải Phòng, Hà Giang, Quảng Ninh. Trong đó có hai toán biệt kích bị bắt ngay khi hạ cánh. sinh năm 1922 tại Quảng Ninh, trong thời kỳ Chiến tranh Đông Dương, với tên gọi Nguyễn Thiết, Cuối năm 1948, Phạm Chuyên phụ trách làm việc tại 3 xã của huyện Yên Hưng; đầu năm 1949, ông được điều về làm việc ở Ban Thi đua của tỉnh. Đầu năm 1950 thì chuyển sang Văn phòng Tỉnh ủy. Năm 1953, được cử đi học trường Đảng, ông bị tố cáo ngoại tình, sau đó đã cùng nhân tình bỏ trốn vào vùng địch nên bị khai trừ khỏi Đảng. Khi hòa bình lập lại ở miền Bắc, ông được bố trí làm việc tại một cơ quan và từng viết báo với bút danh Phạm Văn, Đầu tháng 10 năm 1960, Phan đưa Chuyên đến ngôi nhà số 13 đường Kỳ Đồng và thông báo với rằng Chuyên đã được tuyển dụng, Chuyên sẽ qua một khóa đào tạo với mức lương 3.000 đồng tiền Việt Nam Cộng hòa/tháng. Sau thời gian học, sẽ tăng lên 5.000 đồng/tháng.

Khám xét cưn nhà, lực lượng công an thu được 19 bộ lốc mã và một bộ vô tuyến điện bao gồm một máy phát, một máy thu và một máy phát điện quay tay. Từng có thời gian làm công an, còn được CIA đào tạo nên những ngày đầu khi bị bắt, Phạm Chuyên nhất quyết không khai. Sau khi nhận báo cáo của Công an tỉnh, Cục trưởng Cục Bảo vệ Chính trị đương nhiệm là Nguyễn Tài đã trực tiếp xuống Hồng Quảng.

Cục trưởng nhận thấy Phạm Chuyên rất thương mẹ và các em, nên cùng với việc thuyết phục Chuyên, Cục trưởng cũng chỉ đạo phải đối xử tốt với với người nhà Phạm Chuyên. Sau gần 2 tháng bị bắt, Phạm Chuyên đã khai hết kế hoạch mà CIA giao cho khi xâm nhập ra Bắc. Sau khi đánh giá lại toàn bộ quá trình bắt và khai thác thông tin từ Chuyên, Cục Bảo vệ Chính trị và Sở Công an Hồng Quảng khẳng định tất cả vẫn đảm bảo bí mật, kế hoạch thành lập một chuyên án được gửi lên Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn. Chuyên án BK63 được thành lập nhằm đấu tranh với CIA.

Chuyên án BK63

Tạo sự tin tưởng

Sáng ngày 8 tháng 8 năm 1961, tại xã Trạp Khê, huyện Yên Hưng (nay là Dốc Đổ, phường Vàng Danh, thị xã Uông Bí) Phạm Chuyên đã truyền tin báo cáo Ares tạm ổn cho “Tổng bộ”, ông yêu cầu để giữ an toàn thì khoảng thời gian giữa hai phiên truyền tin phải thưa hơn và không theo quy ước. Phía “Tổng bộ” vẫn có những hoài nghi, vì vậy việc thẩm tra vẫn được thực hiện ở những phiên liên lạc sau. Các trinh sát đã sáng tác cho Ares các thông tin để báo cáo kèm theo việc một số tin tức được lấy trên báo.

Tháng 10 năm 1961, sau vài lần dò xét cùng với việc được cung cấp nhiều thông tin chính xác, “Tổng bộ” mới thực tin Ares an toàn và đang hoạt động tốt. Ares đề nghị tiếp tế thêm kinh phí và thiết bị để có thể hoạt động sớm. “Tổng bộ” chấp thuận và yêu cầu Ares thống nhất địa điểm cùng quy ước, ám hiệu nhận hàng. Ban chuyên án đã chọn khu Đầu Đá trong Vịnh Hạ Long làm nơi nhận hàng.

