Örkesh Dölet (tiếng Duy Ngô Nhĩ: ئۆركەش دۆلەت; cũng được chuyển tự là Uerkesh Davlet), hay Ngô Nhĩ Khai Hy (giản thể: 吾尔开希, phồn thể: 吾爾開希, bính âm: Wú'ěrkāixī) là nhà bất đồng chính kiến người Duy Ngô Nhĩ (tiếng Anh: Uyghur) mang quốc tịch Trung Quốc nổi tiếng vì vai trò thủ lĩnh trong sự kiện Thiên An Môn năm 1989.
Là một người Uyghur, Ngô Nhĩ Khai Hy sinh vào ngày 17 tháng 2 năm 1968 với nguồn gốc tổ tiên là ở Ili, Tân Cương. Ông đạt được thành tích xuất chúng, khi học tại Đại học Sư phạm Bắc Kinh, khi tuyệt thực khiển trách vị Thủ tướng Trung Quốc Lý Bằng trên đài truyền hình quốc gia. Ông là một trong những nhà lãnh đạo chính tổ chức ủng hộ cải cách Liên đoàn Tự trị Sinh viên Bắc Kinh và đứng đầu các cuộc đàm phán không đầy đủ với các quan chức.
Ông hiện nay đang cư ngụ tại Đài Loan, nơi ông làm việc như một nhà bình luận chính trị. Những nỗ lực của ông để có thể trở về Trung Quốc đã giúp ông trở thành một trong những nhà bất đồng chính kiến rõ ràng nhất trong những năm gần đây. Ông có ghế tại Lập pháp viện Trung Hoa Dân Quốc hai lần, trong năm 2012 và 2016.
Những cuộc biểu tình và những sự tranh luận
Ngô Nhĩ Khai Hy đến quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh, vào giữa tháng 4 năm 1989, khi bắt đầu phong trào học sinh, sau khi thành lập một hiệp hội sinh viên độc lập tại Đại học Sư phạm Bắc Kinh. Ông nhanh chóng trở thành một trong những nhà lãnh đạo học sinh thẳng thắn nhất khi quy mô đám đông gia tăng. Theo Eddie Cheng, tại một cuộc họp được triệu tập vội vã để thành lập Liên đoàn Tự trị Sinh viên Bắc Kinh và bầu lãnh đạo, ông Zhou Yongjun thuộc trường Đại học Khoa học Chính trị và Luật đã đánh bại Ngô Nhĩ Khai Hy để trở thành vị chủ tịch đầu tiên của Liên đoàn. Sau khi tổ chức cuộc biểu tình thành công nhất của phong trào 1989 vào ngày 27 tháng 4, ông sau đó được bầu làm chủ tịch của Liên minh Tự trị.
