Núi Đền (chữ Hebrew: הַר הַבַּיִת, chữ Ả Rập: الحرم القدسي الشريف, chữ Hán-Việt: Thánh Điện sơn) là thánh địa tôn giáo ở vào thành cổ Jerusalem, Israel. Tính nhạy cảm của Núi Đền, nằm ở lịch sử có âm hưởng bất phàm của nó. Toạ lạc ở chỗ có diện tích không đến 14 hécta, đã bảo tồn rất nhiều di tích tôn giáo, là thánh địa của Do Thái giáo, Cơ Đốc giáo và Hồi giáo.
Chỗ ở của Thiên Chúa
Núi Đền được người Do Thái tôn làm thánh địa là bởi vì truyền thuyết kể rằng Abraham - tổ tiên của người Do Thái, tiếp nhận thánh chỉ Thiên Chúa và hiến tế con trai của mình ở chỗ đó; Jacob - cháu trai của ông, đánh vật với thiên sứ cũng ở chỗ đó, và lại được ban cho cái tên là "Israel" (ý nghĩa "đấu vật với Chúa"). Để tưởng niệm chỗ thiêng liêng nhất của dân tộc Do Thái, tương truyền rằng vua Salomon sử dụng 200.000 người vào năm 1010 trước Công nguyên, bắt đầu thi công thánh điện ở núi Moriah thuộc Jerusalem, dùng để bái quỵ và dâng cúng Thiên Chúa của Do Thái giáo, lại còn cất giữ rương Khế Ước (bên trong bố trí hai khối thạch bản có khắc Mười điều răn), các đồ vật của Chúa như thuyền cứu nạn Noah. Công trình hoàn tất vào năm 957 trước Công nguyên. Thánh điện sau khi dựng xong dài 30 mét, rộng 10 mét, cao 15 mét, hùng vĩ vô cùng, có biệt hiệu là "chỗ ở của Thiên Chúa".
Canh phòng và bảo vệ Núi Đền
Tuy nhiên tình cảnh tốt không lâu, vào năm 586 trước Công nguyên, vua Babylon đến chỗ này giết hại, ông ta đã tàn phá Núi Đền, đã xua đuổi người Do Thái. Mãi đến năm 538 trước Công nguyên, sau khi vua Ba Tư Cyrus tiêu diệt Babylon, người Do Thái mới được cho phép quay trở về, và hơn 5.000 đồ vật thánh điện được trao trả. Do đó, người Do Thái bắt đầu tái thiết thánh điện thứ hai trên nền móng ban đầu của thánh điện thứ nhất vào năm 516 trước Công nguyên. Không ngờ năm 70 Công nguyên, hoàng đế La Mã trấn áp cuộc khởi nghĩa của người Do Thái, thẳng tay đem thánh điện tái thiết thiêu huỷ triệt để, chỉ giữ lại một đoạn móng tường của bức tường phía Tây. Người đời sau thu tập tàn thạch, xếp chồng lên thành một bức tường ngay trên móng tường.
Vào thời kì đế quốc La Mã, ngày 09 tháng 11 mỗi năm - ngày tưởng niệm thánh điện bị phá huỷ, người Do Thái khắp nơi trên thế giới mới được cấp phép đến di chỉ bức tường phía Tây của Núi Đền đề cầu cúng. Người Do Thái chịu đủ khổ nạn mặt hướng về tường đổ vách nát của thánh điện tất cả đều nhịn không được, sụt sùi than khóc bi thương, "bức tường Than Khóc" vì nguyên do mà được đặt tên. Kinh thánh Do Thái "Talmud" nói rằng: "Thiên Chúa đã cho thế giới mười phần đẹp, chín phần ở Jerusalem", nhưng cũng có người đời sau nói rằng: "Thiên chúa đã cho thế giới mười phần buồn, chín phần ở Jerusalem". Có lẽ chính bởi vì cái đẹp tụ hội quá nhiều, Jerusalem, đặc biệt là Núi Đền mới trở thành chỗ tranh chấp liên miên không ngớt.
