✨Nếu

Ấn bản "If" của [[Doubleday Page and Company, Garden City, New York, 1910.]] Nếu (tiếng Anh: If) (tên bản dịch tiếng Việt của Nguyễn Viết Thắng) – là bài thơ nổi tiếng nhất của Rudyard Kipling sáng tác năm 1895 và in năm 1910 trong cuốn Phần thưởng và tiên (Rewards and Fairies), gồm truyện và thơ. Bài thơ này nằm trong truyện Chiến hữu giày vuông (Brother Square-Toes). Bài thơ được coi là một sự thể hiện đặc biệt thành công về chủ nghĩa khắc kỷ, chủ nghĩa chấp nhận nghịch cảnh của thời đại Victoria (Victorian stoicism). Theo kết quả thăm dò dư luận của đài BBC năm 1995, bài thơ này được coi là bài thơ tiếng Anh hay nhất mọi thời đại.

Trong tự truyện Something of Myself in sau khi nhà thơ mất, năm 1937, Kipling kể rằng bài thơ này lấy cảm xúc từ ngài Leander Starr Jameson, là người đã phát động chiến dịch Jameson Raid chống lại người Boer. Chiến dịch này bị thất bại và cuối cùng dẫn đến chiến tranh Boer, tuy nhiên báo chí Anh gọi Jameson là anh hùng, người đã thể hiện lòng dũng cảm trong những giờ phút hiểm nghèo và gọi thất bại của Jameson là một chiến thắng của nước Anh.

Bài thơ này được nhiều người dịch ra tiếng Việt dù mức độ thành công rất khác nhau. Hiện tại được biết có các bản dịch thơ của Nguyễn Viết Thắng, Tchya Đái Đức Tuấn, Nguyễn Phúc Giác Hải và bản dịch nghĩa bằng văn vần của Hồ Văn Hiền in trong cuốn Các nhà thơ giải Nobel, Hà Nội, 2006. Theo Hồ Văn Hiền thì bài thơ này đã từng được Nguyễn Hiến Lê dịch từ tiếng Pháp mấy chục năm nay nhưng hiện tại không ai còn tìm thấy bản dịch này, tuy nhiên các bản tiếng Pháp vốn đã dịch không sát với nguyên bản.

Phản ứng đối với bài thơ

Kipling kể rằng bài thơ này được nhiều nơi in thành tờ như những bức tranh để treo trong phòng làm việc, trong phòng ngủ hoặc những nơi trang trọng và họ coi bài thơ này như những lời răn dạy. Nhà thơ T. S. Eliot (giải Nobel Văn học năm 1948) gọi bài thơ này của Kipling là một "bài thơ vĩ đại" trong một số tiểu luận phê bình của ông.

Dịch sang các ngôn ngữ thế giới

"Nếu" – được dịch ra rất nhiều thứ tiếng trên thế giới. Bài thơ này được Aung San Suu Kyi dịch ra tiếng Myanma, đất nước có thành phố Mandalay – cũng là một kiệt tác của Kipling. Aung San Suu Kyi là lãnh tụ phe đối lập ở Myanmar, người được trao giải Nobel hòa bình năm 1991. Nhà văn Nam Tư Ivo Andrić, người được giải Nobel Văn học năm 1961 đã dịch bài thơ này ra tiếng Croatia.

Bản dịch bài thơ IF- sang một số ngôn ngữ:

Në munç, tiếng Anbani, bản dịch của Fan S. Noli A Kae Ywaet, tiếng Myanma, bản dịch của Aung San Suu Kyi. Ako... tiếng Croatia, bản dịch của Ivo Andrić. Když, tiếng Séc, bản dịch của Otokar Fischer Indien, tiếng Hà Lan, bản dịch của J.M. de Vries de Waal. Als, tiếng Hà Lan, bản dịch của Karel Jonckheere. Tu seras un homme, mon fils, tiếng Pháp, bản dịch của André Maurois năm 1918. Si..., tiếng Pháp, bản dịch của Jules Castier năm 1949. Ha, tiếng Hungari, bản dịch của ơGábor Devecseri và Kosztolányi Dezső. Se, tiếng Ý, bản dịch của Dario Fonti. Si..., tiếng Latin, chưa rõ tên người dịch. Ja, tiếng Latvia, chưa rõ tên người dịch. Vitanao ve?, tiếng Malagasy, bản dịch của Rajaona Andriamananjara. Hvis, tiếng Na Uy, bản dịch của André Bjerke Se, tiếng Bồ Đào Nha, bản dịch của Guilherme de Almeida. Dacă, tiếng Rumani, bản dịch của Dan Duţescu Заповедь, tiếng Nga, bản dịch của M. Lozinsky. Keď, tiếng Slovak, bản dịch của Ľubomír Feldek. *Eğer, tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, bản dịch của Bülent Ecevit.

Nguyên bản

Một số bản dịch khác bài thơ IF- ra tiếng Việt

Trong số các bản dịch ở phần này thì bản của Tchya Đái Đức Tuấn và bản của Nguyễn Phúc Giác Hải gần giống nhau. Có ý kiến cho là Nguyễn Phúc Giác Hải chỉ nhuận sắc lại bản của Tchya Đái Đức Tuấn. Dù sao thì cả hai bản đều là phỏng dịch. Bản của Hồ Văn Hiền là bản dịch văn xuôi, vì rằng nguyên tác là một bài thơ có niêm luật chặt chẽ và cân xứng mọi phương diện, còn bản dịch nhại (một đặc trưng của Thi Viện) thì chỉ sửa lại bản dịch khác một vài chữ. Nhà thơ Đức, Moses Saphir viết: "Người vợ đẹp và chung thủy – đấy là của hiếm, giống như một bản dịch thơ thành công. Bản dịch thơ như thế thường không đẹp – nếu chung thủy, và không chung thủy – nếu đẹp".

Phụ nữ là do trời sinh, nghĩa là con người không thể thay đổi (mà giá có thay đổi được thì nên chăng, bởi như thế thì sẽ phí của giời!), còn bản dịch thơ là do con người. Đông Tây kim cổ từng có những bản dịch (hoặc phỏng dịch, phóng tác, chuyển thể...) hay hơn cả nguyên tác, bởi nếu không có những bản này thì không mấy ai biết hoặc quan tâm đến nguyên tác (Romeo và Juliet của William Shakespeare, Truyện Kiều của Nguyễn Du, Thơ Rubaiyat của Omar Khayyam của Edward FitzGerald... là những ví dụ).