Khai thác tình báo

Ngày 16 tháng 1 năm 1962, tàu Nautilus 1 gồm 10 thủy thủ đoàn từ Đà Nẵng chở ra 30 thùng hàng gồm máy điện báo, vàng, tiền thật của miền Bắc, lương thực, vũ khí tiếp tế. Sau khi toàn bộ hàng hóa được tập kết lên bờ xong, tàu và thủy thủ đoàn cùng hàng hóa bị đã bị bắt giữ. Ares thông báo với “Tổng bộ” là không nhận được hàng, có thể tàu đã bị đánh chìm vì thời tiết xấu và đề nghị có thêm đợt tiếp tế thêm. Ares tiếp tục cung cấp tin tức có “giá trị”, hơn một tháng sau, “Tổng bộ” bất ngờ thông báo đã đưa hàng ra và cho biết tọa độ nơi cất giấu. Hàng hóa gồm 23 kiện hàng lương thực và thuốc cùng 7 thùng vũ khí. “Tổng bộ” cũng cung cấp cho Phạm Chuyên 5 đầu mối gián điệp ở khu vực miền Bắc Việt Nam.

Tháng 8 năm 1963, khi một chuyến tàu tiếp tế bốc hàng trên đường trở ra thì bị công an phát hiện và truy bắt được, lấy lý do việc tiếp tế theo đường biển không còn an toàn, Ares đề nghị chuyển sang tiếp tế theo đường không. “Tổng bộ” lập tức chấp nhận đề nghị này. Lần này, Ban chuyên án chọn Khe Ru của huyện Hoành Bồ, nơi rất an toàn để máy bay thả dù làm nơi nhận hàng. Sau đợt tiếp viện này, những yêu cầu sau đó của Ares đều được “Tổng bộ” đáp ứng, dẫn đến việc hai nhóm biệt kích của Việt Nam Cộng hòa bị bắt.

Ngày 28 tháng 6 năm 1964, nhóm biệt kích Eagle gồm 6 người nhảy dù xuống khu vực Bắc Giang có nhiệm vụ phá hoại quốc lộ 1, quốc lộ 4 và tuyến đường sắt Mục Nam Quan và căn cứ không quân Mai Phả. Nhóm biệt kích này đã bị bắt khi vừa tiếp đất, những thông tin hoạt động của nhóm sau đó được làm giả và gửi đều đặn về “Tổng bộ”. Nhóm Nghiên cứu và Quan sát thuộc Bộ Chỉ huy Viện trợ Quân sự Mỹ tại Việt Nam (MACV-SOG) sau đó đã tiếp quản Ares.

Ngày 21 tháng 9 năm 1967, nhóm Red Dragon, gồm có 7 biệt kích nhà dù xuống Hà Giang nhằm phá hoại các con đường quốc lộ và các cơ sở kinh tế, nhóm này cũng bị bắt ngay khi hạ cánh, trong khi các tin báo vẫn được gửi về “Tổng bộ”. Sĩ quan CIA Walter McIntosh chắc chắn rằng Phạm Chuyên là kẻ hai mặt nên đã trình một báo cáo dài 12 trang để dẫn bằng chứng, ông cũng từ chối hỗ trợ MACV-SOG thực hiện các đợt tiếp tế cho điệp viên này. Tuy nhiên, cảnh báo của McIntosh bị những người điều hành MACV-SOG phớt lờ. Họ vân tiếp tục tin dùng Phạm Chuyên. Trong khi các sĩ quan Sài Gòn thì cho rằng Red Dragon vẫn đang hoạt động, vì nhóm này vẫn giữ liên lạc từ 1968 đến 1969.

“Tổng bộ” từng yêu cầu Ares xác định tọa độ của các cây cầu cần đánh sập trên Quốc lộ 18, sau khi thị sát, Ban chuyên án đã cung cấp tọa độ của những cây cầu bị hỏng để Ares lập báo cáo. Sau đợt ném bom, Ares báo cáo chính xác các cầu đã bị phá hoại. Một số địa điểm quốc phòng cũng được “sáng tác” như thật để Ares báo cáo.

Tổ chuyên án

Trong 10 năm hoạt động, tổ chuyên án gồm 3 trinh sát cùng với Phạm Chuyên chủ yếu sống trong các hang hoặc dựng trại ở những vùng rừng núi biệt lập. Địa điểm ban đầu là hang Cảnh Tiên, xã Sơn Dương, huyện Hoành Bồ (nay là phường Bãi Cháy, thành phố Hạ Long), khi máy bay Mỹ ném bom khu vực miền Bắc thì họ chuyển về Hà Lầm. Khi nơi này bị ném bom, tổ lại chuyển vào một hang núi ở khu vực Quang Hanh. Để thay đổi tọa độ liên lạc, mỗi lần truyền tin, cả tổ lại phải đi ô tô lên Uông Bí. Không theo chu kỳ cụ thể mà cứ khoảng 10 đến 20 ngày Ares phải có tin tức báo về cho “Tổng bộ”. Theo đó, các trinh sát biên soạn các tin tức cho Phó giám đốc Công an tỉnh Lê Mai duyệt, các tin tức tiếp tục được trình lên Cục trưởng Nguyễn Tài phê duyệt lần cuối rồi cho Ares phát vào Nam.