Năm đó, Israel khai thông đường hầm dưới đất ở Núi Đền xuyên qua phần nền của hai nhà thờ lớn Hồi giáo (bức tường Than Khóc đã bắt đầu nối tiếp với đường Khổ Nạn) và thủ tướng Israel Ariel Sharon bước vào nhà thờ Hồi giáo ở Núi Đền, đều từng dẫn đến xung đột bạo lực của hai phía Palestine và Israel, hơn nữa tổ chức Do Thái cực đoan luôn luôn gào thét cần làm sụp đổ hai nhà thờ lớn Hồi giáo, tái thiết thánh điện thứ ba của họ. Mỗi năm những phần tử cực đoan này đều phải đem một hòn đá vận chuyển đến sát gần bức tường Than Khóc, theo người ta nói rằng khối đá lớn được bảo tồn ở trong thánh điện Jerusalem, cử hành nghi thức tái thiết thánh điện mang tính tượng trưng. Quảng trường ở bức tường Than Khóc nhìn có vẻ "gió yên sóng lặng", nhưng không biết lúc nào thì sẽ bùng phát xung đột. Mũi đông nam ở thành cổ Jerusalem có một khoảnh đất rộng và bằng phẳng, đây chính là nơi mà cả thế giới nghe danh biết tiếng, cũng chính là khu vực mà Sharon tuyên bố vẫn kiểm soát trong tay như cũ. Mọi người đều biết, quảng trường Núi Đền có rất nhiều di tích cổ trọng yếu, đã thu hút số lượng rất lớn du khách đến thăm viếng thưởng lãm. Quảng trường Núi Đền có chiều dài bắc-nam 490 mét, rộng đông-tây 280 mét. Người Do Thái đem nó coi là thánh địa tôn giáo của mình. Họ cho biết, người đầu tiên Adam do Jehovah - Thiên Chúa thực sự mà họ tin kính, sáng tạo chính là dùng đất ở quảng trường Núi Đền mà nặn thành. Họ còn cho biết, khối đá lớn trên quảng trường Núi Đền có quan hệ với thủy tổ người Do Thái. Khối đá lớn này dài chừng 17,7 mét, rộng 13,5 mét, cao 1,2 mét so với mặt đất. Người Do Thái đã lưu truyền trong dân gian truyền thuyết, Abraham - thủy tổ của họ vì mục đích biểu thị trung thành trước Jehovah, từng tự tay đem con trai của mình Isaac trói chặt lại, đặt ở trên khối đá lớn này, chuẩn bị đem Isaac coi là thịt tế, dâng cho Jehovah, Jehovah cảm được lòng thành của ông, ban xuống cừu non vô tội để thay thế. đã dựng lên nhà thờ Hồi giáo bằng đá ở đoạn phía bắc của di chỉ thánh điện Do Thái, bởi vì khối đá đó mà Ibrahim - tổ tiên Do Thái trong truyền thuyết, cúng bái Allah thì ở vào trung tâm chính điện bên trong nhà thờ Hồi giáo này.
Từ năm 1948 đến năm 1967 khoảng thời gian Jordan thống trị Đông Jerusalem, không cho phép người Israel đi vào thành cổ Jerusalem. Chỗ này được hợp nhất với cả bờ tây sông Jordan thành Vương quốc Jordan vào năm 1950.
Sau chiến tranh Sáu Ngày năm 1967, Israel đã chiếm cứ Đông Jerusalem, người Jordan bị trục xuất về bờ đông sông Jordan. Tuy nhiên, về sau Israel đạt tới thoả thuận với Jordan, nhà thờ Mái Vòm Đá và nhà thờ Al-Aqsa vẫn do người Jordan quản lí, khắp chung quanh có quân cảnh Israel canh phòng nghiêm mật.
Giáo đường Mộ Thánh
Trên Núi Đền có rất nhiều đồ thánh của Cơ Đốc giáo. Vào năm 335 Công nguyên, hoàng hậu Helena - mẹ của Constantinus Đại đế, hạ lệnh, xây dựng nhà thờ Mộ Thánh (hoặc gọi nhà thờ Phục Sinh) ở ngay chỗ Chúa Giê-su bị nạn, mai táng và phục sinh, toà giáo đường này nằm ở chỗ cách di chỉ thánh điện Do Thái giáo 400 mét về hướng tây, là một trong những thánh địa chủ yếu trong lòng và mắt của các tín đồ Cơ Đốc giáo trên toàn thế giới.
