✨Ngựa
Ngựa (Equus ferus caballus) là một loài động vật có vú trong họ Equidae, bộ Perissodactyla (bộ móng guốc). Loài này được Linnaeus mô tả năm 1758., và là một trong số 8 phân loài còn sinh tồn cho tới ngày nay của họ Equidae. Ngựa đã trải qua quá trình tiến hóa từ 45 đến 55 triệu năm để từ một dạng sinh vật nhỏ với chân nhiều ngón trở thành dạng động vật lớn với chân một ngón như ngày nay.
Nuôi dưỡng
Con người bắt đầu thuần dưỡng ngựa vào khoảng 4000 – 4500 TCN, và người ta tin rằng ngựa đã được nuôi phổ biến ở châu Âu vào khoảng 3000 TCN – 2000 TCN. Ngựa chiến được sử dụng rộng rãi trong chiến tranh, nhất là chiến tranh thời cổ.
Tuổi đời
Tùy thuộc vào giống, sự quản lý và môi trường, thức ăn, nước uống v.v ngày nay ngựa có tuổi thọ khoảng 25 đến 30 năm. Con ngựa sống thọ nhất có thể kiểm chứng là "Old Billy", một con ngựa sống trong thế kỷ 19 với tuổi thọ là 62 năm. Hiện nay, Sugar Puff, con ngựa được liệt kê trong Sách Kỷ lục Guinness như là con ngựa pony già nhất còn sống trên thế giới, đã chết ngày 25 tháng 5 năm 2007 ở độ tuổi 56.
Sinh sản
Ngựa cái mang thai kéo dài khoảng 335-340 ngày. Ngựa thường sinh một. Ngựa con có khả năng đứng và chạy một thời gian ngắn sau sinh. Ngựa bốn tuổi được coi là ngựa trưởng thành, mặc dù chúng tiếp tục phát triển bình thường cho đến khi sáu tuổi, thời gian hoàn thành sự phát triển của ngựa cũng phụ thuộc vào kích cỡ của ngựa, giống, giới tính và chất lượng chăm sóc.
Giống ngựa
Ngựa giống nhỏ (Mirature Horses) là loài ngựa nhỏ nhất thế giới, chỉ cao từ 35 cm đến 47 cm. Loài ngựa này chỉ sống tập trung ở vùng núi Nam Carolina (Mỹ). Tuổi thọ trung bình của một chú ngựa này từ 40 đến 50 năm, trong khi đó, ngựa bình thường có tuổi thọ chỉ từ 20 đến 30 năm.
👁️ 1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
upright|Một kỵ sĩ trên lưng ngựa nhỏ|phải|Một con ngựa kéo hạng nặng, có thể dùng để tải pháo **Ngựa** là động vật được sử dụng nhiều nhất trong cuộc chiến, nhất là chiến tranh thời
**Ngựa bạch**, **ngựa bạch tạng** hay **ngựa trắng trội** (Dominant White – ký hiệu D) là những cá thể ngựa có bộ lông màu trắng tuyền do tương tác của các gen lặn (alen lặn)
nhỏ|phải|Ngựa trắng Pháp **Ngựa trắng** là thuật ngữ chỉ chung về những con ngựa có sắc lông sáng màu theo quang phổ trắng. Thuật ngữ ngựa trắng có phạm vi chỉ màu sắc sáng ở
**Hình tượng con ngựa** hiện diện từ sớm trong văn hóa Đông-Tây, con ngựa là một trong những loài vật được con người thuần hóa và sử dụng trong đời sống hàng ngày và loài
nhỏ|phải|Một con [[ngựa hồng đang ăn cỏ khô, ngựa thuộc nhóm đại gia súc, chúng có nhu cầu thức ăn lớn, những con ngựa có khối lượng lớn thì cần lượng thức ăn nhiều hơn]]