Khi gặp Thủ tướng Lý Bằng lần đầu tiên vào tháng 5 năm 1989, trong một cuộc gặp gỡ ghi lại trên truyền hình quốc gia, Ngô Nhĩ Khai Hy đã ngắt lời Lý Bằng trong phần giới thiệu, nói rằng "Tôi hiểu rằng tôi là một người thô lỗ khi đã ngắt lời ngài, ngài Thủ tướng, nhưng có những người ngồi ở ngoài quảng trường, đang đói, chúng ta ngồi đây và trao đổi khoan thai. Chúng ta chỉ ở đây để thảo luận các vấn đề cụ thể, thưa ông." Sau đó Lý Bằng làm ngắt lời ông, người Ngô đang hành động theo kiểu lịch sự, Ngô Nhĩ Khai Hy tiếp lời. "Thưa ông, ông đã nói ông đến đây muộn [bởi kẹt xe]... thực tế là chúng tôi đã gọi điện để đàm phán với ông kể từ ngày 22 tháng 4. Không phải là ông muộn, mà là ông đến đây quá muộn. Nhưng cũng tốt thôi. Cũng hay là cuối cùng thì ông cũng đã tới... "
Sau 1989
Sau những cuộc biểu tình, Ngô Nhĩ Khai Hy đứng thứ 2 trong danh sách các nhà lãnh đạo học sinh đang bị truy nã nhất ở Trung Quốc. Ông đã trốn sang Pháp qua Hồng Kông dưới sự bảo trợ của Chiến dịch Chim hoàng yến, và sau đó nghiên cứu tại Đại học Harvard ở Hoa Kỳ. Sau một năm nghiên cứu ở đó, ông chuyển đến vùng Vịnh San Francisco và tiếp tục học tại Đại học Dominican. Sau đó ông di cư đến Đài Loan, nơi ông kết hôn với một người vợ Đài Loan bản thổ và bắt đầu một gia đình. Ông là một người dẫn chương trình của một chương trình bình luận cho một đài phát thanh địa phương từ năm 1998 đến 2001. David Aikman tuyên bố Ngô Nhĩ Khải Uy đã chuyển đổi sang Cơ Đốc giáo năm 2002, nhưng điều này chưa bao giờ được chứng minh và chính Ngô Nhĩ Khải Uy chưa có công bố công khai về đức tin của mình.
Ông cũng xuất hiện thường xuyên trên các chương trình truyền hình như một nhà bình luận chính trị. Quan điểm của ông là bảo vệ nền dân chủ đang phát triển trên hòn đảo, và thúc đẩy xã hội dân sự. Ông thường chỉ trích Đảng Dân chủ Tiến bộ, một số người lãnh đạo của đảng này coi ông là một người ủng hộ Liên minh phiếm Lam. Tuy nhiên, ông bây giờ được xác định là một người ủng hộ Liên minh phiếm Lục, và đã đưa ra lời tuyên bố mạnh mẽ chỉ trích Quốc Dân Đảng. Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 6 năm 2014 với tờ New York Times, ông tuyên bố rằng mặc dù ông không phải là người theo chủ nghĩa dân tộc, nếu được yêu cầu "chọn cho ngày hôm nay", ông sẽ "tham gia cùng phần lớn người Đài Loan ở đây để giữ độc lập. Lý do là người Đài Loan nói rằng họ không chắc chắn, họ muốn duy trì hiện trạng, đó là hiện trạng mà tên lửa của (Trung Quốc) lục địa không rơi vào đầu họ. Đó là hiện trạng mà họ muốn duy trì. Không phải họ thích ý tưởng rằng Bắc Kinh tuyên bố Đài Loan là một phần của họ. Họ không thích lắm về chuyện Trung Quốc ngăn cản Đài Loan tham gia bất kỳ cộng đồng quốc tế nào. Không phải họ muốn giữ lại một cơ hội để ngày nào đó trở về Trung Quốc. Không phải vậy. Chỉ là họ không muốn chiến tranh."
Sau 20 năm sự kiện Thiên An Môn, ông vẫn là người bị truy nã thuộc hàng thứ hai ở Trung Quốc vì vai trò tại Thiên An Môn. Vào ngày 3 tháng 6 năm 2009, ông đến Ma Cao trong quá trình trở về Trung Quốc để yêu cầu bỏ tên ông khỏi sự truy nã. Chính quyền Ma Cao đã từ chối bắt ông và ông bị trục xuất sang Đài Loan. Năm 2009, Tổng thống Đài Loan Mã Anh Cửu ca ngợi sự tiến bộ về nhân quyền ở Trung Quốc trong nhận định của ông về kỷ niệm 20 năm sự kiện Thiên An Môn năm 1989. Ngô Nhĩ Khai Hy chỉ trích Mã, nói rằng ông không thể hiểu được tiến bộ mà ông Mã đề cập đến. Vào ngày 4 tháng 6 năm 2010, ông bị cảnh sát Nhật Bản bắt giữ ở Tokyo, khi ông cố gắng tìm cách vào Đại sứ quán Trung Quốc để về Trung Quốc. Ông đã được thả ra sau đó hai ngày sau đó mà không bị buộc tội. Vào ngày 18 tháng 5 năm 2012, ông đã cố gắng quay trở lại sứ quán Trung Quốc ở Washington, DC, nơi đại sứ quán Trung Quốc quyết định bỏ qua ông hoàn toàn. Ông lại một lần nữa cố gắng tự mình quay về Hồng Kông vào cuối năm 2013, với kết quả tương tự như trước.