Kết thúc chuyên án

Giữa năm 1969, sau gần 10 năm đưa Ares ra miền Bắc, “Tổng bộ” có yêu cầu Phạm Chuyên quay lại miền Nam đồng thời cũng ra lệnh cho hai toán Eagle và Red Dragon rút lui. Từ tháng 9 năm 1969, Ban chuyên án đã giả điện tín của Ares và Eagle vào cho “Tổng bộ” thông báo rất muốn được trở về miền Nam sớm, nhưng phải có thời gian chuẩn bị để đảm bảo việc rút lui được an toàn. Riêng với Eagle, Ban chuyên án còn gửi báo cáo vì không thể triệt xuất được bằng đường bộ, đường biển nên Eagle phải giải tán và nhờ cơ sở giúp đỡ chờ điều kiện thích hợp để Trung ương ra đón sau.

Đầu tháng 10 năm 1969, Bộ Công an quyết định kết thúc chuyên án Red Dragon. Ngày 13 tháng 12 năm 1969, thông tin một toán biệt kích bị bắt giữ tại Hà Giang được thông tấn miền Bắc Việt Nam lan truyền, đồng thời Red Dragon cũng ngừng liên lạc. 3 ngày sau, “Tổng bộ” gửi bức điện cho Ares với nội dung quyết định chấm dứt liên lạc từ ngày 1 tháng 1 năm 1970. Yêu cầu Hạ Long chôn giấu tất cả trang bị và tiêu hủy tài liệu giấy tờ, tìm cách vượt tuyến về lại miền Nam, sẽ có đại diện của “Tổng bộ” đến đón tiếp. Hạ Long nếu có tin tức đặc biệt phải gửi về trước ngày 31 tháng 12 năm 1969. Cùng lúc ấy, toán Eagle cũng nhận được một bức điện có nội dung tương tự.

Theo tài liệu giải mật của phía Việt Nam, sau gần 10 năm hoạt động, chuyên án đã 13 lần qua mặt đươc trung tâm tình báo địch, cung cấp 307 thông tin giả về tọa độ mục tiêu hàng đầu của máy bay chiến đấu Mỹ. Dẫn dụ và bắt giữ hàng chục gián điệp biệt kích, thu giữ 1 tàu cùng hàng chục tấn vũ khí, khí tài hiện đại. Số vũ khí này được Bộ Công an đã giao cho Bộ Quốc phòng đưa vào chi viện chiến trường miền Nam. Đến thời điểm chuyên án kết thúc, “Tổng bộ” đã gửi cho Ares 3 chuyến hàng qua đường biển, 3 chuyến hàng đường không gồm lương thực, vũ khí còn có phương tiện, máy móc, tiền, vàng.

Cuối đời

Sau khi Chuyên án BK63 kết thúc, Phạm Chuyên xin ở lại báo Nhân Dân và báo Khoa học và Đời sống làm việc, qua đó ông học thêm được nghề bốc thuốc và từng đạt giải nhất một cuộc thi viết của Báo Khoa học đời sống.

Ngày 1 tháng 1 năm 1970, Chuyên án BK63 chính thức kết thúc. Một vở kịch được dựng lên, Phạm Chuyên trên đường vượt tuyến để vào Nam đã mất liên lại tại khu vực Vĩnh Linh. Công an Quảng Ninh đã liên hệ với chính quyền huyện Đông Triều cấp đất ở, ruộng vườn và xây dựng nhà cho Phạm Chuyên.

Gần một năm sau, ông Chuyên trả lại nhà, đưa vợ con trở về quê ở thôn Thùa, xã Tiền An, huyện Yên Hưng sinh sống đến khi qua đời vào tháng 11 năm 2014, hưởng thọ 93 tuổi. Ông có hai người con, một trai, một gái. Theo gợi ý của Thiếu tướng Lê Mai, Phạm Chuyên đã viết một tự truyện và được Lê Mai giữ.

Vinh danh

Trong thời gian cơ quan tình báo của Việt Nam Cộng hòa chưa biết Phạm Chuyên là điệp viên hai mang đã từng trao cho ông 12 huân-huy chương trong số này có Anh dũng Bội tinh. Với những đóng góp của mình với Nhà nước Việt Nam, năm 1997, Phạm Chuyên được Chủ tịch nước trao Huân chương Kháng chiến hạng Nhất. Ông cũng được Bộ Công an tặng thưởng Huy chương Vì An ninh Tổ quốc.