Matteo Ricci (6 tháng 10 năm 1552 - 11 tháng 5 năm 1610; phồn thể: 利瑪竇; giản thể: 利玛窦; bính âm: Lì Mǎdòu, Hán Việt: Lợi Mã Đậu), hiệu Tây Thái (西泰), là một tu sĩ Dòng Tên Công giáo người Ý và Giám mục Công giáo Rôma.
Thân thế
thumb|right|Matteo Ricci mặc [[trang phục Trung Hoa.]]
Matteo Ricci sinh năm 1552 tại Macerata thuộc Lãnh địa Giáo hoàng. Ngày 15 tháng 8 năm 1571, ông gia nhập Dòng Tên, học thần học và triết học cũng như toán học, vũ trụ học và thiên văn học tại trường Collegio Romano của Dòng ở Roma dưới sự hướng dẫn của nhà toán học và thiên văn học Dòng Tên nổi tiếng Christopher Clavius. Năm 1577, ông đăng ký tham gia một hành trình truyền giáo đến Viễn Đông và chuyến đi bắt đầu từ tháng 3 năm 1578 từ Lisboa, Bồ Đào Nha. Ông tới Goa, một thuộc địa của Bồ Đào Nha tại Ấn Độ, vào tháng 9 năm 1578 và dạy học cũng như tiến hành công việc truyền giáo tại đó cho đến khi ông được điều đến Ma Cao bốn năm sau. Ông tới Ma Cao vào tháng 8 năm 1582 và chuẩn bị để đi vào lãnh thổ Trung Quốc.
Hoạt động tại Trung Quốc
thumbnail|right|Hành trình Matteo Ricci đi từ [[Ma Cao tới Bắc Kinh.]]
Tháng 8 năm 1582, Ricci bắt đầu học tiếng về ngôn ngữ và phong tục Trung Quốc tại Ma Cao, một trạm giao thương của Bồ Đào Nha ở Nam Trung Hoa, và trở thành một học giả phương Tây hiếm có đã học được văn bản chữ viết cổ điển của Trung Quốc.
Năm sau đó, thì Ricci bắt đầu du thám vào sâu đại lục, nhờ chuyến thăm tới Triệu Khánh thuộc Quảng Đông, tỉnh Quảng Tây từ lời mời của tổng trấn Triệu Khánh thời đó là Wang P'an, người đã nghe về tài toán học và vẽ bản đồ của Ricci. Ông ở đó từ năm 1583 tới năm 1589 trước khi phải rời đi sau khi bị trấn tổng mới nơi này trục xuất. Chính tại Triệu Khánh, Ricci đã vẽ bản đồ thế giới đầu tiên bằng tiếng Hoa.
Trong các chuyến du hành sau đó, Ricci tới Nam Kinh và Nam Xương năm 1595, Thông Châu năm 1598 và sau đó tới Bắc Kinh lần đầu tiên vào ngày 7 tháng 9 năm 1598. Tuy nhiên, do cuộc chiến tranh Nhật Bản Triều Tiên vào thời điểm đó nên ông không được thăm cung điện hoàng gia. Sau hai tháng chờ đợi, Ricci rời Bắc Kinh để tới Nam Kinh và rồi dừng chân tại Tô Châu thuộc tỉnh Giang Tô.
Năm 1601, Ricci trở lại Bắc Kinh, tuy lần đầu ông không được diện kiến hoàng đế Trung Hoa nhưng sau khi tặng hoàng đế chiếc đồng hồ rung chuông, Ricci cuối cùng cũng được phép tận tay trao món quà cho hoàng đế Minh Thần Tông tại cung điện và Ricci cũng chính là người phương Tây đầu tiên được mời vào Tử Cấm Thành của Trung Quốc.
Dù cho Ricci được quyền tự do vào Tử Cấm Thành nhưng ông lại không được gặp mặt Minh Thần Tông, nhưng bù lại ông được Minh Thần Tông trao cho chức vụ tổng giám mục về Thiên chúa Giáo tại Trung Quốc. Nhờ đó mà Ricci có cơ hội được gặp nhiều quan chức cũng như các nhân vật hàng đầu về văn hóa tại Bắc Kinh thời đó.