Vào tháng 12 năm 2013, Ngô Nhĩ Khai Hy tung ra một phiên bản tiếng Trung của nền tảng truyền thông ẩn danh và không thường xuyên Kwikdesk.
Chính trị
Chính trị của Ngô Nhĩ Khai Hy gắn chặt với chủ nghĩa tích cực của ông. Ông liên kết với trung - hữu và tiến bộ nhân quyền và các tổ chức chính trị. Ở Đài Loan, ông đã "cam kết tiếp cận sâu hơn trong quan hệ của Đài Loan với Trung Quốc đại lục". Mặc dù đã mở rộng sự ủng hộ cho Liên minh phiếm Lục, ông vẫn tự cho mình là người có quốc tịch Trung Quốc, lưu ý rằng "Trung Quốc là quê hương của cha mẹ tôi, Đài Loan là quê hương của con tôi".
Vào tháng 12 năm 2014, Ngô Nhĩ Khai Hy thông báo tự ứng cử cho ghế lập pháp trước đây do Lin Chia-lung tổ chức trước đó, người trước đây đã đánh bại Jason Hu để làm thị trưởng Đài Trung trong cuộc bầu cử địa phương. Vài tuần sau, Ngô Nhĩ Khai Hy rút lui khỏi cuộc đua, vì ông cảm thấy một nhiệm kỳ một năm sẽ không đủ thời gian để hoàn thành các mục tiêu chính trị của ông..
Ngô Nhi Khai Hy, được sự hậu thuẫn của Liên minh Sinh viên Cải cách Hiến pháp, đưa ra một cuộc tranh cử thứ hai không thành công cho Lập pháp viện Trung Hoa Dân Quốc vào tháng 7 năm 2015.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Örkesh Dölet** (tiếng Duy Ngô Nhĩ: ئۆركەش دۆلەت; cũng được chuyển tự là **Uerkesh Davlet**), hay **Ngô Nhĩ Khai Hy** (giản thể: 吾尔开希, phồn thể: 吾爾開希, bính âm: Wú'ěrkāixī) là nhà bất đồng chính kiến
**Ngô** (chữ Hán phồn thể: 吳; chữ Hán giản thể: 吴; Hangul: 오; Latin: "Ng", "Wu", "O", "Oh") là một họ người phổ biến tại Trung Quốc, Việt Nam, và Triều Tiên. Tại Việt Nam
**Trận Hy Lạp** (hay còn gọi là **Chiến dịch Marita**, ) là tên thường gọi cuộc tiến công chinh phục Hy Lạp của nước Đức Quốc xã vào tháng 4 năm 1941. Phía Hy Lạp
**Cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn**, ở Trung Quốc được gọi là **Sự cố ngày 4 tháng 6** (), là các cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo được tổ chức
**Địch Lệ Nhiệt Ba** hay **Địch Lực Mộc Lạp Đề** ( _Dilraba Dilmurat_, , sinh ngày 3 tháng 6 năm 1992), thường được gọi tắt là **Địch Lệ Nhiệt Ba** hoặc **Nhiệt Ba**, là một
**Nhĩ Chu Vinh** (, 493 -530), tên tự là **Thiên Bảo** (天寶), người Bắc Tú Dung, là tướng lĩnh, quyền thần nhà Bắc Ngụy thời Nam Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc. Ông là
nhỏ|Bản báo cáo của Ủy ban nhân quyền Tháng 9 năm 1967, Đan Mạch, Na Uy, Thuỵ Điển, cùng Hà Lan tố cáo chính quyền quân sự Hy Lạp làm trái Công ước nhân quyền