Toàn cảnh đồ
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Núi Đền** (chữ Hebrew: הַר הַבַּיִת, chữ Ả Rập: الحرم القدسي الشريف, chữ Hán-Việt: Thánh Điện sơn) là thánh địa tôn giáo ở vào thành cổ Jerusalem, Israel. Tính nhạy cảm của Núi Đền, nằm
thumb|Cừu núi đen xứ Wales **Cừu núi đen xứ Wales** (Tiếng xứ Wales: Defaid Mynydd Duon, phát âm [ˈdevaɪd ˈmənɪð ˈdɪɔn]) là một loại cừu núi màu đen Welsh, được lai tạo cho nuôi cừu
**Vườn quốc gia Núi Đen** là một vườn quốc gia ở bang Queensland, Úc, cách thành phố Brisbane 1.539 km về phía tây bắc, và cách thành phố Cooktown 21 km dọc theo đường Mulligan Highway. Điểm
**Dãy Cascade** (tiếng Anh: **' hay **' (ở Canada)) là một dãy núi kéo dài nằm đối diện với bờ biển thuộc khu vực phía tây của Bắc Mỹ, giữa tiểu bang California, Oregon, Washington
**Hẻm núi Sićevo** (tiếng Serbia: _Сићевачка клисура_) của Serbia nằm ở thung lũng sông Nišava do dòng chảy cắt qua núi đá kiến tạo nên, giữa các nhánh phía bắc của núi Suva và các
**Núi Sóc** (còn gọi là **núi Mã**, **núi Đền**, **núi Vệ Linh**) là ngọn núi lớn đầu tiên của dãy Tam Đảo về phía đông nam, nằm trên địa phận huyện Sóc Sơn, thành phố
Núi Ôliu nhìn từ thành phố cổ cho thấy nghĩa trang Do Thái Toàn cảnh núi Ôliu **Núi Ôliu** hay **núi Cây Dầu** (tiếng Hebrew: הר הזיתים, _Har HaZeitim_; tiếng Ả Rập: جبل الزيتون, الطور,
**Đền Hùng** (Tên chữ: **Hùng Vương miếu**) là tên gọi khái quát của Khu di tích lịch sử Đền Hùng - quần thể đền chùa thờ phụng các Vua Hùng và tôn thất của nhà
**Smrk** ( ; ) là ngọn núi cao nhất của Séc của dãy núi Jizera . Có chiều cao , đôi khi nó được gọi là "Vua của các ngọn núi Jizera" ## Địa lý
**Núi Thị Vải** là một ngọn núi tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, diện tích 13 km2, độ cao 467 m ## Tự nhiên Diện tích núi khoảng 13 km2 là một phần của cụm núi
**Núi tuyết Mai Lý** (梅里雪山 - Mai Lý tuyết sơn / Meili Xue Shan) là một dãy núi ở Khu tự trị dân tộc Tạng Địch Khánh, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Đỉnh núi cao
Mount Kenya has a low profile typical of a [[shield volcano. Các ngọn núi trung tâm tạo thành đá nút núi lửa và đã bị phơi lộ ra thông qua quá trình bào mòn băqng.]]
**Dãy núi Ba Nhan Khách Lạp** hoặc **Ba Nhan Khách Lạt** () là dãy núi nằm ở phía nam trung tâm của tỉnh Thanh Hải, tây bắc Trung Quốc. Nó kéo dài từ phần trung
Ukraina chủ yếu có hai vùng núi chính, là dãy núi Karpat ở phía tây nam và dãy núi Krym thuộc bán đảo cùng tên đang do Nga kiểm soát. Ukraina nằm ở đồng bằng
Cổng đền Vua Lê Đại Hành Tế hội đền Vua Lê vào dịp lễ hội [[cố đô Hoa Lư]] Đường chính đạo đền Vua Lê Đại Hành **Đền Vua Lê Đại Hành** là một di
**Núi Sion** hay **Zion** (tiếng Hebrew: הר ציון, _Har Tsiyyon_) là một thuật từ thay đổi nghĩa tùy theo giai đoạn. Ban đầu tên gọi này dùng để chỉ Đồi Hạ Đông (Thành phố của
**Khu di tích lịch sử đền Sóc** nằm dưới chân Núi Sóc là nơi gắn với truyền thuyết anh hùng Thánh Gióng bay về trời sau khi đánh thắng giặc Ân. ## Lịch sử hình
nhỏ|phải|Chữ thập của dòng Đền Các **Chiến hữu Nghèo của Chúa Kitô và Đền Solomon** (tiếng Latinh: _paupers commilitones Christi Templique Solomonici_), thường được gọi tắt là **Hiệp sĩ dòng Thánh**, **Hiệp sĩ dòng Đền**