Năm 1602, Matteo Ricci và viên quan Trương Văn Đảo, dịch giả Lý Chi Tảo, theo yêu cầu của Hoàng đế Minh Thần Tông đã xuất bản Khôn dư vạn quốc toàn đồ, là bản đồ thế giới chữ Hán kiểu phương Tây sớm nhất được biết tới, được in ra tại Trung Quốc.
Ricci học rất nhiều về lịch sử và văn hóa Trung Hoa và ông cũng là người phương Tây đầu tiên tìm hiểu về cộng đồng người Do Thái ở Trung Hoa. Ông từng được liên hệ riêng bởi một thành viên của cộng đồng dân Do Thái tại Bắc Kinh năm 1605. Dù không bao giờ gặp mặt cộng đồng này ở Hà Nam một cách chính thức nhưng Ricci cũng gửi một người truyền giáo tới đó ba năm sau vào năm 1608, đây là một trong rất nhiều nhiệm vụ được ủy quyền bởi nhà thờ.
Ricci cũng có gặp gỡ và trao đổi với sứ thần nhà Triều Tiên tại Trung Quốc là Lý Túy Quang. Các sách vở về phương Tây của ông được Lý Túy Quang sưu tầm và truyền bá sang Triều Tiên. Lý Túy Quang dựa vào các kiến thức mới về phương Tây để xây dựng nên trường phái Nho giáo mới là Thực học và viết cuốn bách khoa đầu tiên của Triều Tiên là Chi Phong loại thuyết (Jibong yuseo).
Ricci sống tại Trung Quốc cho tới khi ông qua đời ngày 11 tháng 5 năm 1610 tại Bắc Kinh. The luật của nhà Minh, người nước ngoài qua đời tại Trung Quốc khi đó phải được chôn cất ở Ma Cao. Một giáo sĩ Dòng Tên là Diego de Pantoja đã thỉnh cầu triều đình cho phép Ricci được chôn cất tại Bắc Kinh, do đã có những đóng góp cho Trung Quốc. Minh Thần Tông đã phê chuẩn thỉnh cầu này. Mộ phần của Ricci cũng như mộ phần của nhiều giáo sĩ khác như Ferdinand Verbiest và Johann Adam Schall von Bell nằm ở Nghĩa trang Zhalan ở quận Tây Thành của Bắc Kinh.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Matteo Ricci** (6 tháng 10 năm 1552 - 11 tháng 5 năm 1610; phồn thể: 利瑪竇; giản thể: 利玛窦; bính âm: _Lì Mǎdòu_, Hán Việt: **Lợi Mã Đậu**), hiệu **Tây Thái** (西泰), là một tu
Danh sách các nhà toán học nổi bật của Ý theo thế kỷ: ## Cổ đại * Marcus Terentinus Varro * Boethius *Vitruvius ## Thế kỷ 12 đến thế kỷ 15 ### Thế kỷ 12
**_Vương Tử Hiên_** (, , sinh ngày 3 tháng 6 năm 1986), là nhà sản xuất, ca sĩ kiêm sáng tác nhạc, diễn viên Hồng Kông. ## Tiểu sử Vào thập niên 50, ông nội
nhỏ|Thiền sư Vân Thê Châu Hoằng.|282x282px **Vân Thê Châu Hoằng** (zh. 雲棲袾宏 _Yúnqī Zhūhóng_; ja. _Unsei Shukō_; 1535–1615), tự là Phật Huệ, còn được gọi là Liên Trì Đại Sư, Vân Thê Đại Sư, là
Khôn Dư Vạn Quốc Toàn Đồ **Khôn Dư Vạn Quốc Toàn Đồ** (Hán văn phồn thể: 坤輿萬國全圖; bính âm: _Kūnyú Wànguó Quántú_; tiếng Ý: _Carta Geografica Completa di tutti i Regni del Mondo_, "Bản đồ