**Hình tượng con ngựa trong nghệ thuật** là hình ảnh của con ngựa trong nghệ thuật, ngựa là chủ đề khá quen thuộc trong văn học, âm nhạc, hội họa, điêu khắc, kiến trúc, chúng
nhỏ|phải|Một con ngựa đang gặm cỏ **Cơ thể học của loài ngựa** (tiếng Anh: _Equine anatomy_) là ngành giải phẫu đại thể và vi thể ở ngựa và các loài thuộc họ Ngựa khác, bao
nhỏ|phải|Một con ngựa ô nhỏ|phải|Một con ngựa đen **Ngựa đen** hay còn gọi là **ngựa ô** hay **hắc mã** là tên gọi trong tiếng Việt chỉ về những con ngựa có sắc màu đen là
**Nhân giống ngựa** là việc con người thực hành nhân giống các loại ngựa, nhân giống ngựa nhằm mục đích tạo ra thế hệ ngựa mới nhưng cũng có thể là quá trình chọn giống
**Ngựa giống lùn** hay còn gọi là **ngựa lùn** (Pony) hay **ngựa cu** là dòng ngựa có vóc dáng thấp nhỏ, thông thường chiều ngang không quá 58 inches, cao khoảng 14,2 gang tay. Các
nhỏ|phải|Một [[chiến binh Mông Cổ trên lưng ngựa, ngựa Mông Cổ là biểu tượng cho những con ngựa chiến ở vùng Đông Á trong thời Trung Cổ]] nhỏ|phải|Một kỵ xạ Nhật Bản đang phi nước
nhỏ|phải|Một con ngựa có sắc lông vàng mật điển hình nhỏ|phải|Một con ngựa có sắc lông nâu vàng (ngựa qua), đây là một trong những kiểu lông phổ biến ở ngựa **Màu lông ngựa** là
nhỏ|phải|Một kỵ mã [[Mông Cổ với kỹ thuật truyền thống]] **Môn cưỡi ngựa** (_Equestrianism_) hoặc đơn giản là **cưỡi ngựa** (_Horse riding_) hay còn gọi là **mã thuật** hay "thừa mã" là một môn thể
**Ngựa Auvergne** (tiếng Pháp còn gọi là **ngựa d'Auvergne**, phát âm như là **ngựa Ô-vec-nhơ**) là một giống ngựa kéo xe có nguồn gốc từ vùng Auvergne-Rhône-Alpes của phía nam và miền trung nước Pháp.
**Ngựa Phần Lan** (tiếng Phần Lan: _Suomenhevonen_, nghĩa là "_con ngựa của Phần Lan_"; biệt danh:_Suokki_, hoặc tiếng Thụy Điển: _Finskt kallblod_, nghĩa đen "_ngựa máu lạnh Phần Lan_"; Trong tiếng Anh, đôi khi nó
nhỏ|phải|Một con ngựa đang được cho ăn rơm và thức ăn tổng hợp **Nuôi ngựa** hay còn gọi chính xác là **chăm sóc ngựa** là việc thực hành nuôi dưỡng, chăm sóc những con ngựa
nhỏ|phải|Một giống ngựa Mỹ, [[Ngựa Quarter]] nhỏ|phải|Một con ngựa giống Yonaguniuma từ [[Yonaguni (đảo)|đảo Yonaguni của Nhật Bản]] **Giống ngựa** là những giống vật nuôi khác nhau của loài ngựa được chọn giống, lai tạo
nhỏ|phải|Ngựa Bắc Hà tại xã Bát Tràng nhỏ|phải|Một con ngựa Bắc Hà vào khoảng năm 1900 **Ngựa Bắc Hà** hay còn gọi là **ngựa Mông** là giống ngựa nội địa của Việt Nam phân bố
**Đua ngựa** là một môn thể thao cưỡi ngựa đã được tồn tại qua các thế kỷ; đua xe ngựa của thời kỳ La Mã là một dạng đua ngựa đầu tiên. Đua ngựa thường
**Ngựa vằn** (tiếng Anh: **Zebra**; hoặc ) là một số loài họ Ngựa châu Phi được nhận dạng bởi các sọc đen và trắng đặc trưng trên người chúng. Sọc của chúng có những biểu
**Ngựa Mông Cổ** (tiếng Mông Cổ: Адуу, _aduu_: có nghĩa là con ngựa) là giống ngựa bản địa của Mông Cổ, đây là nòi ngựa chiến nổi tiếng sinh ra trên các vùng thảo nguyên
nhỏ|phải|Một con ngựa thuộc giống ngựa Việt Nam **Ngựa nội** hay **ngựa nội địa**, **ngựa địa phương** (hay **ngựa Việt**/**ngựa Việt Nam**) là tên thường dùng để chỉ về những giống ngựa nội địa tại