nhỏ|phải|Tranh vẽ về hai con Quái thú khải huyền **Quái thú** (tiếng Hy Lạp: Θηρίον, _Thērion_) có thể ám chỉ một trong hai con thú được mô tả trong Sách Khải Huyền. Con thú đầu
**Ẩm thực Hy Lạp** là một nền ẩm thực Địa Trung Hải. Nó có một số đặc điểm trung với ẩm thực truyền thống của Ý và Thổ Nhĩ Kỳ. Hiện nay người nấu ăn
**Đại chiến Thổ Nhĩ Kỳ** (Tiếng Đức: _Großer Türkenkrieg_), còn được gọi là **Chiến tranh Liên đoàn Thần thánh** (Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: _Kutsal İttifak Savaşları_), là một loạt các cuộc xung đột giữa Đế
**Galdan** (, chữ Hán: 噶爾丹, Hán Việt: **Cát Nhĩ Đan** hay cũng phiên thành **Cát Lặc Đan** (噶勒丹) 1644 - 1697), là một Đại hãn người Mông Cổ nhánh Oirat của Hãn quốc Chuẩn Cát
**Cáp Nhĩ Tân** là một địa cấp thị và thủ phủ của tỉnh Hắc Long Giang ở phía Đông Bắc Trung Quốc. Cáp Nhĩ Tân là thành phố đông dân thứ 8 của Trung Quốc
Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi đã đến thăm Đài Loan, tên chính thức là Trung Hoa Dân Quốc, vào ngày 2 tháng 8 năm 2022. Bà được hộ tống bởi một phái
**Ngô Bảo Châu** (sinh ngày 28 tháng 6 năm 1972), giáo sư tại Khoa Toán, Đại học Chicago, là một nhà toán học Pháp-Việt nổi tiếng với chứng minh bổ đề cơ bản cho các
**Thiếp Mộc Nhi** ( _Timūr_, tiếng Sát Hợp Đài: **', , chữ Hán: 帖木兒; 8 tháng 4 năm 1336— 18 tháng 2 năm 1405), còn được biết đến trong sử sách với tên gọi **Tamerlane_'
**Nhà Nguyên** (tiếng Trung: 元朝, bính âm: _Yuán Cháo_, Hán-Việt: _Nguyên triều_) hay **Đại Nguyên** (Tiếng Trung: 大元, bính âm: _Dà Yuán_) là nhà nước kế tục của Đế quốc Mông Cổ và đánh dấu
**Công khai tính dục** (_coming out of the closet_, thường được nói ngắn gọn là **coming out**), là một cụm ẩn dụ cho việc người thuộc cộng đồng LGBT tự tiết lộ về xu hướng
**Ngô Khải Hoa** (, ; Tiếng Anh: **Lawrence Ng**) (sinh 19 tháng 5 năm 1964) là một diễn viên truyền hình nổi tiếng của Hồng Kông. Anh là nam nghệ sĩ thuộc khóa đào tạo
**Ngô Thì Nhậm** hay **Ngô Thời Nhiệm** (chữ Hán: ; 25 tháng 10 năm 1746 – 1803) là một tu sĩ Phật giáo, danh sĩ, nhà văn đời Hậu Lê và Tây Sơn, có công
**Lan Khai** (24 tháng 6 năm 1906 – 1945), tên thật: **Nguyễn Đình Khải**, là nhà văn Việt Nam thời tiền chiến. Trong lịch sử văn học hiện đại Việt Nam trước năm 1945, ông
**Đường Hy Tông** (, 8 tháng 6 năm 862 – 20 tháng 4 năm 888), húy **Lý Huyên** (李儇), là Hoàng đế thứ 19 hay 21 của triều đại nhà Đường trong lịch sử Trung
**Ngô Chí Quốc** (1929-1956) là một anh hùng liệt sĩ người Việt Nam. Ông được Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa truy tặng Huân chương Quân công hạng nhì và danh hiệu
Nguyên Trưởng Ban Ban liên lạc họ Phạm toàn quốc Việt Nam TS. Phạm Khắc Di đã có 2 câu thơ khái quát tôn chỉ mục đích hoạt động của Họ Phạm chúng ta,