**Dòng Tên**, cũng được gọi là **Dòng Chúa Giêsu** (, viết tắt là **SJ**) là một dòng tu của Giáo hội Công giáo có trụ sở tại Roma, Ý. Dòng Tên do Inhaxiô nhà Loyola
**Nicolò Longobardo** (10 tháng 9 năm 1559 - 1654; phồn thể: 龍華民; giản thể: 龙华民; bính âm: _Lóng Huámín,_ Hán Việt: **Long Hoa Dân**), là một tu sĩ Dòng Tên người Sicilia ở Trung Quốc
**Minh Thần Tông** (chữ Hán: 明神宗, bính âm: _Ming Shenzong_, 4 tháng 9, 1563 – 18 tháng 8 năm 1620) hay **Vạn Lịch Đế** (萬曆帝), là vị hoàng đế thứ 14 của nhà Minh trong
**Lý Túy Quang** (1563-1628) (**Yi Su-kwang**, Hangul: 이수광, Hanja: 李睟光, Hán Việt: Lý Túy Quang), còn được gọi là **Lee Sugwang,** tự **Nhuận Khanh** （_潤卿_, 윤경, _Yungyeong_），hiệu **Chi Phong** (_芝峯_, 지봉, _Jibong_), là danh thần
nhỏ|413x413px|"Quốc ngữ" (國語, _Guóyǔ_) được viết bằng chữ Hán phồn thể và giản thể, tiếp theo là bính âm Hán ngữ, Gwoyeu Romatzyh, Wade–Giles và Yale|thế= **Latinh hóa tiếng Trung Quốc** là việc sử dụng
**Thẩm Quát** (; 1031–1095), tự **Tồn Trung (存中)**, hiệu **Mộng Khê (夢溪)**, là một nhà bác học người Trung Quốc, sinh sống vào thời nhà Tống. Xuất sắc trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu và
**_Kinh Dịch_** (chữ Nôm: 經易), tên gốc là **_Dịch Kinh_** (chữ Hán: 易經), là một sách bói toán cổ xưa của Trung Quốc, nằm trong hàng ngũ những kinh điển cổ xưa nhất của nền
**Bản đồ học** hay **Đồ bản học** là khoa học nghiên cứu và phản ánh sự phân bố không gian, sự phối hợp mối liên hệ giữa các đối tượng, hiện tượng tự nhiên và
**Bắc Kinh** (; ), là thủ đô của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Thành phố nằm ở miền Hoa Bắc, và là một trong số bốn trực hạt thị của Trung Hoa, với
**Châu Á** phần lớn nằm ở Bắc bán cầu, là châu lục có diện tích lớn nhất trên thế giới. Thiên nhiên của châu Á rất đa dạng. Diện tích châu lục này bao phủ
**Marco Polo** (; 1254 – 8 tháng 1, 1324) là một thương gia và nhà thám hiểm gốc Venezia (Ý). Trong số các nhà thám hiểm, ông, cùng cha (Niccolò) và chú (Maffeo)là một trong những
**Hán hóa** (chữ Anh: _Sinicization_ hoặc _sinofication_, _sinification_, _sinonization_; tiếp đầu ngữ _sino-_, nghĩa là “thuộc về Trung Quốc”), hoặc gọi **Trung Quốc hoá**, là quá trình mà trong đó các xã hội hoặc cộng
nhỏ|Bản đồ thế giới do [[Johannes Kepler]] nhỏ|Bản đồ thế giới năm 2016 **Bản đồ** là hình thu nhỏ tương đối chính xác về một khu vực hay cả Trái Đất. Bản vẽ đơn giản
**Giáo hoàng** (, ) là vị giám mục của Giáo phận Rôma, lãnh đạo tinh thần của Giáo hội Công giáo toàn thế giới. Theo quan điểm của Giáo hội Công giáo, giáo hoàng là
Bản đồ Đại Vận Hà **Đại Vận Hà** (), cũng được biết đến với cái tên **Kinh Hàng Đại Vận Hà** () là kênh đào hay sông nhân tạo cổ đại trên thế giới. Kênh