nhỏ|phải|Ngựa xám **Ngựa xám** là những cá thể ngựa có màu lông tổng thể được xem là gần trắng và thường nhìn thấy có màu xám. Tuy nhiên, sự khác biệt đáng chú ý nhất
thumb|Một con ngựa Heck ở [[Haselünne, Đức (2004)]] **Ngựa Heck** là một giống ngựa được cho là có ngoại hình khá giống với loài ngựa hoang dã châu Âu (Equus ferus ferus), một loài ngựa
nhỏ|phải|Ngựa Konik với biến thể lông trắng bông **Ngựa Konik** (tiếng Ba Lan: _Konik polski_ hay _Konik biłgorajski_) hoặc còn gọi là **ngựa nguyên thủy Ba Lan** là một giống ngựa có tầm vóc nhỏ,
nhỏ|phải|Một con ngựa Trakehner **Ngựa Trakehner** là một giống ngựa máu nóng (warmblood) sáng màu có nguồn gốc từ nước Đức, theo lịch sử, giống ngựa ban đầu được phát triển ở một trang trại
nhỏ|phải|Một con ngựa Bắc Phi **Ngựa Bắc Phi** hay còn gọi là **ngựa cỏ Bắc Phi**, **ngựa Barb** hoặc **ngựa Berber** (tiếng Berber: ⴰⵢⵢⵉⵙ ⴰⵎⴰⵣⵉⵖ; tiếng Ả Rập: حصان بربري) là một giống ngựa có
**Tục thờ ngựa** hay **tín ngưỡng thờ ngựa** là việc thực hành hoạt động thờ phượng, cúng bái hình tượng con ngựa bằng các phương thức khác nhau, xuất phát từ việc tồn sùng loài
nhỏ|phải|Một con ngựa bạch Tây Tạng **Ngựa Tây Tạng** là một giống ngựa có nguồn gốc từ vùng Tây Tạng của Trung Quốc. Chúng được nuôi trong điều kiện những vùng đất cao, lạnh giá
nhỏ|phải|Một con ngựa Ănglê-Ảrập đang trong giai đoạn luyện tập **Ngựa Ănglô-Ảrập** hay **Anglo-Arab** hay còn gọi là **Ănglê-Ảrập** là một giống ngựa có nguồn gốc từ nước Pháp, chúng được hình thành bằng sự
nhỏ|phải|Một con ngựa bạch Việt Nam đang được nuôi tại Trung Sơn Trầm, Sơn Tây **Ngựa bạch Việt Nam** hay còn gọi đơn giản là **ngựa bạch** (có ý chỉ về ngựa có màu lông
nhỏ|phải|Một con ngựa kéo với các bộ phận được ràng vào người hỗ trợ cho việc khai thác sức kéo của nó [[Ngựa Shire]] nhỏ|phải|Một con ngựa kéo xe ở [[Trung Quốc]] **Ngựa kéo** (tiếng
nhỏ|phải|Một con ngựa cưỡi ở Panama nhỏ|phải|Một con ngựa cưỡi thể thao **Ngựa cưỡi** hay **ngựa yên** hay **cưỡi ngựa** là tên gọi chỉ chung cho những giống ngựa được sử dụng cho mục đích
nhỏ|phải|Một con ngựa Clydesdale **Ngựa Clydesdale** là một giống ngựa thuộc nòi ngựa kéo có nguồn gốc từ những con ngựa trong trang trại của Lanarkshire, Scotland và được đặt tên theo tên cũ của
nhỏ|phải|Một con ngựa cỏ ở Đà Lạt **Ngựa Đà Lạt** là quần thể ngựa được nuôi ở vùng Đà Lạt, Lâm Đồng, đây là một quần thể ngựa đặc biệt gắn liền với nét văn