nhỏ|Núi lửa [[Sabancaya, Peru năm 2017]] nhỏ|Dãy núi lửa [[Cordillera de Apaneca tại El Salvador. Quốc gia này có 170 núi lửa, 23 đang hoạt động, gồm hai hõm chảo, một trong hai là siêu
**Khu du lịch Núi Bà Đen** (hay **Sun World BaDen Mountain**) là tập hợp các điểm du lịch nằm trong quần thể núi Bà Đen thuộc địa phận phường Bình Minh, tỉnh Tây Ninh. Khu
**Dãy núi Kavkaz**, hoặc gọi **mạch núi Cáp-ca** (chữ Anh: Caucasus Mountains) là mạch núi phân chia giới hạn hai châu lục. Đỉnh núi cao nhất của nó là En-bơ-rút, chiều cao so với mức
Núi Ngọc Mỹ Nhân nhìn từ phía Nam **Núi Ngọc Mỹ Nhân**, còn có tên là **núi Cánh Diều**, là di tích lịch sử văn hóa quốc gia nằm ở phía đông nam phường Hoa
**Núi Bà Đen** là ngọn núi lửa đã tắt nằm phần lớn ở phường Bình Minh, tỉnh Tây Ninh, Việt Nam. Với độ cao 986 m, đây là ngọn núi cao nhất miền Nam Việt
Núi chùa Non Nước bên sông Đáy nhìn từ trên [[cầu Ninh Bình]] **Núi Non Nước** (tên cổ là _Dục Thúy Sơn_), là một danh thắng nằm ở ngã ba sông, nơi sông Vân đổ
**Ba Vì** là một dãy núi đất và đá vôi nhỏ, trải dài trên các huyện Ba Vì, Thạch Thất của Hà Nội và thành phố Hòa Bình của tỉnh Hòa Bình. Đỉnh núi Ba
thumb|Một nhóm núi lửa bùn ở [[Gobustan Rock Art Cultural Landscape|Gobustan, Azerbaijan]] thumb|Núi lửa bùn ở Htee Pwint Kan Umbrella Pond ([[Myanmar).]] thumb|upright=1.4|Trầm tích chứa hydrat, thường liên quan đến hoạt động núi lửa bùn.
nhỏ| Tatra - ảnh từ công cụ [./https://en.wikipedia.org/wiki/NASA_World_Wind NASA World Wind] (Vệ tinh nhân tạo NLT Visible) nhỏ| [./https://en.wikipedia.org/wiki/Western_Tatras Western Tatras] -n hìn từ độ cao trung bình nhỏ|Dãy núi Tatra - Czerwone Wierchy nhỏ|Cáo
nhỏ|Io, với hai cột khói núi lửa trên bề mặt của nó. **Núi lửa trên Io**, một vệ tinh tự nhiên của Sao Mộc, với số lượng lên đến hàng trăm, là hoạt động địa
**Núi Trường Bạch**, còn gọi là **núi Bạch Đầu**, **núi Paektu**, là một ngọn núi dạng núi lửa nằm trên biên giới giữa Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên và Trung Quốc. Với
**Dãy núi Hồng Lĩnh** (chữ Hán: 鴻嶺, tên chữ: Hồng Sơn, tên nôm: Ngàn Hống, tên gọi dân gian: Rú Hống) là một dãy núi nằm tại tỉnh Hà Tĩnh. Dãy núi Hồng Lĩnh cùng
**Dãy núi Rocky** hay đơn giản là **Rockies** (phát âm như "Roóc-ky", đôi khi còn được biết đến với tên **Rặng Thạch Sơn**), là dãy núi khá rộng ở miền Tây Bắc Mỹ. Dãy núi
**Bảy Núi** có tên chữ là **Thất Sơn** (Hán-Việt), các tín đồ Bửu Sơn Kỳ Hương tôn xưng là **Bửu Sơn**, gồm bảy ngọn núi không liên tục, đột khởi trên đồng bằng miền Tây
**Núi Tabor** (tiếng Hebrew: הַר תָּבוֹר, tiếng Hy Lạp: ) là một núi của Israel ở vùng Galilea Hạ, nằm ở đầu phía đông của thung lũng Jezreel, cách Biển hồ Galilee 17 km về phía
phải|nhỏ|300x300px| Miệng núi lửa của [[Núi St. Helens|núi lửa St. Helens (năm 1980) ]] thế=|nhỏ|300x300px|Miệng núi lửa của núi lửa Cameroon phun bắn ra vào năm 2000. **Miệng núi lửa** (chữ Anh: _crater_) là chỉ