**Nhà Hán học** là các chuyên gia chuyên nghiên cứu về Hán học. Hầu hết các nhà Hán học đều không phải là người Trung Quốc, không sinh sống tại Trung Quốc mà chủ yếu
thumb|Nhà Hán học [[Từ Quang Khải（phải）và truyền giáo sĩ Matteo Ricci giao lưu]] **Hán học** (chữ Hán: 漢學) hay **Trung Hoa học** (chữ Hán: 中華學) là ngành khoa học chuyên nghiên cứu về Trung Quốc,
liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Human_artifacts_at_CMNH_-_37.JPG|nhỏ|Các vị thần Ai Cập trong [[Bảo tàng lịch sử tự nhiên Carnegie|Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Carnegie]] **Thuyết đa thần (Polytheism)** là sự tôn thờ hoặc tín ngưỡng vào nhiều vị thần,
**Bắc Kinh** có lịch sử lâu dài và phong phú, nguyên truy từ cách nay 3.000 năm. Trước khi Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Hoa vào năm 221 TCN, Bắc Kinh là thủ đô
nhỏ|Kính hiển vi được người Nhật mô tả trong quyển sách "Những câu chuyện về người Hà Lan" (xuất bản năm 1787). **Rangaku** (trong tiếng Nhật có nghĩa là **Hà Lan học**, hay gọi tắt
**Giáo hội Công giáo tại Trung Quốc** ở Đại lục (gồm cả các lãnh thổ riêng biệt như Hồng Kông và Ma Cao) hiện tại được Tòa Thánh Vatican tổ chức theo không gian địa
thumb|[[Di tích Nhà thờ Thánh Phaolô, Ma Cao, thuộc đại học Thánh Phaolô]] **Đại học Thánh Phaolô** (tiếng Bồ: Colégio de São Paulo), còn có tên là **Đại học Mẹ Thiên Chúa** (Colégio de Madre
**Lâm Quá Vân** (tiếng Trung -phồn thể: 林過雲) còn được gọi là **Lâm Quốc Dụ** (林國裕) hay **Lâm Hữu Cường** (林友強) là một kẻ giết người hàng loạt nổi tiếng tại Hồng Kông vào thập
nhỏ|[[Christopher Columbus (), Nhà thám hiểm người Ý đã mở đường cho việc thám hiểm rộng rãi của châu Âu và tiến đến thuộc địa hóa châu Mỹ.]] nhỏ|[[Đặt tên châu Mỹ|Tên của châu Mỹ
**Từ Quang Khải** (, 24 tháng 4 năm 1562– 8 tháng 11 năm 1633) là một nhà nông học, thiên văn học, toán học, tác gia, và là một đại quan thời Nhà Minh. Là
Sau đây là **danh sách các họa sĩ người Ý** (theo thứ tự bảng chữ cái Latinh), những người có các tác phẩm nghệ thuật đáng chú ý. ## A *Niccolò dell'Abbate (1509/12–1571) *Giuseppe Abbati
**New York, I Love You** (tựa Việt: **_Chuyện tình New York_**; **_New York, Tôi Yêu Bạn_**) là phim lãng mạn của năm 2009, phát hành ngày 16 tháng 10 tại Mỹ. Cùng nhà sản xuất
Đây là danh sách các trọng tài là trọng tài của Liên đoàn bóng đá FIFA. ## Afghanistan * Hamid Yosifzai (2012–) ## Albania * Lorenc Jemini (2005–) * Enea Jorgji (2012–) * Bardhyl Pashaj
Sau đây là **danh sách các đạo diễn phim từ Ý**: ## A * Giuseppe Adami * Antonio Albanese * Marcello Albani * Giorgio Albertazzi * Adalberto Albertini * Filoteo Alberini * Goffredo Alessandrini *