Phù Vũ An vương **Ngô Giới** (chữ Hán: 吴玠, 1093 – 1139) là tướng lãnh nhà Nam Tống trong lịch sử Trung Quốc. Ông cùng em trai Ngô Lân là danh tướng kháng Kim bảo
**Sát Hãn Thiếp Mộc Nhi** () hay **Sát Hãn Đặc Mục Nhĩ** (察罕特穆爾, chữ Mông Cổ: ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠲᠡᠮᠦᠷ, chuyển tự La Tinh: Čaγan Temür hay Chaqan-temür, ? – 6/7/1362), tên tự Đình Thụy, sinh quán
**Công viên hữu nghị Hungary-Thổ Nhĩ Kỳ** (, ) là công viên công cộng ở Csertő, vùng tây nam Hungary. Công viên được xây dựng để tưởng niệm Trận đánh Szigetvár diễn ra vào năm
**Lý Bá Hỷ** (1923 – 2015), nguyên là một tướng lĩnh Bộ binh của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, cấp bậc Chuẩn tướng. Ông xuất thân từ những khóa đầu tiên tại trường Võ
**Nhà Kim** (, tiếng Nữ Chân: Tập tin:Amba-an Ancu-un.svg 1115-1234) là một triều đại do người Nữ Chân gây dựng trong lịch sử Trung Quốc. Người Nữ Chân nguyên là phiên thuộc của triều Liêu,
**Cựu Đường thư** (tiếng Trung phồn thể: 舊唐書, giản thể: 旧唐书; bính âm: Jiù táng shū) là bộ sách lịch sử nằm trong 24 bộ chính sử Trung Quốc do sử quan Lưu Hú triều
**Nhà Minh**, quốc hiệu chính thức là **Đại Minh**, là triều đại cai trị Trung Quốc từ năm 1368 đến năm 1644 sau sự sụp đổ của nhà Nguyên do người Mông Cổ lãnh đạo.
**Tân Cương** (; ; bính âm bưu chính: **Sinkiang**), tên chính thức là **Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương**, là một khu vực tự trị tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm
**Chiến tranh thế giới thứ hai** (còn được nhắc đến với các tên gọi **Đệ nhị thế chiến**, **Thế chiến II** hay **Đại chiến thế giới lần thứ hai**) là một cuộc chiến tranh thế
Thất kiếm anh hùng là bộ phim hoạt hình do Trung Quốc dựa theo bộ phim cùng tên do hai nhà làm phim Trung Quốc là Vương Hồng và Hạ Mộng Phàm dựng lên, dựa
**Tăng Cách Lâm Thấm** (chữ Hán: 僧格林沁, ，; 24 tháng 7 năm 1811 － 18 tháng 5 năm 1865), quý tộc Mông Cổ, người Khoa Nhĩ Thấm Tả Dực Hậu kỳ , thị tộc Bác
Đây là danh sách tất cả các huyện (trong đó có cả các huyện tự trị, các kỳ và các kỳ tự trị) cùng với các thành phố cấp huyện () và các quận ()