**Rapa Nui** là dân tộc thiểu số bản địa Polynesia trên Đảo Phục Sinh ở Thái Bình Dương. Người dân Rapa Nui hiện chiếm 60% dân số của đảo Phục Sinh, còn một phần lớn
thumb|Tranh vẽ núi Tu-di của [[vũ trụ học Kỳ-na giáo trong _Samghayanarayana_]] thumb|Núi Tu-di trong [[thangka của người Bhutan, thế kỷ 19, Trongsa, Bhutan]] thumb|Bích họa mô tả núi Tu-di ở Wat Sakhet, [[Bangkok, Thái
nằm ở khu vực đông nam của quận Toyama, Nhật Bản. Đây là một trong những đỉnh núi cao nhất thuộc dãy núi Hida ở , và là một trong của Nhật Bản cùng với
**Núi Lão Quân** (tiếng Trung: 老君山, bính âm Hán ngữ: _Lǎojūn shān,_ Từ Hán Việt: _Lão Quân sơn_, tiếng Anh: _The Laojun Mountain_), tên gốc là núi Cảnh Thất (景室山), một ngọn núi nằm ở
phải|Thung lũng trăm năm **Núi Langbiang** là một cụm núi cao nằm cách thành phố Đà Lạt 12 km thuộc địa phận huyện Lạc Dương. Hai núi cao nhất tại đây là núi Bà cao 2.167
nhỏ|280x280px|Núi Sam **Núi Sam** có tên khác **Vĩnh Tế Sơn** hay **Ngọc Lãnh Sơn** cao 284 m có chu vi 5.200m, trước thuộc xã Vĩnh Tế, nay thuộc phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc,
**Núi Cấm** (Cấm Sơn, còn được gọi là **Núi Ông Cấm** hay **Thiên Cấm**, tên Khmer: **Pnom ta piel** hay **Pnom po piêl**) là một ngọn núi ở xã Núi Cấm, tỉnh An Giang, Việt
nhỏ|335x335px|Vị trí mạch núi U-ran ở Nga nhỏ|905x905px|Mạch núi từ bắc đến nam chia làm 5 khúc núi Cực địa U-ran, núi Á cực địa U-ran và núi Bắc, Trung, Nam Ural **Dãy núi Ural**,
**Đền Bà Chúa Kho** ở Bắc Ninh là một di tích lịch sử đã được Nhà nước Việt Nam công nhận. Đền bà Chúa Kho Bắc Ninh là một đền thờ Mẫu nằm tại vùng
nhỏ|Bản đồ núi lửa Pelée 1094 nhỏ|Đảo [[Martinique]] **Sự kiện phun trào núi lửa Pelée** được xem là một thảm hoạ phun trào núi lửa tồi tệ nhất thế kỷ XX, đã giết hơn 30.000
**Chuỗi núi ngầm Hawaii–Emperor** (tiếng Anh: _Hawaiian-Emperor seamount chain_) là một dãy các núi ngầm trong Thái Bình Dương và nhô khỏi mặt biển ở quần đảo Hawaii. Chuỗi được hợp thành từ hai bộ
thumb|[[Nhà núi lửa học lấy mẫu dung nham bằng búa đá và xô nước]] **Núi lửa học** là ngành khoa học nghiên cứu về núi lửa, dung nham, magma, và các hiện tượng địa chất,
**Núi Agung** hoặc **Gunung Agung** là một ngọn núi lửa ở Bali, Indonesia, nằm ở phía nam của núi lửa Batur, cũng ở Bali. Núi lửa dạng tầng Gunung Agung là ngọn núi cao nhất
**Núi Tongariro** () là một núi lửa phức hợp trong Vùng Núi lửa Taupo của Đảo Bắc của New Zealand. Nó nằm cách về phía tây nam của hồ Taupo, và là cực bắc của
**Núi lửa Taal** () là núi lửa của Philippines, ở vào tỉnh Batangas đảo Luzon, Nhìn từ sườn núi Tagaytay, núi lửa Taal và hồ là một trong những khung cảnh đẹp nhất và hấp
nhỏ|300x300px| Luồng mạt vụn núi lửa của [[núi lửa Mayon ở nước Cộng hoà Philippines, năm 1984. ]] **Luồng mạt vụn núi lửa** (chữ Anh: Pyroclastic flow) là luồng khí hơi tốc độ cao lúc