nhỏ|phải|Một con ngựa Phú Yên ở cố đô Huế ngày nay nhỏ|phải|Ngựa Phú Yên ở kinh đô Huế trong lịch sử **Ngựa Phú Yên** hay còn gọi là _ngựa cu_, _ngựa cỏ_, _ngựa xứ Nẫu_
nhỏ|phải|Một con hồng mã ở Philippines nhỏ|phải **Ngựa hồng** hay **hồng mã** hay còn gọi là ngựa _lông hạt dẻ_ (Chestnut/Alezan) là những giống ngựa có sắc lông màu nâu hồng Đây là một trong
nhỏ|phải|Ngựa Zweibrücker trong một buổi trình diễn dành cúp Kentucky **Ngựa Zweibrücker** (hay còn gọi là **ngựa Zweibrücken**) là một giống ngựa có nguồn gốc từ nước Đức, chúng thuộc dòng ngựa máu nóng lai
**Ngựa Tarpan** (Danh pháp khoa học: _Equus ferus ferus_) hay còn được gọi là **Ngựa hoang Á-Âu** hay ngựa rừng là một phân loài đã tuyệt chủng của loài ngựa hoang. Các cá thể cuối
**Ngựa vằn Selous** (Danh pháp khoa học: _Equus quagga selousi_) là một phân loài của loài ngựa vằn đồng bằng phân bố trải rộng trên vùng đông nam châu Phi. Nó được tìm thấy chủ
**Ngựa vằn Grant** (Danh pháp khoa học: _Equus quagga boehmi_) là một phân loài của loài ngựa vằn đồng bằng. Chúng là phần loài nhỏ nhất trong sáu phân loài của ngựa vằn vùng đồng
**Ngựa vằn bờm thưa** (Danh pháp khoa học: _Equus quagga borensis_) là một phân loài của ngựa vằn đồng bằng, chúng có đặc trưng so với những anh em của chúng là có một cái
**Ngựa vằn Crawshay** (Danh pháp khoa học: **_Equus quagga crawshayi_**) là một phân loài của loài ngựa vằn đồng bằng. Chúng có nguồn gốc ở miền đông Zambia, phía đông của sông Luangwa, Malawi, đông
nhỏ|phải|Con ngựa vằn Chapman **Ngựa vằn Chapman** (Danh pháp khoa học: _Equus quagga chapmani_) là một phân loài của loài ngựa vằn đồng bằng. Chúng giống như người họ hàng của chúng, có nguồn gốc
**Ngựa vằn Nam Phi** (Danh pháp khoa học: **_Equus zebra zebra_**) là một phân loài của loài ngựa vằn núi phân bố giới hạn ở các vùng miền núi thuộc các tỉnh miền Tây và
nhỏ|phải|Một con ngựa Tây Ban Nha thuần chủng **Ngựa Andalucia** hay còn được gọi là **ngựa Tây Ban Nha thuần chủng** hoặc **PRE** (_Pura Raza Española_) là một giống ngựa có nguồn gốc từ bán
nhỏ|phải|Một con ngựa đực giống trên đảo **Ngựa đảo Cumberland** là một nhóm gồm những con ngựa hoang sống trên đảo Cumberland ở bang Georgia. Một Huyền thoại phổ biến cho rằng những con ngựa
nhỏ|phải|Một con ngựa hoang Chincoteague đang gặm cỏ ở cồn cát trên [[bãi biển, chúng sống trong điều kiện nguồn thức ăn kham khổ]] **Ngựa hoang Chincoteague** hay còn được gọi là **Ngựa hoang Assateague**
nhỏ|phải|Ngựa một phần tư dặm **Ngựa Quarter** hay **ngựa một phần tư dặm** là giống ngựa có nguồn gốc từ Mỹ, chúng được pha giống ở Mỹ giữa loại Ngựa Thuần Chủng (Thoroughbred) và loại
nhỏ|phải|Một con Selle Français **Ngựa Selle Français** (viết tắt SF) là một giống ngựa của môn thể thao đua ngựa có nguồn tốc từ Pháp. Nó được nổi tiếng chủ yếu cho sự thành công