**Thanh Cao Tông** (chữ Hán: 清高宗, , 25 tháng 9 năm 1711 – 7 tháng 2 năm 1799), Tây Tạng tôn vị **Văn Thù Hoàng Đế** (文殊皇帝), là Hoàng đế thứ sáu của Nhà Thanh
nhỏ|Lăng mộ năm 1342 của [[Katarina Vilioni, thành viên của một gia đình thương gia người Ý ở Dương Châu]] Dựa trên bằng chứng văn bản và khảo cổ học, người ta tin rằng hàng
nhỏ|Tượng minh hoạ [[Đức Phật Chuyển Pháp Luân tại Bảo tàng khảo cổ học Sarnath của Ấn Độ vào thế kỷ 3-5]] **Phật giáo** (tiếng Hán: 佛教 - tiếng Phạn: बुद्ध धर्म - IAST: _Buddha
**Thiện nhượng** (_chữ Hán_: 禪讓) có nghĩa là _nhường lại ngôi vị_, được ghép bởi các cụm từ **Thiện vị** và **Nhượng vị**, là một phương thức thay đổi quyền thống trị của những triều
**Tiền Nguyên Quán** (, 887-941), nguyên danh **Tiền Truyền Quán** (錢傳瓘), gọi theo thụy hiệu là **Ngô Việt Văn Mục Vương**, tên tự **Minh Bảo** (明寶), là quốc vương thứ nhì của nước Ngô Việt
Trang này dành cho tin tức về các sự kiện xảy ra được báo chí thông tin trong **tháng 9 năm 2020**. Tháng này, sẽ bắt đầu vào thứ ba, và kết thúc vào thứ
**_Harry Potter và Hòn đá Phù thủy_** (tiếng Anh: _Harry Potter and the Philosopher's Stone_) là ấn phẩm đầu tay và là phần đầu tiên của bộ tiểu thuyết Harry Potter của nhà văn người
**Bạo động tại Ürümqi, tháng 7 năm 2009** là một loạt các cuộc bạo động kéo dài nhiều ngày, bắt đầu nổ ra vào ngày 5 tháng 7 năm 2009 tại Ürümqi, thủ phủ của
**Minh Thái Tổ** (chữ Hán: 明太祖, 21 tháng 10 năm 1328 – 24 tháng 6 năm 1398), tên thật là **Chu Trùng Bát** (朱重八 ), còn gọi là **Hồng Vũ Đế** (洪武帝), **Hồng Vũ quân**
thumb|Tượng Dionysios Solomos ở [[Zakynthos (city)]] **Dionysios Solomos** ( ; 8 tháng 4 năm 1798 - 9 tháng 2 năm 1857) là một nhà thơ Hy Lạp. Ông sinh ra và lớn lên ở Zakynthos.
**Thanh Thế Tổ** (chữ Hán: 清世祖; 15 tháng 3 năm 1638 – 5 tháng 2 năm 1661), họ Ái Tân Giác La, húy **Phúc Lâm**, là hoàng đế thứ hai của nhà Thanh và là hoàng
nhỏ|upright=1.3|Hai [[Mái vòm của Nhà thờ Mộ Thánh, Mái vòm bên trên Rotunda ở trên nóc có lá cờ Thập Tự Thánh Georges và mái vòm nhỏ hơn ở phía trên Catholicon, Tháp giáo đường
**Nàng Juliet phương Đông** (Tên Hán Việt: Đông phương Thù Lệ Diệp) (Tên tiếng Hoa: 東方茱麗葉) là một bộ phim truyền hình của Đài Loan năm 2006 với sự tham gia của Lâm Y Thần,
**Sophie của Phổ** (tiếng Đức: _Sophie von Preußen_; tiếng Hy Lạp: Σοφία της Πρωσίας; 4 tháng 6 năm 1870 – 13 tháng 1 năm 1932) là Vương hậu Hy Lạp từ ngày 18 tháng 3
**Istanbul** ( hoặc ; ), là thành phố lớn nhất, đồng thời là trung tâm kinh tế, văn hóa và lịch sử của Thổ Nhĩ Kỳ. Với dân số hơn 14 triệu người (2014), Istanbul